Katalog

Nietzsche'nin Dansı Onun felsefesi, bütün bir felsefi geleneğe karşı olarak gündelik yaşamın karşılıklılığının önemini vurgular. Mekânını "evrensel" olarak kabul eden (ki bu evrenselliğin kendisi bir soyutlamadır) düşünüşlere karşı "küçük ölçekli" bir projedir bu. îktidar üretmeyen ve iktidar oyununu oynamayan, hayatı onaylayıcı bir girişimdir. Oyunbozanlıgın felsefesidir. OMER OK £•** enın derdın Wıttgenstem, ^ ^ felsefenın gunluk yaşamla L/ ılgısı olduğu yanıisamasından kendını kurtarmayı becerememen Flem fclsefenın yaşamla ılgısı olmasa ne olur' 1 Oyunıımuzu huzur ıçınde oynayama/ mıyı/'' Hayır, Russel ışte buıada yanılı yorsun Soyut bılgı ınasum değıldır Zehırlıdıı Karanlık, şıddet dolu, acı masızdır Yaşamdan kopuk olmakla kalma/, yaşamı terorı/e eder, kanla tanla beslenır "1 Bir Fıkra Fılo/olun Olumu I ılo/ofun bnı denı/ kenaıında gezı nırken, a/ otede denıze açilmış balık tutmakla meşgul bıı adama lastlar Ve "Hey balıkçı sen felsefe nedır b'ılır mısin'" dıye soıar Balıkçı umursama7 bıı tavııla "ha yıı' yanıtını verır Fılo/of kızar ve "tııh gıttı yaşamı nın yu/de kukı" dcr Tılo/of kısa bu suıe sonıa "hey ba lıkçi sen edebıyattan anlar mısin•>" dı ye sorar Balıkçı yıne umursama/ bıı tavırla "hayıı" vanıtını verıt I ılo/of ' Tuh gıttı yaşamının vu/ de yetmısı' der Fılo/or tekrar, "hey balıkçı sen sanattan anlaı mısin''" dıye sorar Balıkçı "hayıı" der Fılozof "tuh gıttı yaşamının yuzde yu/u" dıyerek çekıp gıder Bııkaç gun sonra fılo/of ve balıkçı aynı sandalda denı/t açılırlar Bir sııre sonıa hava bo/aı Ru/gâıdı dalgalardı deıken sandal devrılıı Aıtık ış başa duşmuştuı Balıkçı tahatlıkla yuzerck kıyıya ulaşıı vc denı/de dalgalarla bo ğuşan hlo/ola sesknıı "Flcy fılo/of, sen yu/me bılır mı sın''" tlıye seslcnıı Fıkvof tan derdın de dalgalarla boğuşurken zaı zoı "ha yır" yanıtı verır Balıkçı tuh Allah belanı versın gıttı yaşamının yu/de yu/u" der Buyrun yorum sızın, anıa benımkı de benım Boğulmayatak kadar yuzme bılmek Nasreddın Hoca'nın saz çalmayı bıl mesı kadar bir şeydır Ama gelın go run kı, ınsanlar bırınde sı/ın tuttuğu nu/ telı arayabılııken, dıgerınde sı/ın yaptığını/ı yapmaya kalkışmazlaı Olıım bu, şakası olma/ Yanı Nasred dın Hota gıbı dıl oyunu yapabılme şansını/ yoktıır Çıınku boğulmak uzcresıni7dır iş gayet tıddıdır Ne kotıı kı (') "felsefe, sıgoıta şırketı değıl dır" (Heıdeggeı) Hcm "sigortalı ol mak" ınsanı olumden koruyamıyor Nıet/schc, bılgının, bılmenın kendı sınıılarını keşfetnıesıtıden so/eder Iıkıatlakı (ılo/otıın yaşadığı son, bu keşlı anlatıı aslıntla Anıa tıajık bir ke şıl oluı bu Lvet, bıı kıı/ tluıumu Modemlığın kendı sınırlaıını keşlet mesı Yanı ahlakı olmavanın aklı ol mayanın, ıktıdaı olmavanın gelıp sah neye yerleşmesıdıı yaşanılan () haldt UMHURİYET KİTAP SAYI 340 Bir Fıkra, Iki Kitap ve Oyunbozanlıgın Felsefesi ££ Ntetzschegıl bıı tavır olarak alkışlan malıdır bu duı unı Aydınlannıamn, modernlığın sloga nıydı aklın o/guıleşımı, eleştırı Ama akıl oylesınL guçlu bir şekılde yaşamın merke/ıne yerle^tıııldı kı, o/gurluğunu elde ctmenın otesınde egemenlığını de ılan etmekten geıı durmadı Boylece toplumun rasyonelle^mesı o/gurkığu degıl, /ıdtlını getırdı Bugun artık "07 gurlu^un temelınc aklı koymakla dına mıt koymak aynı seydır "2 Modemı/mı yalnızca aklın egemen lığı ya da yalnı/ca akıl çağı olaıak ta nımlavıp nırakamayı/ "Modernı/m bir ıktıd.ır bıçımı olarak negatıt guç kullanmıının, akıltı yasal geleneksel, ulusal ve dınsel temellerde me^rula^tı ıım sıstemıdır '3 Ahlak da ıktıdaım duzenlenmcsınde ve meşrulaştırılma sında etkın bir rol oynar, bırey ve top lumsal yasam bıçımı arasında uyıımu, duzenı, (bıreylctm denetlenmesını) sağlar "Bırey yalnızta yonetım ba/ın da değıl, anıa avnı /anıanda duygunun o/erk dı^aMiıumunıı engelleyen davıa nışa daıı bellı mıkıo ahlaklaı ba/ında dcnetlenıı '4 Bu lıalıvk de "odev bıçı mınc buıunmıı^tuı ahlak bı/ı anlamlı bir hayata gotuıen seçımlerımı/e reh berlık etmeye değıl bu seçimleıımı/ı kısıtkımava çalışmaktadır' 5 Nıet/bcheyt gore "modern dtınya dakı kole ahlakıdır", evleme geçmek Icn koıkanlaıın duydugıı nc.fıctlc hınçla beslencn bıı anlak 6 Hınç ah laklaıı, varolu^a olum eezası vcrcn, ha yat ıçgudulerını yadsıyan, doöa kaı^ıtı ahlaklardır ve "modern toplumlarda oldukça yaygın bir hastalık olarak hınç, betfenı horgoren bir kultıırun parçasıdır" Hınç kuramı, bedenın de netımını, duyguya kar!}i aklın ontelığı nı, kuçuk şeylerın vanı gundelık haya tın yadsınmasını vb ıfade eder Yaşa mın terorı/e edılmesidır Nıctzschc, Tanrının olumuylc bırlıkte geleteğe bakarak, dcğcrlerın yenıden değeılen dırılebıleceğını, ama tanrının bo$ bı raktığı u/aına da yenı bir şeylerın ıka me edılmemesı gerektığını soyleı Sta uth ve Turneı'a gore "Nıet/sthe'nın projesı yenı bir ahlak, bı/ım dunya ıçe rısındekı lı/ıksel cısımle^memı/e de mır atmış vcnı bir ahlak gclıştırmek tı "7 Lvet, bu krız durumu, Ross Poole'a gore ahlakı bir krı/ Mutluluk ve lyı hayat nedif1 latmın olma nedır'' Bun ların ya^anabılıılığının ko^ulları neler dır ve bu koşullar ncrede mevcııttur'1 'Modern, modeınlık ve modernleşme Ahlak ve Nietzsche gundelık karijilıklılıkların sahıcı tecru besı kar^ısında sunılıgı ve yu7evsellığı gelıi}tıren ve vurgulayan kulturler ya da toplumsal sureçler olarak" gorul duğu takdırdı. 8, o vakıt gundelık yA ^amı bu suıeçleıın kar^ısına kovmalcla nıumkun belkı de bu soruları vanıtla maya basjamak Nıet/sche'nın felseksıyle mumkun belkı de Onun lelsefesı, butun bir felsefi ge Ieneğe kaıs,ı olarak gundelık yaşamın karşılıklılığının onemını vurgulaı Me kânını "evrensel" olarak kabul eden (kı bu ev rensellığın kendısı bir soyut lamadıı) diüjiınusjere kaıiji "kuçuk ol çeklı ' bir pıojedır bu Îktidar uretıne yen ve ıktıdar o>ununu oynamayan, hayatı onaylayıcı bir gırışımdır Oyun bo/anlığın felsefesidir 'Onun onte lıkle gundelık vaşam ıçerısındekı kar şılıklı ılışkıler Ju/evınde değeılerın ye nıden degerlendııılmesıne çalıştığını, o/ellıkk' de akıl ve bılışsel sovutlama kaışısında duyıım, duygulanım do kunma ve duygunun ustunlugunu \e nıdt'tı onaylamaya gıtişlığını savunu yoııi7 9 Vt Nıetzsche'den kaynakla nan pıogıam toplum ıçın gentl bir pıogram olmavaLak, toplumsal bııevın kendisını vaşam bovu gelıştırebılmek ıçın lyı vıyeeek, hoş dıiijunteleı, tatmın tdıtı mu/ık ve destekleyıcı toplumsal ılışkıkr bıılmanın onemının vuıgulan masını ıçı ıc tcktıı ' 10 O haldt modeınıtenın vaşadıgı kıız koşullaıında, ı>ı hayat ve mutluluğa daıı duşunuşlerımı/ "modernliği ter kedıp otesıne u/anmamı/ı" gereklı kıl maktadır Poole, bunun ıçın aklı nc denleıımı/ın tle olduğunu soyler An lanılı ve y«i!î<ınabılır bıı lyı hayat tasarı mı, mutluluğun yaşantılanmasi, ancak modern bıçımlerın ve modern bılıne lerın reddıvle mumkundur Çunku modeın rasyonalıte otekılığın kubulu nu, tanıma ve tanınmayı reddeder 'Otekı'nı, başka ınsanları nesne for mıında, yanı amaçlaıımı/a gıden yolda aıaç olarak gormek ve ıktıdar peşmde koşmak moılern lasyonalıtcnın koşıı ludur Bu durumda Nietzsche'nin "kuçuk şeylen"nın gundelık tlunvasına açabı lııı/ kapılarımızı Bu 'gundelık hayat dunyası"nın modernıtenın yıkıtılığı ve "hınta dayanan dıı/enlcme sıstemleu" karşısında ktndısını korıınaklı bolge olarak, ıvı hayat anl.ıyışının mekânı olarak sundıığunu sovlemek mumkun "Bu kuçuk şeylerın yenı uslup thıvgu, mubadek, tetıubc ve oltışun gundelık dunyasıdır du/enleme ve denctıme karşı bir dırenış dunyasT'dır 11 Yanı rasyonel olmayanın, ırıasyonellığın dunyasıdır ( ( unku karşılıklıhk "otekı leıın bağımsi7İığı ve otekılıkle u/laşma olarak dostkık o/nclcıaıasılık lyı ha yat anlavışmın bılcşenleıı olarak mo dtrn akıl anlayışın.ı meydan okurlar ve hegemonvasına dııenırler" 12 Dnenış evlemı bir dıldıı oluşun dılı ' dolaysiz varkalımın dılı beden dılı bolgesel savunma dılı" 13 hyleyen ınsanın ken dını ve değerlerını yaıatmasidır, bunun ıfadesıdıı Bugun vaşanan modtınıttnm krız koşullaıında kabulu ve yaşanması ola naklı olan bir ıvı hayat anlayışı ıçın "fclsefenın" daha mutevazı olması ge rektığını ve ovunbo/anlığın felsefe sı"nın bu olanağı bı/e suntiuğunu soy leyebılırız Bellı bir mekânda yaşayan canlı, dokunan, dokundurtan, hıssedcn bir ınsan anlayışına onem veıen felsele Nıet/sche nın felsefesi bı/c hayat onavlavıtı pratıkleıın eylt mlc rımı/ın onemını telkın t d t r Insan bedtnının ve asımleşmesimn duygu ve duygula nımların arzulaıımi7in kabulleıımı/ın butun bir hayat ıçgudııleıının onemını vurgulavaıak bı/e neşelı bir hayatın tasvırını sunar Buıada ve şımdıyt oncm veııyorsak, o haldc • / lerry Eagkton, Azızlcr vc Alımler, Çıv Osman Akmhay Utınıbtıl Ayrı/ı 2 Omcr Nact Soykan, Mıuıkul Dun ya Utopyeıunda Adorno tle Bir Yolcu luk Utanbul Ara 1991, 1 90 I liusctmettııı Çctınkaya, "Sıvıl ttaat uzlıh", VAchıyat Llc)tırı \a\ı 5 4 G Stauth lıırner vı B S Tıırncr, Nı itzuhc'nın Dansı Çcv Mchınct Kıı iid Ankara Arh, 1995, s İG 6 Ro\v Poole, Ahlak ve Modernlık Çev Mehmet Kuçuk Utanbul Ayrıntı, 199i, s 1X4 6 Ahlak ve Modern lık, \ 16i 7 Ntetzsthe nın Danu, s 1 5 Nıetzsthi ıım Dansı, s 22 9 Nietzsche'nin Dansı, s 27 10 Nietzsche nın Dansı, s 25 I1 Nıctzschc nın Dansı, s 9 V 99 < 12 Ahlak vc Mudcrnlık s 195 97 1 i Nıetzsıhe nın Dansı, s 245 246 Ahlak ve Modernlik/ Ross Poolt / (tevtrıtı Mchnnt Kıı^ıık/ Ayrınlı YaynıUrı Niet7sche'nin Dansı/ d S/aııth B S hırner/ {ıvınn Mıhnut Kıı^ıık/ Ark Yayınları i SAYFA 15 Oyunbozanlıgın felsefesi Modernliği terketmek tı 7992, s 2İ 24