Katalog

f lardan oluşmuştur Rastlantı vc zorun luluk olgusu ınsanı seıuvenc goturuı Rastlantı vc /orunlulıık hııeı kavıam clır Ama bılımscl Dcvındırıı, eyleme yonlcndıııı Dınsel vc ya/gısal değıldıı Turk tslam sentezıne uygun değıldır Hvct ınsanın yureğınde bır çıft zar var dıı Onu gcrıktığındı kullanmak ge ıck Az kahııı untıtuyordum lanı çcıy hahçiMiıdcn {ikarkın ilındı bır lıırlıı lurıulcn satamadığı mallarla ıçen £t nn htızuıılu ışportaa bıraz da sımrlıu ıı/mldanıyordıı llı^hırt lurkç.c bılmı 1 yorkıabı ' lurkc:ı yazan şaırlen ben zıyor »ıııydn adamın dıırunnı dıyc hâlâ sortıyorıını ktııdı kcndtmı Bcn sana başka bır şey soylcyccc ğım Altmış bc§ mılyon nufuslu bır ul kede, yılda nedcn (oıta du/cydc bılc olsa) alttnış beş tanc lonıan ya/ılmıyoı lyı romaııla lyı şııım vakııı bıı ılışkısı vardır Çunku rom.ın tıııu ortaya çık madan, roman şıırın cvındc otııruyoı du Şııı kaosu gızleyebılır, alışınca kao sun şııre o/gu bır nıtelık olduğunu sanabılırsını/ Ama ıoman kaosu kusar Burada duruyorıım Aeaba hâlâ oylc mi'1 Turkçc aıle tçinde, sokakta, okulda yaralanıyor, basın vc telcvi7yon tarafından olduruluyor Bırkaç gun once oğlum I'an, genç bır bcvın ccr rahı olan ABD'lı bır arkadaşıyla geldı Dclıkanlı sokakta dolaşırken, bırkaç un ıçınde, gerçekten 1 uıkçe oğrcndı, urkçe'yı oğıendı Çunkıı standart Turk, dılını ıkı yu/ cllı, uç yuz so/cuk le konıtşuyor Okullarda sınavlar tcst yontcmıylc yapıldığı ıçın, yazılı vc soz Iu cumlc kıırmayı artık beceremıyor Turklcı Amcııka'da yaratıcı ya/ın okulları vc kurslarıyla ço/umluyorlaı bıı sorunu Tıırkçe yaralandıkça sıır ve edebıyat arasına (, ın Scddı kuruluyot Bu scddın vıkıldığı yerlerdc de Turkçc ya/ının olmadığı goıukıyor Tabıı duz yazıda Şıırc gelmee, şur nc yazık kı, Turkıye'de mıstıfıkasyon ıllctındcn kuıtulamamıştır Bu ıllcte Turkıye'de gelenek de clıyorlar Başka ulkelerde bır şaıtı kuçıımsemek, şıırsı/lığını bclııtmck ıçın kullanılan "gclenekten yararlanıyor" tanımı Fuıkıye'de bır marıfet olarak gostenlıyor Bu da mıs tıfıkasyon kaynaklarından bırıdıı Bıraz daha honu^ıinı tvıcc sut, ınnlayatagıtnın jarkıııdayıın Aslmda (.n ba^ta sornnıh nudıjlnn soıııyla hılır »uh ntıyonıırı \nzumu &0 yaşıııda ol ıınıh nc dt nıı k > "60 yaşında olmak ne dcmck'' ()/cl olaıak, bıı anlamı vardır bclkı Altmış yaşımda olduğıınıu (],\ sı/den duyuyorum Lgcr altmış yaşımdaysam artık bıı benım o/cl sorunumdur üzcl hayatınıı Ulker'ı, oğlum Tan'ı, bırkaç yakmımı ılgılcndııır Bcnım ıçın doğum vc olıım vardır Bu ıkı ııç arasındakı butıın sayılaı ozcl vc. o/gıın sayılatdır Altmış ya^ımı, altmıs, ya^ını da olusıımu, okurlarla paylas,mak ıçın bıı ncdcn goıcnııvoıum Ya da yakın larım ılı^ında kalanlaıla "Ya^ı altmış, 1 ısı bıtmı^ " Oysa bcnım ı^ım ba^ım dan as,kın, "ıhtıyarlık kontc|anı"na sığınanıam Ya^ yas,amak ıtındır, kut lamak vc kutlanmak ı«,ın dcğıl1 Ama bır şcy var Baijta A/ız Çalıslaı olmak u/crc bırkaı, arkadaşımın ofmcmiij ol malaunı dılcıdım • Ozdemir Incenin düzvanları Söz' toplumunda bir yazısar kültiir adamı ERGİN KOPARAN ğını soyluyorsa da bugune kadaı yaptıgı hatırı sayılıı boyuttakı (,evııılcr rat lardakj ycrlcnnı korııyor İntc, on bes, yıla yakın bır sıırı.dır dugılcrde dcnc mc tormunda duijuncc ya/ıları da ya yımlıyor !jnr, s,ıır (,cvıriM vc du/ya/ının lnce ıçın bır orkestrasyon butunluğu olu^turdıığunu soylemek gerek C^zdemır lncc, denemclcnnde so mutlanan du^untc adamı kınılıöıylc, kultur, estetık ve edebıyat soıunlarına olduğu kadar, dunya sorunlarına, top lumun ıtındc bulıınduğu duıııma da dcğınıyor Ince'nın, kultur, sanat, toplum u?eıı nc denemeleri, dergılerde yayımlan malarının ardından da kıtaplas,ıyor Bu kıtapların sayısı ^ımdıden ycdıyı bul du Ince'nın denemeleıını, ıkı gruba ayı ıabılırız llkınde Ozdemir lnte, Turkıye'de Cumhurıyet doncmınde yapılanması gereken, ıhmal edılen edebıyat kura mını ve şıırın sorunlarını ele alıyor "Tabula Rasa'nın onso/unde, "Clınız dckı kıtapta ycr alan ya/ılar ( ) sanat sal yaratının camı avlusıına bırakılmı^ bır çocuk olmadı^ını anımsamak vc anımsatmak ıtın kalcme alındı dıvoı Şiir ve Gerçeklik, Tabula Rasa vc Yazınsal Söyfem Üzerine kıtapları bu grupta ele alınabılıı lkıncı obcktc yazar, kı, Söz ve Yazı, Tarih Bağışlamaz, Çile Torenleri ve Dinazorca kıtaplaıı bu bağlamdadjr, • veçhelerıne farklı tek ya da çok gon dermelerıyle) yaklaşmasından Bu ayrıntı gıbı gorulebılır mı' Ba/ı ları boyle değerlendırebılır Ama, bu bızı ılgılendırme/ derçeklığe ulaş mak ıçın, ayııntıların çoğunlukla va racağımız hedcfc gıden yolları butun ayrıntılarıyla avdınlatması bı/e bu ko nuda onemlı bır fıkıı vcrebılır vcı melıdır Ve eğer gozlerımızın onuıulc kı boş saytalarda () lntc vucut bulu yorsa, bundandır Ayrıca, şıııın bır butunluğe vaıma sanatı olduğunu kım ılerı surebılır'1 Boyle bır şıır var mıdır' Evct, vardır C) lnce şırıı de ayrıntılarıyla boylcdır O lnce, ıçtcn dır, kendısıyle baş başa olduğu kadaı baskalarıyla da baş başadır Duyarlı olduğu kadar, zekıdır de şıırlerınde Akıl ve dııygu bırlıkte yurur Dunya sıırının bırıkımlcrıyle olduğu kadar, btzdekı şıırın farklı soyleyışİeıındcn, bu soyleyışlerın dılındcn, bıçımlerın den, bılgefığınden vb yararlanmasını bılır Şıırınde, b u n l a n kendısının edınmeyı olağanustu bır şekılde başarır O Inte'nın, çok sevdığı ba?ı şaır lere benzeyen yanı bu kuralı bozmaz Onlarla bırhktelığı, C) lnce adlı şa ırın zengınleşmesınc olduğu gıbı, onlarla oluşturduğu kan bağıyla gelen guzellığı şıırımı/e taşımasına da ola nak vermıştır lnce, şıırıyle ulkemı/de kendıne ozgu bır ada olıışturmuş, ye rını sağlama almıştır I lele bunu ulke mı/ın kulturel coğrafyasına aıt eğılımlcrden (metatı/ık, gerçekçılık, gi7emcılık vb ) okışturması ıse kayda değer bır olgudur • SAYFA S Ozdemir Ince'nin denemeleri, yazarları, sanatçıları, toplumbılımcilcri, butün aydınları ilgilendiriyor. Gerek, kültür edebıyat sorunları üzerine, gerek toplum sorunları üzerine ciddi ve derli toplu çalışmafar öyle az ki. O /demır lnce, şıirı, şiır çevırısını vc du/vazıyı yıllardır bır arada surduruyor $ıır yavımlamanın yanı sıra, ş,ıır (,evırısı de yapıvor, dunya şurının seçkın orncklcrını şıır dunya mıza tanıtıyor Hcr nc kadar O/dcmır lncc, bır suıedır s,ıır çevırısını bıraktı ırlerındekı dunya, mcsajlarla orulmuş bır kabuktan sonra ortaya çıkıyoı kı, scs de burada kendını gosterıyor Da ha ılk ^ıırleıınde ^auın bu ozcllığı be lırgın bır haldedır Bundandır kı, Mc mct Fuat, değcrlcndırmesınde ^aır ıçın, "Şıııde toplumsal soıunlara yo nclmcnın bellı bıı anlayıs,a bağlana mayacagını bılıyordu Onıın ıçın de, du^uncc dunyaMtıdakı gelışmeler, s,ı ırındc bır uçtan obur uca savrulması na neden olmadı " yazıyor O/demıı lnce şurının ımgesel bır ozellığı de %u Geıçegı bıı yonuyle ya kalamak ıçın şurının nutun kanallarını oraya yoneltmek ycrıne, bırden cok kanalı, gerçeğı bırçok yonuyle şıırleştırmek ıçın gereken yerc yoneltıyor Bunun ıçın de her turlu olanaktan ya larlanıı Kapalı, açık, o/el, gencl ner turlu soyleyı^ bıçımı, lnce'nın şurı el de etmesı ıçın araçtır Bu araçların farklı yanları ıse şıırc gırış hızları, oylumlarıdır Bunlaı da ijaırın neyı anlat mak ıstedığıne bağlı olarak oluşurlar Bu sureç ıçtnde anlattığı ^eyleıın ger çcklıklerı de hızla belırgınle^meye ba^lar Dıl aktıflesır Hızla hcdefıne yonelır Toplumsal ılgı, bu temelden ayıılıp toplumsallığın kendısıne do nus.mus.tur Dıl konusuna gelınce şaırın, her gerçck ^aır gıbı dana ılk kıtabında dıle onem verdığını soylcmedcn geçmek, hakkında soylenccek sozlerı cksık kı lardı Ama bu kadar dcğıl, Dıl, tn ce'de en onemlı oge Şırıın bu en onemlı ogesıne geıektığı kadar onem verılmcyıs,ı gıbı bır sorun olmasa, CUMHURIYET KİTAP SAYI 340 bunlan soylemezdim Ancak, anlatıl mak ıstenenın bır cgılım olarak gıttık çe onc çıktığı gunumu/de, lnce'nın ^ıırınde dıle vertlığı oncmı (yazıların da konu>a verdığı oncmı de burada anmak gcrcklı) toplumsal kornıları ış lemek ısteyen hcrkcsc salık vcrıyo ııım ()/dcmıı tncc'de dıl, bııçok saırtle kı gıbı planın bıı parçası dcğıl, kendı sıdır ( Oijkusu da, yas,ama sevgısı vc scvıncı de, hu/nu cfe dıhn sankı ken dılığınden rıtmı halıne gelmı^tır Ve bu çok yonlu s,aır (dencnıecı, şıır uze rıne duşuncn, çevırmen, tartışan ya zar vb ) ıster ıstemez ncsnelerden so yut kavramlara, somut şıırden soyut şııre ve olçulıı, uyaklı şıırden duzyazı şure kadar şıırın her tuılusunu dencdı, her bıçımınde urunlcr veıdı Aydınlığın fa/la olduğu yerde gcteyı çız dı, karanlığın aşırı olduğu yerde gun du/u Fotoğraf gcreklıyse deklanşore bastı, gcrcklı değılse dılı kendı kopu ğunde yaratmaya gırıştı Istencı ba ğımsı/dı hcpsındc ve askerlerını ge reklı yere yonelten bır komutan gıbıy dı Ince'de gozlcm dolaysız dıle gctırıl dığınde metnın akışı zayıflar, dolaylı dıle getırıldığınde (ımge, mıt, vb ııe) hı/lanır Bu da lnce şıırınde bır den genın, yaşamı, yazını ınce bır noktada bırlcştırme hedefınden kaynaklanır Suıeklı bırbırıne gıren bu ıkı alan bı lıncın aynada bırbmnı hem kııcakla yan, hem teısleyen goruntulcrı tlk yaklaşımda ters gıbı go/uken bu so nııç, aslında bır şaırde olması gere kendır Ve lnce, butun bu sureçtc ozellıkle dc kendını anımsar Kendını anımsamak' Gozlcrınızı kapatın, dımyayı dıışunun, karşınıza çıkan kcndını/dır Bu dustur u/ere, ııtım vc dılscl vapı olıışur lnte şıırın dc Bu olağan şev, Ince'ye bu sozluk bagışlar Şaııın kendı so/luğunu Ba 7en, aldığımı? ha/ a/alır Bu da tıyat rovaıı bır olgu Sık sik sapmalarla karşılaşmamı/, onccdcn okudukları mızdan farklı oluşundan Şımdı bura da gereken dı/eden metne ve metın den du/ya/ı ıçıne gıren satırlaıa gı dcrken, aradakı tuğlaları, harcı, ço zumlemeye olanak vcrıtı bır şekıfde ele almak Aksı takdırde C) Ince'yı anlamak olanaksızlaşır Bu olguyu şoylc de gorebılırız, hıçbır şıırde sorunlar, şıırın kendı olanaklarıyla ıç vc dış sebcplere ayrılamaz Bunlar ıçıçe gırer Bu da şıırın bu şekılde çift cınsıyetınden(l) kaynaklanır Aslında, anlamsı/ gıbı go zukse de, otıım anlam, so/ dı/ımı vb şıırde bır noktanın farklı oluşturanları gıbıdır Buıada kurmacayla mantıkı olan, somut ıle soyut olan ıç ıçedır Şıır zaman zaman bunlarla /engınle şır, zaman /amansa kırlenır Bu kırfenme, polıtık hayatımı/dakı kırlen mevı ıse hıç andırmaz Arada bır şa ırın daha once şıırınde belırgın bır şe kılde verdığı bu temaya yenıden yenı den donmesındcndır Her şaırde go lulen bu olgu, başta da soyledığımı/ gıbı O lnce'nın farklı gerçeklıklere farklı ola'naklarla (ba/en aynı gcrçeğc ıkı uç yolla, ya da o gerçeğın farklı