Katalog

guncelı ele alaıak deneme çerçevesi ıçındc dunya vc toplum soıunlarını ıı delıyor Bıı ya/ısının başjığı olan "Va zıyetın Duıumu" bu yazılarda hangı konulaıın ele alındığını anlatmaya yetı yor /atcn Yıne bu obckte sayılabılecek b ır kısım yazılaı da edebıyat sosyolojısı vc bu sosyolojı ıçındc Turkıye polıtık varlığının eleştırel tespıtı Bu ya/ıları okuduğumuzda, her gun gazetelerde onumuze surulcn, aıtık kanıksadığımız toplum "tahlıllerıyle ", felsefe vc sosyo lojıyle tcçhız edılmış bır Cedebı') yaza rın yaptığı tahlıller arasında nasıl dağ lar kadar fark olduğunu goruyoru/ Aıdı ardına sunulan rabrıkasyon tahlıl leıın buyuk olçude "kâğıt ısrafı" oldu ğu elde bır olçut olduğunda daha be lırgınlık ka/anıyor 1 Yaonsal Soylem Uzerine lnce'nın dencmelcrını kavrayabıl mek ıçın Tabula Rasa'yı kavramak ge rek Yanı, BOÎJ Lcvha fngılız duşunuru John Locke un doğuştancılığa kaışı bılgıyı, duşunceyı savunan, dogmalarla u/laşmayan kuramı I'abula Rasa ıle bılgının edınılcbıleceğını, dunyanın bı lınebılcceğını kabul edıyoruz Duijun cenın çıkıs, noktası burası ışte Ya/ınsal Soylem U/erıne'nın "Ge ıekçe"sındc yer alan $u satırlar şaırın tavrına netlık kazandırıyor "lnsan, okuma ve yazma oğrenmek ıçın okuı, sonra bıı mcslck sahıbı ol mak ıçın okul kıtabı okur mesleğını gelıs.tıımek, bılgı edınmck, ogıenmek vc habcı almak ıçın okuı Ama aynı ın san bır s,ıırı, bır oykuyu, bır romanı başka bıı amaçla okur, yanı bır yazınsal nıctnı bılgı cdınmck, oğrenmek ya da mesleğını gclıştıımek ıçın okıımaz lnsan ya/ınsal metnı bır başka gcrcksi nımını kanjilamak ıçın okuı Bu gerek sınımı kısaea ve kabaea cstctık gereksı nım olarak tanımlavabılırı/ Bır yazın sal kâğıt başka kıtaplarda (mekanık, ckonomı, tarım, tıeaıet, fclsefe, tıp, vb ) bulunabılecek bılgılerı ıçerme/ ve oğretme/ Bu tur bılgıterı bır değıl bır çok kıtaptan cdıncbıhtız Bır sanat metnınde olan şey yalnızea onda var dır Ya/ın yapıtı sanat yapıtı tektır Batı dıllcıınde bu konularda hcı gun cn AL bu kıtap yayımlanıyor lnsanlar ya/ma vc okuma eykmı u/erıne duşu nuyorlar, 'yazınsal olarak tanımlanan metnın gı/lerıne ulaşmaya çalısıyorlar, konuşurken, ya/arken ve okurken ya larlandıklaıı dılın ı^leyı^ını kavıamaya çabalıyoilaı Bu konuda Turkçe'de cn a/ ellı temel kıtabın çevırısını ve yuz lerce telıf yapıtın onerılerını okuvabıl mcmı/ gerekırdı Ama Tıırkçe bu alan da (ya/ınbılım, değeılendırme yontem lerı, dılbılım, vb ) sankı bıı çol ve çol dc aneak paımakla sayılaeak kadar az olduğu gorulen bııkaç vaha var O ka dar Yo/Iasma ve nıtelıksı/leşme henu/ amacına ulasamadıysa, bu bııkaç vaha ya vc bu vahalaıın savıınucusu bııkaç kaleme çok ijcy borçluyu/ " ( ) loı/bıi dourluk hıç kuşkusu/ şaırın en va/ge çemeyeccğı bır ozcllık, ama bu çol or tamında 'Ahmet Mıthat olmak' zorun luluğu varsa, şaırın bu sorumluluğu da yuklenmesı gerektığı kanısındayım Bıı kanıda olduğum, Ahmet Mıthat laşmayı (hıç kus,kusuz şıırlerımde de ğıl) bır crdcm saydığım ıçın bıı kıtapta yer alan ya/ıları (bır /orunluluk sonu cu da olsa) yazmayı gozc aldım " Yazar, Şiir ve Gerçeklik'te cdebıyatı mızda hemen hemen hıç değınılmeyen ımge, dıl ve anlatım gıbı poetıka so runlarına eğılıyor Vartıh\,\ yayımlandı ğı doncmde buyuk ılgıyle karşılanan "lmgc vc Semvcnkn" yazısı tncc'nın yu/eysel yaklaşımlaı vc basmakalıp so/lefden sıyrılarak s,ıır sanatının tek nık sorunlaıını, şıııe vaılık ve sureklılı ğını ka/andınp bunu koruyan ogc olan ınıgcyı ınecledığı çok onemlı bır ınce SAYFA 6 lumun bılıncındt açtığı gedıklerı ırde leyen, bu degcrlcrın saldırgan savları karsısında bır tur kar^ısav olmayı amaçlav.ın, ulkcnın yakın polıtık geç mı^ını clu alan bu ya/ıların yazıldıkları gundcn bugune (ne ya/ık kı) doğrulan ma yonuncic olduklarını goruyoru/ Cjiınccl olaylar, toplumun yapısını yansıtıyor, kulturu yansıtıyor, toplu mun trajı komık yanını sergılıyor "Bır Kcnt Kurmalıyım Artık Kendıme" ya /ısını okurken ıster gul, ıster gulme "Yunanıstan Kultur Bakanı'nın kendı bestelerını Kahıre Operası'nda çalıp yonettığı gunlerde, bı/ım Kultur Bakanı'nın mezbaha açtıgını lstanbul'a do nuşumde ogrenece^tm Buna alışayım derken Rerahlılar ın lstanbul surlarını yıkmaya kalki!}tıgına tanık olup, Ha lıç'tekı ebkı mezbahayı sanat merkezı ne donuşturmek varken, yenı mezba lıanın açılıs kurdelesını kesen postmo deın Kultur Bakam'n 1 'lıt olacagım " pek benzemc7 " ()/demır Ince'nın dcnemclerı, ya/aı laıı sanatçıları, toplumbılımtıleıı, butun aydınlaıı ılgılcndıııyor Gerek, kultur edıbıyat sorunları u/eıınc, gerek toplum sorunları u/erınt tıddı ve dcrlı toplu çalışmalar oylc az kı (Kultur edebıyat sorunları derken, bu konuda bırkaç kışının /or altından kal kacağı çok değerlı çalı^malar yapan, en verımlı çağında yıtırdığımı/ A/ız Çalı^ lar'ı anmadan geçemem A/17'ın yok luğunda lyıte loş ınccleme dunyası Onun yokluğunda herkesın daha fa/la çalışması, kafa yoıması, uretmesı gerek A/17'ın anısına ) 'Çofc satan kitaplar' Kulturel kımlık toplumlaı 1 sınıfları tarıh onunde var eden bu anlamda tu tunduklaıı dal ln<.e, toplumsal sınıfla » rz A . ıın kulturlerınc ne olçude sahıp çıktık larını soyle değcrlcndırıyor lcmc Heı ^aııın hatta IKI ınuaklı şııı ' loplumsaf ustyapı olaıak sankı okurunun ırdeleyerek okuması gere dunyanın en koklu, en kokten dcvrım ken bır ya/ı lerındcn bırını geçirmış, jeolojık bır Ozdcmıı lnce, kultuı uzeıınc dtnc çatlama, bıı kırılmava uğramı^ vc sankı melerındc toplumların so/cl toplumlar bclleğını yıtıımış gıbı Altyapı ıse ve vazısal toplumlaı oldugunu, oınegın kcndı basına bırakılmıs, sankı batak 1 ransa bır yazısal kıılturc sahıpken lıkta yctı^en, çelışık bır me/arlık çıçeğı bı/de so/tl kulturun toplunıa sındığını Topumsal bılınç, toplumsal kos,ulvurguluvoı Yd7isal toplumların ıletı lann psıkolojık etkılerıne bağlı, kıtap şım çagıyla bıılıktc dustuklcrı bunalım lar boyle dıyorlar Doğıu 1 Kıtaplarda uzerınc sovlctlıklerı ıst ılgınç kalsa bu doğru neyse, kultur ortamına 'l.skı Mısır ın ya/ı vc matematıg'ın aktaıdığın /aman bu doğruyu, yakın den yola çıkıp, Roma tmparatorlu geçmıste ornckleıı goıulduğu gıbı, or ğu'nun yazı ve papııus ve vol ağı sıste tava ya bır Nazı sanatı çıkar, ya da bır mınden, modern Avrupa ımparatoı Proletkult1 Ve bu ıs de, bır gazctcnın luklaıının basımevlerınden okyanus spor sayfasında okuduğum gıbı, 'Mer aşııı dcnı/tılı^ındcn, madcn ı^letmecı sın ldmanyurdu'nun mudafaası gorevı lığındcn vc bııhar makınclerındcn (ya nı yaparken, defansı aksatıyordu'ya nı palcoteknık toplumdan) geçıp, elcktrık, petrol vc tcpkılı araçlar çağına ulaşan Batı toplumu, telcvı/yon vıdeo çağında bcllı oıanda bunalım geçırır ken vazıya alısık olmayan Turkıve top lumunun bu oaglamda, şevtan kıılağı na kursıın s ıglıgı \ı rınık İLKER DEMİREL Topumsal bilinç Ozdemır lnce'nın denemelerını alıp dıkkatle okuyacağından şuphe et medığjm mcraklı okuı a yonelık bu yazıyı, lnce'nın ya/ara seslenı^ıyle bıtırıyorum "Benım sozum yazara hcr turlu ık tıdara ve Rıyakâr Okur'a kar^ı dıkkatlı ol' Iktıdar (nc tur oluısa olsun) ıs verenın ve rıyakâı okur muşteım değıl dır Ve şeytanın ığvasına karşı, durııst bıı ya/arın elındcn çıkmış Edebıyat larıhı oku, ve sakın çok satan kitaplar' lıs tesını cıddıye alma çunku ıkıyuzlu okur ıçındır, senı ve senın seçtığın okuı u ılgılendırmc7 " • üzdemir İnce'nin Deneme Kitapları Şiir ve Gerçeklik, ( an Yayınları, 1995 (ılkbaskısı 1986) Tabula Rasa, ( an Yavınları 1992 Soz ve Yazı, Vaılık Yayınları, 199} (ılkbaskısı 1992) Dinazorca, lelos Yaymtılık 1993 Yayınları, 1993 Tarih Bağışlamaz, Varlık Yayınları, 1994 Çile Törenleri, Varlık Yayınlaıı 1995 Yazınsal Soylem Uzerine, ( an Bir dinazopun çileleri O zdemır Incı. nın duzyazılarının bır aıaya gctırıldığı yanılmıyor sam 7 kıtabı Çile Törenleri adı altında yayımlandı gcçtıgınıız yıl ıçınde Ncdcn Çile Törenleri? Hemen yazarına yanıtlatmaya çalıijnıak ıstıyorunı kıtapta kı yi/Mİarcfan sozetmeden once Va/ıyetın Durumu II ba^lıklı ya/ısında ' Vazıye un durumu I t \c Balık Kurumu 1 Bu ne dcmcktu, saçmalıkla budalalıgın yazı tu ra oldu£ıı denız kcstanesı ıçı bır cıımlc' Bıı bıı Hayıı dıı llayır 1 Kabul etmıyo nım' dtmektır Ustgerçekçı bır çığlıktır hunguı hııngur ağlamaktır umudıın ıpı nın koptuğu noktadır kaıamsarlık soğa nının çcvrcsınc bır kabıık katmanı daha atniasıdır der ve ekler 'Turkıye'yı bcöcnmıyorum çağdaş dunyanın nesnel olçutlerıne uymak yerı ne çağdas, dunyanın kendısınc uymasını ısteyen kendı çagdı^ı olçutlerının evren sel dunyada hoşgorulmesı gerektığı ya nılsamasına sarılan Turkıye'yı beğenmı yorum C umhurbaşkanını beğcnnııyo rıım Başbakanı beğenmıyorum " Ul kenıızde her alanda olduğu gıbı polıtıka ve edebıyat alanında <\A hukıım surcn yo/laşmanın ustune gıder yazar ve bu durumun yarattığı hu7ursıi7İuğu, ınsan ların vurdunıduymazhğını bır arada top lar Çile Törenleri. Kıtap ıkı bulumdcn olu^uyor I. Yazın ve Yaş.am, II. Dunya İşleri. Kıtaptakı tLim yazılar 94 vc 95 yıllarmda çe^ıtlı dcrgı vc ga/ctelude ya/ılmı^ ya/ılardan ohibuyor Bcnıın ga/ekdt yazılmı^ yazı <Jc(fıgınn bakmayın sı/ gunun)u7clekı gı/Liekrııı ko^c va/arlaıııun yaıdıklarıy ].ı ıı/aktan yakından ıljjısı yok bu kıtap takılerııı l lcm oylc oıdaıı buıdan topaı Bilginin yaygınlaştırılması Ya/ar bu konuyu Tarıh Bagıslama/ kıtabında topluma ılıskın sonuçları açı sından surduruyoı ' Aydınlanmanın cn onemlı nıtelıgı, ycnı toplumun ınsan usundan kavnak lanan bılgıvc gorc duzenlenmesındc ve bu bılgının halk kıtklerınc yaygınlaijtı rılmasında gorulur Sonuçta Avru pa'da, Gutenbeıg ve Aydınlanma on cesının so/el toplumu ya/ı toplmmına donuşmustur Çağdas dcmokrası çag daş o/gurluk kavramı, bırey olarak nı teleycbılctcgımı/ ınsan Ya/ı toplumu nun urunııdııı Kcndı başına ttk bası na karar vcrcn dunyayı, dunva olayla ıını tek ba^ına yorumlayan, bu vorum doğrultusunda dusuncn vt davranan vc bunların sonuçlarına katlanan ın san Yanı o/gur ınsan1 Ozgur bırey, 07 gur ınsan Gutenbcrg devrımının, Ay dınlanma hareketının, Yazı toplumu nun somut sonucudur Osmanlı toplumu Tanzımat'a kadar bu dcvrım ve donuşumle ılgılenmedı, Avdınlanmayı ya^amadı ve bunun so nucu olarak Yazı toplumuna donuşe medı " "So/el Kulturun Tehdıdı" başhklı (1994 Eylul'undc Gostert dergısındc yayımlanmış olan) bu yazı, bugun ve yakın gelecek ıçın çok onem ta^ıyan ^u doğru saptamayla bıtıyor "1950'den bu yana duımadan ıntınar eden vc su rekfı bır sanrı ya^ayan dtvlct ne yapa cak'' Bu soru seçım analı/luı yapan butiın U7manlarin onunde duuıyor sımdı Yukselcn değerlerın, ınsanın VL top lanıp da sırtına lı n a olsun dıvc deneme yazısı yapıştııılmışlaıdan d,ı clcğıl Bu ya zılar bır euebıyateının, bır aydının, ger cek bır denemeeının ve hcı şcyden once bıı şaırın kakmınden çıkmış ayakları yc re basan arkasında derın bır bılgı bıııkı mı vc dcneyım taşıyan yazar sorumlulu ğunun bılıncınde olan bırı tarafından ka lcmc alınmıs yazılar Ozdemır tnec ıçın 'oneelıkle şan' tanımlamasını yapmamın nedenı, bır soylcşlde kendısının şaır ola rak anılmasını ıstemcsınden kaynaklanı yor "jımdıyc kadar yazın ve ya/ınsal soy lem U7erınc kaleme alclığı kuramsal >a/ı lar bırer başvuru kaynağı olarak ktıtup hanelerımızdc şıııleıının yanında yerlerı nı almış olsalar L\A i) Ince s,aır olarak bılmccektır Ya da saıı ckncmccı olaıak Kımbılır bclkı ılcrde baskalaıınm lıem ıyı bır saırı henı dc usta bır dencmctısı olan I S Clıot u gıbı gorııleccktır o da Kıtapta jjiırımı/ııı vc edebıyatımızın ev rensellığı, çcvırı, Kavatıs, soylem ve elcş tırı, edebıyatımızın sorunları, ulkemızın polıtık durumu uzerınc yazılar var Kı taptakı yazıların çoğunu okıımuştıını da ha once, gazctc ve dergılcrdcn Değüjik /aman ve yeılerde okuduğıım yazıları bır arada gormck ve ycnıckn okumak clbette ayrı bır tat verıyor Kıtapta Bıı Yırmı Yaş Yazısı vaı \Uı dclıkanlılık yazısında Yazınsal Soylem Uzeııne adlı kuramsal deneme kıtabında açıklanmış bır savm ortava kondıığunu gorımce bıra/ duraksadım ve ya7iyı vcnı dcn okumaya ba^ladım acaba kaçırdığım bır ycı mı vaıdı ya C\A ya/ının bu bolıımu sonradan mı ekkıımıştı yazıya dıyc 1 Iıç de oylc değıldı yazı klıkanlılık ya/ısıvdı Pckı ya/lda ne vardı' Aslında nder vardı dcscm daha ıyı olııı ' Ç u n k u ya/ıcla CUMHURİYET KİTAP SAYI 340 Yirmi Yaş Yazısı