Katalog

"Sofi'nin Dıınyasi'nı bir lclscie tarıhı dcrs kıtabı olnıaktan kurtaran, şüphcsi/ romanlığı, hu romanın kurgusu vc dokusunda a/ımsanmayacak kurmaca ögesi, anıştırmalaı, tomantik ironi v.b. edebi sanat Postmodern cscrlcrin çoğunda oldıığu gıbı burada LL\ Romantizmle bağlar kuruluyor. PROF. DR. GÜRSEL AYTAÇ Felsefe Tarıhı üzerine didaktik bir roman... O ııjıııalı Noıvı\ı,c dc vc ı^ıvııl dıgı kıık kusuı dılde bır bcst scllcı Anıa olay o ı g u s ı ı n u n sııı uklevmlıgıvk' yj da kalıp ıfadeleıle ya/ılıni!; tııvıal, halk tıpı bır m m a n dcğıl, "rclscfc t.1111 ıı u / e r ı n c ' bıı ro nıan "Soh'nın Dunvası' 579 saytahk, dıdaktık bır roınan Lısede felsefc dcr sı goımuni'; genç kuşaklar ı<,ın bıı an lamda kultııı cksıkleıını tamamlamak amaııyla kalcmc alınmıs, Yalnı/ gcıi(, kıı^aklaıın dcgıl, fclscfe bılgıleıını ta /ılımeye gcrek dııyan herkcsın /evkle okuvacağı bıı kıtap Ya/aıı G a a ı d c ı , basjangıımılan gununııı/c kadaı fdsc fc tatıhını "yenıı vutulut" lıale sokmak ıçın onıı bıı roman dokusu ıçınc yet lc^tırmı% Bu d o k u , kııımaea i(,ındc kurmaca Romanın ılk bolumlerındc, \anı ılk k u ı m a ı a d a Solı adında ondoıt yaşında bıı kı/ın esraıengı/ bıı bıçım dc bır dı/ı mcktııp alması so/ konusıı Bıı mıktııplaı, felsefe taııhını bolıım bolıım anlatıyoı vc pck tabıı mcktııp ııslubunda anlasıhı \c suıuklcyıcı bıı tonda Sofı, mıktuplatın kımıfen gcl dığını (,ok sonıa anlaı Rahıp Albcıto 1 Onıınla tanısjıktan sonra lelsefe tarıhı aı11k mcktııplatda değıl, ıkılı konus malaıda konu ıdılıı Bu csıaıcngı/ rel sıle ogıctmcnının Soh'vc vu/ıınu gos tcınıcsı, ()ttaı.ag lelscfcsınc g d ı n d ı ğınde gcııcklcsjı Daha sonıakı lclsetc lıiııhı d o n c m k ı ı Solı'ylc Albcıto nıın bulusjnalaı ında, ıkılı sohbctler bıc,ı mındc ı^lenır Mcktun ııslubu gıbı dı valoglaı da anla^ılırlık ılkcsını getçck Ic^tııcn dıdaktık bncı uslup aıacıdn fanıtılan fılo/oll.ıı yalnı/ca Mstcmlcrı dcğıl, avnı /anı.mda ınsaııı o/cllıklcııv lc d ı oıtava konılugundan, (clscfc faıı lıı asık suıatlı bıı clı ıs olnıaktan kııtta ıılıp eglenıelı bıı ı/knıc\( donuşjnık tcdıı Yını aynı baglamda, so/konıısu lılo/ollaıın kaılın iıakkında gbru^lcrı ılc lelsclc tlcıslcıındc oğıcnılcmcvcn ılgın^Iıklcı Aı ıstotclcs'ın kadını "cksık bıı crkck" olaıak nıtclcyıp ı^ocuğa "bı (jmf'verenın erkck olclııgunu, ananın ISL yalnızca "o/dck"lc katkıda bulun dugıınu ılcıı surmcsı, Inııl'de kadının cıkeğın kabuıga kcmığındcn yaıatıldı gı ıradcsıvlc butıınlc^cıck C)rta(,ağ fcl sclcsındcn Aquıno'lıı Thomas'da dc VJIII ctnıı^ l l c p l ' ı n unslcrle ılgılı go IU^LI ısc bu akılcı iılo/oftan bcklcnmc yctck kadar ılktl Bu konuda ^ıınlaıı okuyoıu/ "Sofi'nin Dunyası" hıylc vctınılmemış, lomanın rnnfji ııı^ıı cgcmcndıı Bu goıuşe ya/arı | Cîaardcı, gunumu .'. . Ç goıc taııh lıcı /aman tckıar /un aktucl kKclı goruijkıın dan ıbaıcttıı Oıncgm Ilın dcıı d ı bılgı o / ı t l c ı ı sıınıı dıstan'dakı cskı bıı oğrctı cv voı "Kıııdı (,agımı/' ba^lık ıcnın surcklı getıışjeyıp ku lı b o l u m ı l c nugıını ılışkın ı^ulduğunu soylcı Hınthlerın saııtlaııla lclsefc ogrctnıını dcyısjylc 'Bıahma gunu' ıle ıahıp Albcıto'nun ağzından Bıahma geıesı' arasında gıclci;tııcl bıı dcğcrlcndıı mı dılıp gclınıı Bu dıı^unce dc yapılıyoı kuşkusu/ cvrcnın sonsuza dck sıııcıck 'ılaııcscl' bır ha 'Ncw Agc' adı altında ııkıt n,ındc oldugu hkıınc uyar" (s oıtava (,ıkan pck çok ^cvın nıaıt.ıv. 574) dan ba^ka bır ^cy olmaılıgını L\.\ g o u ıcksın 'Ycnı ılınıılık', 'Ycnı Cıi/cnııı Romana aılını vcrcn vc fclscfe tarıhı lık' ya da 'Modcın Bo^ lnari(,' dcncn dcıslcıını ızlcdığımız Soh'nın kurmaakımlar son yıllaıda Batı'yı ctkısı altı ta ıçındc kurmaca bır kıijilık olduguna alan akınılaıdan bırka^ı I ıını bun nıı, onu, kı/ı Hıldc Mollcr'c yazdıkla laı bıı sanayı halınc gclmi!} d u ı u m d a ıına roman tadı vcrmek ısteyen bır Unıstıyanlık ctkısını kavbcttıkc^c, pa bmba^ıııın uydıırduğunu, kıtabın son /an bu ycnı dunya g o ı ı ı ş l ı i ı kaplı larma dogru a<,ık sc^ık oğıcnıyoru/ yor"(S 523) Albcıto Sofı'yc ş,oyle dıyor Romanda klsctc, dunu \ı bugımuv "Ilk Yunan (ılo/oflaıından gunumu lc o/ctlcnırkcn ba/ı oncnılı kai'jilaştn /e ılck gclcıı bu ılcıııı aıastıımanın so nıalaıa da gıılılmış Dogu mıstısızmı nucunıla, bı/lcıın Lubnan'da goıcv ılc Tck Tanıılı ılınlcı aıasmdakı oncm vapan bır Bınbasjinın aklında vaıoldu Iı d u ^ u n ı c larkının kcstcılılm sıınıılu ğunıı anladık Bıı aclam ijiı anda Lııb !ju soylc Tck I'annlı uınlcrclc (,1/gıscl nan'dakı kı/ına bı/ı anlatan bır kıtap taıın anlavi!}i cgcmcndıı, Dogu mistı va/mi!} durumda Kı/ın adı Hıldc sı/mınılc ılaırcscl goıu^ Kıtabın son Mollcı Kn.ıv vc 15 va$ gununu So laııtula ı l c alınan Bu\uk Pall.mıa l ı h \lc avnı gunde kutladı Bı/ını hakkı oıısı ( ' I hc bıg bang' ) ılc ıli'jkılı olaıak mı/ıl.ıkı bu kıtabı 15 Ha/ııan sabahı bu ıkı dınsıl dıınva goııı^ıı \ını so/ uvandıgında mas.ısının u/ııınılc bııl koıuısu ıdılıvoı dıı '(s 591 ) Bıı l l ı ı ı s m a n a goıc bu b ı n ı ı k 'Soh nın Dıınvası nı bıı lelsclc tarı p a t l a m a ' yaıatılıs, anının kcndısiılıı hı dcıs kıtabı olnıaktan kuıtaıan, $up ( ) Doğu'da ısc 'daııcscl' bıı taııh go hcsı/ romanlıgı, bu romanın kuıgusıı Hegel ve cinsler " l . r k c k k k.ıdın aıasında lıavvanla bılkı aıasıtulakı gıbı bıı hıık vaıdıı, dı voı I lcgcl Hayvan cıkcgc, bıtkı dc ka dın.ı k.ıı^ılık gciıı (s,unkıı kadınlaı, bc lıılcıınıcnıı^ bır dııygıınım butunluğu nc dayanan sakın bıı gcliijmc gostcrır k'i Kadınlaı hukıımctc gclsclcr dcvlct ttlılıkcvc dıi'jcı, ^ıınkıı onlaı kaıarları nı c\ıcnscl dogııılaıla dcgıl, lastgclc Lgılımlci vcgoıuslciı. dayanaıak vcııı kı K.ıdınlaı cl.ı lıcı nasilsa cgıtılcbı lıı aıuak onlaı bılgıvı kcndılcıııukn ıııuc cdınılnıi'j bılgıvı dcvıalaıak değıl, lı.ıyalı va^avaıak cdınıılcı " (s 415 416) "Soh'nın l)unyası"nıla fclsclc tarıSAYFA 10 \c dokusunda a/ımsanmayacak kıııma la ogısı, anı^tıımalaı, tomantık ııonı \ b ıdcbı sanat l'ostmodcm cscılcıın l o g u n ı l a oldugu gıbı bıııada IİA RO mantı/ııik b.ıglaı kuıuluvoı N'a/.ı ı ın hoıalık damaıı lclsclcnm ılı^mıla kuı maıaya ılı^kın bıı^ok ycıdc dc kcndını gostcııvoı vc nıcscla lomantık ıronının nc oldugu, ncıcdcn gcklığl, bıı cdcbı yai ılcrs kıtabınıla\mıs gıbı aç,ıklanıvoı Romantı/mın lılo/ol laı ında, va/aıla ıında haval g u ı u n u n vcıınc dcğınıklık tcıı sonıa ijovlc dcnıvoı 'Ya/ar, k c n d ı s m c cscıı \ a / ı l ı ı a n m ııındckı bıı guı, oldugunıı duvıımsata bılııdı Ya/aıkcn kcmlısını adcta hıp notı/c olnıu^ gıbı hısscılcbılııdı Ya' Anıa hcmcn bu yanılsamavı vıkabı lıı, anlatısının aıasına ku<,uk yoıumlaı koyaıak o k ı n u n n a masalın masakl.uı baijka bıı ^c\ olmadıgını duymnıaya gı ri'çcbılııdı Aıılıyoı unı Bıınıı y a p a ı a k \a/aı o k u y u c u v a onıın dunyasında d,\ masalsı bu van ol ıluğunu hatırlatmiî; oluvoıdıı Bu va nılsamayı bu ^ckıldc yıkmaya Roman tık ıronı' dıvoıuz Ibscn dc 'Pccr gynt' aıllı tıvatro cscıındc, ovunıulaıdan bı ıınc 'bcijinıı pcıılcnın oıtasmda olıın mcv kı 1 ' dcdııtıı ' (s 401) Sofi ve felsefe öğretmeni LJıılu Alman t o m a n t ı k s^ım N o \ a lıs'ın (,ocuk ya^ta olmuş nı^anlısının da aılının Sofı olmasına, "Sotı'nın Dunva sı "nın vJ/arı ı^aıct ctmeklc ıoıııanın Romantı/mlc bagıııı oıtava koyar Ro mantık ıronının tanımının vcıılmcsı rasgclc ılcğıldıı I s ı i d e mctalıksıvo nun oncnılı bıı \ ı ı ı vaıdıı Soh vc lcl sck' oğrctmcnı ıahıp Albcıto, lomanın ba^ında ycr aklıgı lıaklc onlaı bıı mc t a h k s ı y o n yaııı u s t k u r m a ı a olu^tıır maktadırlar vc C \ ı h c ' ) ronıantık ııo nıylc kurmaıa dunvalaıını sık sık oıta ya kovmakta, kuınıaıa hgurleıın \aşi yan ınsanlaıla kaısjla^tırmasını bılc y a p m a k t a d ı r l a ı Dunva cdcbıvatının klasıklcıındcn hcıkcs^e tamnan lıguı lcrlc Soh'nın vc Albcıto'nun /aman /a ı nun rastla^ması bılc gct(,ckk ;mıktı dıı Buıalaıda vcnısinı/ galıba^ ılıvı soıdıı kadın Doğrusunu so\lcmck g ı ı ı k ı ı s ı o\ lc, dcılı Albcrto Ovlcyse sonsuzluğa ho^gıklını/ ı,o cuklaı' Ya s ı z ' , Bcn Cîrımm Kaıdcsjcrın masalların dan bnındcnım Ikı vu/vıl oluyoı a^ağı yukarı Ya sı/ ncrcdcnsınt/' Bı/ fclsctc kıtabındanız Bcn tclscfc oğıetmenıyım, Sofı d e benım oğren ıım " (s 559) Sofı, ger<,ek dunyada gerçek hayatı vaijavan fiıldc'vc o/cnır, o n u n bııyu yup (,olıık (,oıuk salııbı olaıagını du%u nın Oysa A l b c ı t o , S o h ' n ı n ılc llıl de'nın sahıp olmadığı avantajlaıı olılıı ğunu soylcr Hıldc hayatı olmakla olu mıı d c kabtıllcnmck dıırıımıındadıı oysa Soh olumsuz edebı kahramanlaı arasında olaıaktır " Bızım Hıldc gıbı bır hayatımı/ ol mayacak N c ılc Bınbaiji gıbı A n u bız dc hi(, olmcycccğı/ Ormandakı ka dının nc dedığırn hatıılıyor musım' Bız 'goıunmcvcn msanlaı gıubuna da hılı/ Kaılın kcndısmın ıkı \u/ va^ında oldugunıı da sovlcmıstı Oıaıla bın va içindan fa/Ia olan tıpkı gonlum " (s 567) "hofı'nın Dunv.ısı posîmodcmı/ nıın pck (,ok ogesını ı g n d c ta^ıyan, gu dumlu, siıruklcyııı vı vaıaılı bıı roman Cîıılay Kutal, ıcv ııısmdt kı yadııgan mayacak akııılık savcsındc l o m a n ı n anıaımı yansıtma\ı b Sofi'nin Dünyas; / \ostcm /{ıvınıı (ı/ı/ıi) K/ı/ıil / (nı nı/57') \ C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 340