Katalog

François Mittcrand'ın "Yarım Kalmış Anılar"ını Türkçe'ye çcviren Ercan Eyüboğlu, Boyut Yayınları arasında çıkan DU ilginç kitap üzcrine ilginç şeyler söyledi. İlginizi çekecektir sanırız. HATİCE BAŞARAN nce adından haslayalım ntersenız, neden "yarım kalmış anılar" ? Yazarın kendisi bu adı koymuş kitabına. Oyle, yazarken yarıda kesilmiş anılar sözkonusu değil elbette. 'Yarım kalmış' olan, yaşamın kendisi. Yani Başkan'ın ölümüdür bu anılan yarım bırakan. Bu anıların güncellığı, anlamı ne, 7 iırk okuyucu açısından ? Mitterand'ı burada özetle bile olsa tanıtmanın nc gereği, nc de olanağı var. Sosyalist Başkan öleli bir yıl oldu. Fransızlar hâlâ onu konuşuyor, onu yazıyor, onu okuyorsa eğer, bu onun 14 yıllık başkanlığı sırasında sadece Fransa solunun değil, tüm Fransa'nın taribine damgasını vurduğunu gösterir. Daha da ileri giderek Mitterand'ın Avrupa solunda da kalıcı bir iz bıraktığını kabul etmek pcrckır. Siyasal rakipleri, siyasi hasımları bile bunu kabul ediyorlar. Türkiye için, özellikle de Türk solu için de Mitterand'dan alınacak dersler var. Bütün öteki koşullar aynı kalmak üzerc şunlar söylenebilir: Türkiye'nin siyasal yelpazesi dc Fransa ile benzerlik gösteriyor. Kendilerine sosyal demokrat, ya da demokratik sol diyenler, hangi siyasal parti içinde bulunursa bulunsun, genel başkanlarını Mitterand mihenk taşına vurarak karşılaştıracaktır ister istemez. Elbette, Fransa'nın, Fransız solunun kendine özgü nesnel, tarihsel koşulları var. Ama öznel ctken dediğimiz ve lidcrlik vasıfları olarak karşımıza çıkan öznel, kişisel özellikleri tartıya vuracaktır okuyucu. Nedır bu "kışısel özellıkler", yanı Mitterand'da bulunan ve ona lıderlık sıfatını yakıştıran vasıflar, nelerdır sızce? Kitap, bir anılar demeti. Bir yerde Mitterand burada kendi kendini anlatıyor. Kendi versiyonu ile. Ama inandırıcılığını yitirmiyor hiç. Çizgisini beğenmeyenlerin, siyasal karşıtlarının bile tcslim cttiği bir güçlü kişilik ile tanışıyorsunuz. Kararlı bir kişilik, neyi hedeflediğini bilen, bütün davranış vc eylemlerini bu hedef doğrııltusunda kotaran, sebat vc özveri ile, sabırsızlanmadan, ama kişiliğinden, çizgisinden sapmaksızın. Ozelliklc vurgulamak gerek: Lidcrlik vasıflarının başında gelen sağlam kişilik kendini hemcn bcDi cdiyor. 1 lalkına olan sevgisi, onu halkının günübirlik eğilimleri doğrultusunda davranışlara sürüklemiyor. Kamuoyu ile ilgili değcrlendirmesi kulaklara küpe olacak değerdc: Kamuoyuna göre hareket eden, asla lider olamaz. Unutmamak gerekir ki, 1981 seçimleri önccsindeki o ünlü '.'110 vaat" arasında idam cezasının kaldırılması da vardı. Kamuoyu yoklamalarına göre seçmen idam cezasının kaldırılmasına karşıydı. Ama Mitterand kamuoyunun değil, ilkelerinin gereğini yaptı, halkının eğilimlcrinin tersine bir tavırla idam cezasını kaldıracağını yineleyip seçime katıldı ve seçildi. Yani halk, kendisinin kuyruğuna takılan değil, kendisine saygı duyan, güvenen liderler istiyordu. Mitterand anılannda bu siyasal kişiliğtne ışık tutan noktalara da değiniyor Nedır bu siyasal kısiliğin egemen eğilımı, başat çtzgisı? Sağ üe ilişkilerde bütün sol'u, sol içi ilişkilerde ise Komünist güçlcr dışındaki sol güçleri toparlamak, bir araya getirmek: tşte Mitterand'ın siyasal eylemine yön veren öğreti. Mitterand'ın karşılaş François Mitterand'ın "Yarım Kalan Anılar"ının çevirmeni ile kitap üzerine konuştuk 11 O Yarım kalan anılar vasam" değil sel olay konusunda bilgüenmiş olmuyorsunuz. Güzel bir metin okumanın da tadına varıyor, hazzını duyuyorsunuz. Bu kitapta da bunun güzel örnekleri var. Kamplardaki gözlemlerini, kaçış serüvenlerini anlattığı sayfalar bir cdebiyat ürünü. Fakat asıl o firar sonrası ülkesine ilk dönüş izlcnim ve değerlendirmeleri başlı başına bir değer. Yeniden kavuştuğu ülkesinin her bir noktası, her bir kıvrımı ile olan o teması, o ruhsal sarsıntı, o titreşim, o iletişim... "Ortadirek"teki Meryemce'nin ağaçlarla, yollarla, hayvanlarla, börtüböcckle konuşmasını duyar gibisiniz. Malraux'nun anlatı ustalığına yönclttiği övgüleri siz de yazar Mitterand'a yöneltiyorsunuz, çünkü o duygulu iç titreşimleri size iletmesini, sizinle paylaşmasını, özetle, sizi kendi dünyasının içine çekmesini biliyor o da, Malraux gibi. Malraux dedıniz de, onunia ilgili olarak hıç de hoş şeyler süylemıyor Mitterand Evet, hata çok olumsuz yargıları, çok acı sözlcri var Malraux hakkında. Solun bu delifişek ve efsane devrimcisinin Direniş'e ancak son aylarında katdmasını, bu katılımı muzaffer lider de Gaulle'ün saflarında yer alarak gerçekleştirmesini 'anlıyor' ama onun de Gaulle'culüğün savunmasını üstlcnmcsini, onu mcşrulaştırma uğruna sola karşı cephe almasını bir türlü bağışlamıyor. [s. 138 ve 154158] Son haftalarda bir anı kitabı daha yayımlandı Mitterand'ın, Türkiye'de, îkı Settcn Anılar adı altında, stzın çevırdığınız anılarla bir ılıskısı var mı 'bunun? Var ve yok. Var, çünkü "İki Sesten Anılar"da, "Yarım Kalmış Anılar" da Mitterand'ın anılan; üstelik bazı konular her iki kitapta da işlenmiş. Ama bu Kcçişmc bir tekrar niteliği taşımıyor, iki kitap birbirini tamamlayıcı bile oluyor. Can Yayınları'nın kitabı ile Elie Wiesel gibi değerli bir yazarı da bir ölçüde tanımış oluyorsunuz. Yarım Kalmış Anılar'da ayrıca bir özgeçmişi yer alıyor Mitterand'ın, bu 12 sayfafık metin ile de okuyucu onu siyasal güzergâhı içinde izlcme olanağı buluyor. Son olarak Mitterand, ya da onun dokusundakı yerlt ya da yabancı "dinozor'larla uğraşmanın ne gereği var, dıyenlere sız ne dıyecekstmz? Mitterand bir "dinozor" değil elbet. O, kıyasıya eleştirdiği o 68 kuşağının iktidara taşıdığı, fakat o kusağın özlemlerini iktidara taşıyan bir liderdir. Gençlik harckctlcri karşısında alabildiğine gerçekçi, ama bütün derinliği ile duyarlı, natta romantiktir. Dc Gaulle iktidarının gençlik eylemleri karşısındaki tavrına yönelik değerlcndirmesi, yalnızca Fransa için değü, bütün iktidarlar için geçerlidir. Hele günümüz Türkıye'sinde gençlcrimize yönelik politikalar karşı sında onun şu sözleri nasıl unutulabilir: "Gençler bütün taleplerine, bütün eylemlerinde her zaman haklr olmayabilirler; ama gençlerine yaklaşımda şiddeti yöntem olarak benimseyen toplumlar her zaman haksızdırlar." • François Mitterand Yarım Kalmış Anılar / George Marc Benamou ile Konusmalar / Çev Ercan Eyüboğlu / Boyuk Yayınalık /'247 s tığı somut gerçek neydi? Ülke içinde, bir bütün olarak sağ, sol karşısında sayısal olarak çoğunlukta siyasal olarak güçlü bir konumdadır. Sol içinde ise, Radikallerle ittifak halinde bile 'sosyal demokratlar' Komünist Partisi karşısında sayısal olarak azınlıkta, siyasal olarak daha zayıftır. Liderlik vasfı işte bu noktada ortaya çıkıyor: Sol içinde Komünist Parti'yc karşı Sosyalist Parti'yi, sağ karşısında da Komünistlcri de içeren bir birlik anlayışıyla bütün solu önc çıkarmak, azınlıktan çoğunluk haline getirmek vc sonuçta da iktidar olmak. Siyasal yelpazedeki "merkez" ile ilgili değerlendirmclcri bizdeki sol liderlerin iyi okuması, iyi bellemesi gcrek sanıyorum. Yanı solda bırlık politıkalarını, ittifak sorununu mu gündeme getınyorsunuz Mitterand'ın bu "Yarım Kalmış Anılar"ı vesılesıyle? Hayır, hayır, kolay benzetmeler yanıltıcı olur. Bir kez, iç dinamikler açısından bakarsak, Fransa'daki sol için onun iç bileşimi Türkiye'dekinden çok farklı. Yani Mitterand'ın içinde bulunduğu sol'da çok güçlü bir Komünist Parti var. Sonra, dış dinamikler değisti, Mitterand'ın iktidarı ile eş anlamlı olarak. Ama yine dc onun sol içi farklıhklara yaklaşımı dikkatle incelenmeli. Bu kitaba yansıttığı boyutları ile bile bu yaklaşım deyim yerindeyse ibrct verici derslerle dolu. Picrrc MendesFrance ile ilişkilcri, örneğin. Sonraları Başbakanlığını yapacak olan amansız rakibi Michel Rocard, ya da. Kin yok onda, duygusallık yok. Yapay bolünmcleri aşmaya büyük ozen gösteriyor. Duygusallık yok dıyorstınnz, ama duygu yıiklıi say/alar da cksık değil bu antlarda Evct, hem de ne duygular. Evet, duygulu, duyarlı bir adam, ama duygusal değil. Kavga arkadaşı ve eskı Başbakanı Pierre Beregovov'nın intiharı karşısındaki infiali alın, iki sözcükle özetliyor her şeyi, derinliğine insanı etkileyen duygular bunlar. Sonra o yurdu Fransa'ya olan sevgisi, bağlılığı, tutkusu. Yurt sevgisinin böylesine edebi bir üslupla dile gctirilmesi çok çarpıcı. Kitaba yazdığınız sunusta kıtapları ile Nobel Edebtyat Ödü'lii alabılecek değerde bir yazar olduğunu belirtıyorsunuz. Evet. Kitabın arkasında (s. 247) Mitterand'ın eserlerinin listcsi var. Bunlar salt edebi kaygılarla değil, siyasal kavganın gereği olarak kaleme alınmış kitaplar. Ama hepsinde ortak olan bir estetik düzey var. Yalnızca şu ya da bu konuda Mitterand'ın ne düşündüğünü öğrenmiyor, yalnızca şu ya da bu tarih tra chiller'L V i VEDAT ÖZDEMİROĞLU TRACY CHİLLER (Bütün şürlerinin Hepsi) Ne dediler? "Vatan şairi Tracy Chiller'in Amerika özlemiyle dolu şiirlerini zevkle okudum. Bravo, milyon kere bravo!" Yüksel EndeğerYazar "Şiirler gözlerimi yaşarttı. Fakat güzelliği on dolar etmez, şu bcndeki kur olmasa." Mr. ChillerEkonomist LEMAN Yayıncılık SAYFA 9 CUMHURİYET KİTAP SAYI 366