Katalog

Politika ile tarihin, gerçeklik ile toplumsalın çöküşünü tarihe kaydeden etkili yazar Jean Baudrillard Amerika'ya gidip bir araba kiralıyor... MEAGHAM MORRIS {£ T T c r şey belleğin dikiz aynaI I sında gitgide daha çabuk JL lyok oluyor..." Baudrillard'ın Amerika sında bir sürücünün göriintülerin çabuklaşıp gözden kayboluşu konusunda dencyimi Yaşam'ın alegorisi gibi bir şey oluyor. En azından Jean Baudrillard'ın gözlemlediği modern Amerika'daki Yaşarn'ın. Ancak, böyle bir yorum aynı zamanda Baudrillard'ın kitaplarını okuma deneyiminin alegorisi olarak da kullanılabilir bunları gitgide hızlanarak bitirmek, içindekileri gitgide daha güç akılda tutmak gibi. Atnerika'yı okuyup kapattıktan birkaç saat sonra otoyolların ve çöllerin, boş odalarda titreyen televizyon ekranlarının bulanık görüntülerinden, Baudrillard'ın yazılarının dizemlerinden yayılan ısrarlı yankılardan ve bir tedırginlik duygusundan başka geriye pek az şey kalıyor. Böyle bir etki tam da yazarın beklediği bir etki olabilir. Aşağı yukarı yirmi yıl içinde bir düzineden çok büyük ve birkaç da öfkc yüklü küçük kitap yazdıktan sonra, Baudrillard, Fransız toplumbiliminin bu profesyonel müthiş çocuğu, aynı zamanda Gözden Kaybolan kuramcı rolü oynamak için sıkı çalışmaya başladı. Giderek ve bile bile, sitematik araştırma protokollerini; kılı kırk yaran argüman, tez formüllerini; "eleştiri"yi bırakıp, dünya ile ilgili kişisel not tutma (ve gezi) tarzını seçti. Kimilerinc göre sonuçta çok özgün bir yazar ve düşiinür ortaya çıktı, Kİmilerine göre de o, postmodemizmin moda alanında ağız kalabalığı cderek, incclemenin yenilgisini simgeliyor. Ne olursa olsun, şimdi, Baudrillard'ın yörüngesi onu doğrudan doğruya serüvenin ve keşfin standart türlerine doğru götürmekte gezi yazıları, gezi notları (Amerika, L'autre par luimeme/ Kendisi taratından anlatılan başkası ve daha yeni olarak da Yazarın Not Defteri (Cool Memories). Bu yolu tutmuş herhangi bir yazara özgü bir davranışı belirten söz konusu üç kitap Baudrillard'ın Akademi'yi bıraktığını haber veriyor. Artık o bir gezgin, kuramın bir Rickv Nelson'u olacaktır gerçeğin çölünde giderken, gözünü dikıp çevresine bakarak kitapları değil de dünyayı okuyacaktır. Baudrillard araba kullanmış olmak için arabayla gitmek gibi salt dolaşmanın modern uygulaması "gezi" ile, bir yere gitmeyi amaçlayıp oraya varmakta toplanan o eski alışkanlık "yolculuk" arasında bir ayrım yapıyor. Amerika gezi ile ilgili. Baudrıllaru'ın akademik başardarının resmi savunması L'autre »ar luimeme ise, "düşsel bir yolcuuk" olarak sunuluyor. Tutarlı bir tasarının sonuna gelindiğini "taklit etme"nin tek yolu, diyor Baudrillard, insanın kendi yapıtlannı, sanki bunlar yeniden kurmaya çalıştığı bir yitik uygarlığın belgeleri imişler gibi keşfetmesidir. Bununla birlikte, bu incc kitaba Baudrillard'ın tüm yapıtlarının bir özeti gibi bakan kişi düş kırıklığına uğrayıp üzülecektir. Gerçckten de, içinuekıler Baudrillard'dan modern Amerikan yaşamı gözlemleri: "Amerika mpetelvon baamla uvuvor mu? lard'ın geç dönem tematiklerini esrime, iletişim, müstehcenlik, metastaz, aldırmazlık, baştan çıkarma gibi iceren tipik, heyecan ve haz verici sözler özet olarak bulunuyor. Yalnızca son iki bölümde, bir yolculuk duygusu ve Baudrillard'ın tasarılarının geçen yirmi yıl içinde değişmiş olabileceğine ilişkin bir ipucu var. Yapıtlarının bugünkü köklü toplum kuramı bakımından hâlâ çok önemli döneminin izleri Pour une critique de l'economie politique du signe (1972)/ Göstergenin ekonomi poîitiğine eleştirel bir bakış ve Le Miroir de la production (1973)/ Üretimin aynası adlı kitaplarında Marksizmin ve göstergebilimin eleştirileri tümüyle ortadan kalkmıstır. Baudrillard'ın yapıtlarının iki belirgin döneme ayrılabileceği sık sık söylenir. Birincisinde tüketim toplumu denen toplumda mal şeklinin sistemli bir incelemesi vardır, ardından Marksist "üretim" kavramlarında kutsallaştırılmış bulunan emekdeğer kuramı ve işahfak konusuna yıkıcı bir saldırı gelir. Üretimtüketim ikilisinin bu iki yanlı eleştirisi, 1968 sonrası Fransız solunun en sert tonlarından biriyle yapılmıştır. Marksizmin yetersizliklerini adamakıllı küçümseme, günlük yaşamdaki köklü ütopyacı hareketlere karşı tutku ile kaynaştırılmıştır. L'Echange symbolique et la mort (1976)/ Simgesel değişim ve ölüm ile birlikte yeni bir ses çıkmaya başlıyor. Tüketime ilişkin bilgiler "simülasyon" modellerini üretiyor. Çağdaş gerçekliğin artık bir Imge'nin imgesi içinde oluştuğu görülüyor, gerçekten daha gerçek olarak (hipergerçek, tıpkı cenaze evlerinde gömülmeye hazırlanan cesetler gibi). Aynı zamanda eski anlam sistemlerine ilgi doğuyor ılkel toplun> larda "simgesel değişim", çağdaşlık öncesi Avrupa kültüründe (ve Amerika'da Baudrillard'ın dediği gibi, Italya'da) baştan çıkarıcı görüntü oyunları. Tersine çevrilebilme'nin değeri, bir eylem yönetimini kuramlaştırmak üzere, karşıtlık değerinin yerini almaya başlıyor. Bu, iki değişik teknikle geliyor simülasyon (var olan bir durumun parodik bir biçimde ağırlaştırılması, olayları daha çok kötüleştirme sarhoşluğu) ve baştan çıkarma (önüne geçilemeyen kışkırtıcı bir çekicilik uygulaması, "kalıcı makyaj yapma" sanatı). Her ikisi de Baudrillard tarafından yazı teknikleri olarak kullanılıyor. Bu tür bir şematik ayrım bir iyi, bir de kötü Baudrillard miti doğuruyor bir yanda neokapitalizmin köklü eleştirisi, öteki yanda politika sonrası moda görünüş. Bu ayrım aynı zamanda Baudrillard'ın yapıtlarındaki birtakım devamlılıkları hesaba katmıyor. L'autre par luimeme/ Kendisi tarafından anlatılan başkası bunlardan birini, Nesneler ("özne"den daha çok) kuramına duyulan ilgiyi tartışıyor. Le Systeme des objets (1968)/ Nesneler sistemi, kimilerinin birçok bakımdan Roland Barthes'ın Mythologies/ Mitolojiler adlı yapıtının yerine Baudrillard'ın yazmış olmasını istedikleri kitap. Barthes'dan adamakıllı etkilenen bu yapıt, nesneler ve bir toplumsal teknoloji kuramı arasında düşsel bir "konuşma" ile tüketici uygulamasının incelemesini kaynaştınyor. Baudrillard Les Strategies fatales'ı yazdığı dönemde, annemin Nesne suikastı dediği şeye benzer alaylı bir mit ortaya atıyordu nesneler etkin bir biçimde insanlığa karşıdırlar ve bile bile kendilerini yitirirler. Baudrillard'a göre, öznenin anlam arayışından nesnenin kaçışı, kurtulup simülasyon dünyasında yasamak için oldukça çarpık bir biçimde Hipergerçeklik Düşsel bir yolculuk örnek bir umut oluşturur. Baudrillard'ın erken ve geç dönem yapıtları arasındaki öteki yaklaşma noktaları, kuramsal olmaktan çok huyla ilgilidirler şeklinde tanımlanabilir. Bunlardan biri "eleştiri"nin etkisi üzerinde derin bir kuşkuda toplanır. Badurillard ikinci kitabı La Societe de consommation (1970)/ Tüketim toplumu'nda*** daha önce, eleştirel karşıtlığın "hastalıklı ve ahlak dersi verici" söyleminin gerçekte tüketici mitoloiisinin zorunlu bir öğesi olduğunu ileri sürüyordu. Simülasyon ve parodi yöntemlerine yönelişi belki de erken dönem köktenciliğinin bir gelişmesidirbu köktencilikten kopmasından daha çok. Öteki nokta, tanımlamak istedifii çağdaş kültürün çoğuna karşı büyülü bir karşıt duygular birliğinde toplanmaktadır. Les Strategies fatales'cîa vi deo dünyasının ıslak, buğulu, pornografik, karmakarışık müstehcenliği; ırksal karmalık ve cinsel özgürlük üzerine kimi bölümler, Adorno'nun Amerikan halk kültürü konusunda şaşırtıcı yorumlarından sonra üretilmiş kültür eleştirisine ilişkin en dehşetli sayfalardan sayılmahdır. Amerika'nın yeniliklerinden biri nemli, kirli şeylerin aşırılığına karşı duyulan o sözbilimsel nefretin bir Amerika ve modernlik miti içinde erimiş olmasıdır doğal, toplumsal, kültürel bir "çöl" d u r u m u n d a . Baudrillard'ın Amerikası kuru bir Amerika'dır kuvvetli ışık, sonsuz uzaklık, bitmez tükenmez yatay dolaşım, siyasal aldırmazlık ve elbette simülasyon görüntülerinin bir kolajı söz konusu burada. New York'la ilgili bölüm, bu kentin dikeyliği ve merkezkaç gücü üzerine alışılmış sözleri ve "yalnız başına yemek yiyen ölüdür" türünden beklenmedik yorumları ile kitapta en sıkıcı bölüm. Amerika'nın gerçek gücü başka yerde, Batı'nın "göstergelerin ve insanların çölleşmesi" olarak kabul ettiği CUMHURİYET KİTAP SAYI 375 Modernlik mftf f daha çok Les Strategies fatales (1983)/ h'atal stratejiler ve De la seduction (1979/Baştan Çıkarma Üzcrine'den** alınma bolümlerin, BaudrilSAYFA 12