Katalog

Bilindiğı gibi, evrim düşüncesinde Danvın'den bu yana çok önemli değışme ve gelışmeler olmuştur. Ulkemızdekı tartışmaların ise hâlâ "insanın maymundan gelıp gelmediğı" düzeyinde kalaığı rahatlıkla söylenebilir. Özelfikle, çağdaş sentez olarak da bilınen Yenı Darıvıncılık sonrasında ortaya çıkan tartışmaların ıse hiç gündeme gelmediği gözlenmektedir. Türk'ün çalışması okunmaya başlandığında, ılk anda, sözü edilen bu kısır döngünün kırılacağı yönünde bir umut doğmakta, ancak sayfalar ilerledikçe okuyucu bu umudunu kaybetmckte. İZZET DUYAR ültü İnsanın Bivokültürel Evrimi nıtelıklı çalışmaların sayıca a? olması etkılı olmaktadır Evrım karşıtı cephc hemen hemen aynı tumcelerı tckrarla yan yayınlar yaparken, ozellıkle genç kuşaklara bılımsel duzeyden tavız ver meden evrımı tamtacak yayınların çok az olduğu dıkkatı çekmektedır Evrım konusunda her geçen gun yenı gelış melere tanık olunduğu gunumuzde, bu nokta daha da onem kazanmakta dır Bunun yanı sıra, evrım ve evrımın ışleyış mekanızmalarının uzman olma yan kışılerce çalakalem ele alınmasının da evrım karşıtlarının ekmeğıne yağ surduğu unutulmamalıdır Dolayısıyla, bu tur yayınlann tıtız çalışmalarm uru nu olması ve evrım kuramındakı çağ daş gelışmelerı kavramış kışılerce ya pılması son derece onemlıdır Yukaııda so/u cdıkn gclışmelerın yaşandığı bır anda, 1996 yılının son aylarında "Kuramsal Yaklaşımlar lşı ğında hısanın Bıyokulturel Evrımı" başlığını taşıyan bır kıtap pıyasaya çık tı Dr lluseyın Turk ımzasıyla çıkan ve Bılım Yayınları'nca basılan kıtabın konusunu, Prof Dr Yaman Ors'un ar ka kapakta yer alan şu satırlarından oğrenıyoruz "Bır tur olarak insanın varoluş surecının çok temel ıkı yonu nun ele alındığı bu kıtap, evrım kav ramlarını, gencl olarak evrım duşunce sını bılımsel ve felsefı yonlerden bıze tanıtan bır yapıt nıtelığındedır " Ors'un bu değerlendırmesıne daha sonra donmek uzere şımdı kıtap hak kındakı gozlemlerımıze geçelım Kıtapta dıkkatı çeken ılk çelışkı, başlık ve ıçerık arasındakı uyumsuz luktur Başlığa bakıldığında, insanın bıyolojık ve kulturel evrımı hakkında kı son bılgılerın anlatılacağı ızlenımı edınılmektedır, çunku, çalışmanın baş lığında "Insan" sozcuğune vurgulama yapılarak okuyucunun dıkkatı bu yont celbedılmektedır Ancak kıtap bıtırıl dıkten sonra, okuyucu, kendı kendıne "insanın evrım tarıhı hakkında neler oğrendığını" sormakta ve yanıtı koca bır "hıç" olmaktadır Gerçekten de, 300 kusur sayfalık kıtabın tamamında doğrudan insanın bıyolojık evrımıne ılışkın tek bır paragraf bıle bulmak mumkun değıldır Dolayısıyla kıtabın başlığından "İnsanın" sozcuğunun çı kartuarak, Kuramsal Yaklasımlann Isı ğında Lvnm Dusuncesı şeklını alması daha uygun gorunmektedır Bılındığı gıbı, evrım duşuncesınde Danvın'den bu yana çok onemlı değış me ve gelışmeler olmuştur Ulkemız dekı tartışmaların ıse nâlâ "ınsanın maymundan gelıp gelmediğı" duzeyın de kaldığı rahatlıkla söylenebilir Ozel lıkle, çağdaş sentez olarak da bilınen Yenı Darıvıncılık sonrasında ortaya çı kan tartışmaların ıse hıç gundeme gelmediğı gözlenmektedir Turk'un çalış ması okunmaya başlandığında, ılk an da, sozu edilen bu kısır dongunun kı rılacağı yonunde bır umut doğmakta, ancak sayfalar ılerlcdıkte okuyucu bu umudunu kaybetmektedır 1 urk'un, kıtabında dıle getırdığı du şunceler onemlı olçude "çağdaş sen tez" ya da Yenı Darwıncılık olarak bı lınen yaklaşımın ızlerını taşır Ancak yazarın bu yaklaşımı tam anlamıyla kavrayıp kavrayamadığı konusunda okuyucuda cıddı kuşkular uyanmakta dır Yazarın bu akımdan ne anladığına bakalım (s 126) 'Çağdaş senlez, Dar wın teorısını, Mendcl'ın ılkelerı, kalıtı mın kromozom teorısı, mutasyon ku ramı, populasyon genetığı, bıyolojık tur anlayışı, sıstematık, paleontolojı, etolojı, modern ıstatıstık yontemlerı ve dığer bırçok bıyolojık goruşler ışığında genışletmış ve bır araya gctırerek bır senteze ulaşmıştır " Burada çağdaş sentezın aşırı genışletılmesı ve bu yolla anlamının bulanıklaştırılması ıçın doğ rudan destek sağlayan bır teknık değil dır, evrıme karşı olanlar da mutasyon ların oranlarının çok az olduğunu ve yenı turlerın oluşumunun tesadufle açıklanamayacağı goruşlerını dıle ge tırmede bu teknıkten yararlanmakta dırlar Başka bır yerde şu ıfadelerle karşılaşmaktayız (s 260) "Çağdaş Sen tez, Darwın'ın kuramının temel ogele rının korunması, bunlara genetık bo yutunun ve kultur boyutunun eklen mesı sonucunda ortaya çıkan bır sen İnsanın varoluş sürecinin çeşitli yönleri Çağdaş sentaz bısanın varoluş siiroci T arıh boyunca çok az duşunce, insanın yeryuzunu ve canlıları algılayışında evrım kuramı ka dar ctkılı olmuştur En başta, insanın kcndısıne bakışını kokten değıştıren bu kuram, ınsanoğlunun da dığer can lılar gıbı "doğal seçılımın" bır urunu olduğunu, değışım'ın, canlılar ve doğa ıçın değısmez bır yasa olduğunu sağ lam kanıtlarıyla ortaya koymuştur Ev rım kuramı, bılım ve felsefede o denlı derın ızler bırakmıştır kı, Danvın vc Walleae'dan sonra, artık, "dcğışmez lıkten" soz edılemez olmuştur Beklenıldığı uzere evrım duşuncesı, "değışmezlığı" temel alan akımlar ta rafından eleştırı bombardımanına tu tuldu Bu akımların, evrıme "duşunsel duzeyde olmayan saldırıları' tum dunyada olduğu gıbı ulkemızde de hıç bıtmemekle bırlılcte, bu tur faalıyetle rın ozellıkle son yıllarda tırman(dı rıl)dığına tanık olunmaktadır Bılındı ğı gıbı, evrım karşıtlarının temsılcılerı ulkemızde yonetıme geldıklerınde yaptıkları ılk ıcraatlardan bırısı, evrım duşuncesının, kırpılarak kuşa donen bır kuram halınde okutulmasını sağla mak olmuştur Bugun unıversıteye ge len oğrencının karasındakı evrım go ruşu, yanlışlığı neredeyse 1000 yıl on ce kanıtlanmış olan Lamarkçıhktan ıbarettır Oysa gunumuzde bılım dun yasında son derece ılgınç gelışmeler yaşanmakta ve evrım kuramı, başta molekuler bıyolojı ve genetık olmak uzere hemen ner alandalu btlımsel ge lışmelerle yenı destekler bulmaktadır Turkıye'de evrım karşıtı cephenın ızledığı stratejı hakkında bır vurgula ma yapmak yennde olur Bu çevreler, evrımın çurutulduğu soylemını yayar ken "sozde bılımsellık" kılıfını kullan maya aşırı ozen gostermektedırler Ya nı, nemen tum konuşma ve yayınlarda evrım goruşunun "bılımsel' (') araş tırmalar sonucunda geçerlılığını yıtır dığı dıle getırılmektedır Ve ardından şu ıfadeyı artık bır kalıp olarak duya bılırsınız "Artık hıçbır bılım ınsanı evrım goruşunu savunmamaktadır " Araştırma ve sorgulamayı değıl de "paketlenmış" hazır duşunce kalıpla rını benımsemeye yatkın beyınlerın, bu ıfadelerı duyduktan sonra nasıl davranataklarını ve ardından ne tur gelışmelerın yaşanacağını artık kolay Iıkla tahmın edebılırsınız Hele bu go ruşler okullarda ve devletın resmı ku rumlarında bır ıdeolo)i olarak dıle ge 1 tırılırse Bu tur asılsı? soylencelcrın yayılma sında, bır olçudc, Turkçe'de evrım ve ozellıkle de ınsan evrımını konu alan 10 tez kuramdır " Bu ıfadelerde duzeltıl mesı gereken nokta, çağdaş sentezm başansının, insanın evrımınde kulturel boyutun eklenmeu değıl, onun farklı sureçlerın urunu olduğu ve dolayısıyla bıyolojık sureçlcrden ayrt değerlendı rılmesı gerektığının uzerınde durması dır Tum bu verıler, yazarın çağdaş sentezı ya daralttığı ya da genışleterek anlamını bulanıklaştırdığını açıkça or taya kovmaktadır Çağdaş sentez, Darwın tarafından one surulen evrım kuramının bır an lamda eksılderının yenı bulgular ışığın da yenıden oluşturulmasıdır Çunku Darvvın, evrımın "nasıl" ışledığıne ılış kın onemlı açıklamalar getırmış olmakla bırlıktc, kalıtımın temel yasala rına vakıf olamamaktan oturu "ne den"ı açıklamada başarısız olmuştur Işte çağdaş sentez, Danvın'ın doğaı se çılım ılkesını, Mendel'ın genetık yasa farını vc 20 yuzylın başlarında ortaya çıkan mutasyon kuıamını bır araya ge tııerek, Darvvıncılığın bittığını ıfan eden "makromutasyoncu evrım" goru şune karşı ortaya çıkan yenı bır açıkla ma tarzıdır Yanı tum canlılar ıçın "bı yokulturel" bır yaklaşım onermez An cak akımın onculcrı olan Dob/hansky, Huxley, Mayr ve dığerlerı, insanın dı ğer canlılaraan farklı şekılde değerlen dırılmesı gerektığı konusunda nemfı kırdırler Buna karsılık yazarımız çağ daş sentezı anlatırken sureklı olarak bu akımın bıyokulturel bakış açısını one çıkartmaktadır Turk'un sozunu ettığı gıbı çağdaş sentezın one çıkan ozellığı bıyokulturel yaklaşım olmayıp, evrımı sağlayan duzeneklerde kalıtım boyutunun yerlı yerıne oturtulmasıdır Kıtap boyunca dıle getırılcn konu lardan bırıs) de çağdaş sentez yaklaşı mının kurucusunun Julıan Huxley ol duğudur Verılen bu bılgı, çağdaş sen tezın yazar tarafından yeterınce ınce lenmedığının bır başka gostergesıdır Bılındığı gıbı Huxley 1942'de Evolutt on The Modern Synthesn\ yazmış ol makla bırlıkte, yukarıda belırtıldığı an lamda Darwın, Mendel ve mutasyon culuk akımının ılk bıreşımı Dobz EvıHm düşünceslndeki gellşime SAYFA C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A YI 3 75