Katalog

Kapak konusunun devamı. Pckı yı/nıı ctiği açıundaıı nasıl dcg~crlcndırcı cğiz btınııy Bu sorulan anlamak, bir yanıt ya da bazı yanıtlar bıılmak için bir ömür boyıı uğraştım. Yüzlercc sayfalık kitaplar ya/.dım, şiirler ve düzyazılar. BLI amaçla çeviriler yaptım. Bclki de bu tiir emeklerle ilgilı cn iyi yanıtı, "Yerüşalimde kral olan Davudun oğlıı Vaiz" vermiştir. Nedir Vaiz'in sözleri.1 (Bk. Tevrat. Vaiz. Bap.I) "Boşların boşu, Vaiz ciiyor, boşların boşu, her şey boş... Giineş altında yapılaıı bütün işleri gördiim; ve işte, lıcpsi boş, vc yeli kavraınaya çalısmaktır... Vc hikmeti öğrenmcye, vc deliliği vc akılsızlığı ögrenmeyc yüreğimi verdim; anladım ki, bu da ycli kavramaya çalışmaktır. Çünkü çok nikmette çok kcdcr var; vc bilgi artıran dcrt arttınr." "Akılsızın başına ne geliyorsa, bcnim başınra da o gelecek; öylc isc niçin bcn daha hikmctli oldum?" Tann ve dinlcrlc hiçbir ilişkim yoktur, aına bcnim en büyük ustam Vaiz'dir. "Ycli gözcten ckmcz; vc bulutlara bakan biçinı biçmez. Yelin ne o l d u ğ u n u . . . " Vaiz'in sözlcrini bir inançsız olarak okuyup yorumluyorıım. Ycli kavramaya çalışmak bir yana, kendim rüzgâr olmaya çahşıyorum. İyi paranın kötü para tarafından kovulması gibi, kötü pevgamberler iyilerini; kötü dinlcr iyi Jinlerini kovmuştur. Mani ve Mazdak kovulmuştur. tktidarlar vc insan toplumları tarafından. Sorun, yarsa, "mystification" ile "demystiHcation" ilişki ve karşıtlığında. Anahtar ana gövde "MYS ". Gizbilim; giz, sır, csrar; gizemli, esrarlı; gizemcilik; aldatmaca, yutturmaca; aluatıcı, yutturmacı... Hepsi bu köktcn türemiş. lktidarlar, dinlcr vc tapınaklar bu tür şeyleri müşterileri (halklar) için ürctirler, yani "mystificatcur"dürlcr. Kötü şairlcr dc "mystificatcur"dürlcr. iyi vc gcrçck şair olmak için "yalanbozan" (demystificateur) olmak gerekir. Kötü şair gerçeğin üzcrine gizem kılıfı geçirir. Gerçek şair ise gerçeklig'in içindeki gizcmi çözmeye, bilinmcycni bilmcye çalışır. Gcrçck filozof evrensel karmaşayı dört işleme indirgemeye çalışır. Kimilcri dc Michcl Foucault Bcy gibi tıp lakültclcrindc dcontoloji dcrslcrindc öğrctilcn vc bütün hastabakıcı ve hastane hademelerinin bildiği gcrçekleri dil oyunlarıyla karmaşa halinc getirir. Tıpkı postmodcrnizm zırvası gibi. Vc kara kalabalık bu karmaşa ve zırvaları hikmct sanır. Şair vc şiir işi dc böylcdir: Yalancı, valanbozandan daha scvimlidir. Sızııı "l]yku\uzltık"u ohttrheıı ııot ıibıınjlııu "Kııııı taıırıyı hulıtr/ hımısı yıtırır/ hırlıktc öliirlcr." Gcmıanin .)/ıriııdc dc ılgıııç bir dızc vardt: "Bu ak$a»t inlihar cdccefcını/ vaklimı bn\a harcaınayıp " Öliıın vc zaman kavrannna bir haylı kafa ynnın, sorg/dtıvıin bir şaınınız Mcrak ctlığııu Intıhar cttığjndc a da tıiıırıuylıi bırlıktc mı ölccvk? Tanrıyı bıılmak vc tanrıyı yitirmek aynı şeydır yalanyaparlık vc yalanbo zarlık açısından. Bir insanın ölümü, bcdcnscl açıdan yalnızca kendi ölümüdür, bilinçscl açıdan ise hcr şcyin ölümüdür. Birliktc ölümdür. Ama bu birliktclik ölcnc görctlir, görcccdir. Ama görccclik dc kcyfilik anİamına gclmcz. Bcnim dizclcrim şiirsc, gcmicinin yazdıkları şiir olmanıak gcrckir." Bu akşam intihar cdccc^im vaktimi boşa harcamayıp." Şiiıımize cgcmcn olan vc yarışiirscverlcrin bayıldığı şiirscl mistiHtkasyonun tipik örncği kabul cdilcbiliı. Saniycdc binlcrccsi iirctilcbilir: "Bcn gidiyorsam bu gitnıck dcğildir aslında/ yanında kalmak gizcmli bir yolculuktur aslında." Nasıl iyi oldu mur1 Cıüniımıı/ şürinin cgcmcn rcngi budur: Mistitikasyon! •" Özdemir Ince'yle şiiri üstüne bir konuşma Bir zamanlar ben de... Yıııc "Uykttsıızlttk"ta bir dızc var "Uyktı yıtımtnc tı^radım göç yolnıula "U\kn\ıızlıık"ıııınzıi bir taııundı btt \aıı kı Ama kıtapta daha soııra kar^uua çvkan bir dtzcdc "ııyktınnn uvk/nn" dtyorMintız uykıiMizluk nııı Bırdc/ı aklıııı karı^lı Uykusuzluk'tan söz ctnıck istcmı yorum. Canım istcmiyor. Çünkü, bu kitabı yayımlayan yayınevi heyccansı/ Iığıyla, ağııkanlılığıyla yabancılaştırdı bu kitaba bcni. Basit bir dörtişlcm problcmini derecei rabi muadelesi (dörtlcııik dcnklcml'nc dönüstürdü. Ama gcnc dc sövlcycyim: Uykusuzluk, karpu/u tombala torbasına sokan bir şıirscl bütiınlük dcğildir. Uykusuzluk, kai'pıı/.ıı kcsıp kclck olııp olmatlığını görmcyc, anlamaya çahşıyor. "Uyku yitiminc uğradım göç yolunıla . Göç yolıında hcrkcs uyku yitiminc (insomnia) ugramayabilir. Ama yalanvapar olmayan biıi büyük bir olasılıkla uyku yitiminc uğrayabilir. Ncdcnsonuç ilişkisindc hcıhangi bir mistilikasyon yok. Oncmli olan uyku yitinıi değil "Göç" vc ncdcnlcri, göçün süıcci ve oluşu. "Dvkıınıın uvkıısu" isc olsa olsa bir uyuınsuzluk simgesi, bir " l l a y ı r ! " simgesi olabilir. Aklının birdcn karışması iyi de, umarım kıtabın tümiinü okıı dııktan sonra bu karışıklık bir tıir lucid i t e y e (uyanıklık, bilinçlilik, ayıklık, açıkıık, aydınlık) d ö n ü ş m ü ş o l s u n . Ç ü n k ü şairin lambayı kısmaması gc rekıiğini düşünüyorıım. Ama kimilcri Uykusuzluk ta lambanın ışığını kıstığı mı ileıi sürcbilir, bu bir görmc ve gördüğiinü görmc sonınıı. Sızc, hazırladığım \orulan sornıayacag'ım dcdım ama dılımın ucuııda dnlaıııp dtırııyor, dayaııamayacağıın artık 1:1ıııız bir avuc \taiklt9ma özcndtğtndc, aynı aııda bırcok ycrdc harabc olmayı gözc almak gcrckir mP Aynı yerde birçok yerde harabe olmayı gözc alamayan kimse bir clin sıcaklığının ne dcmek olduğunu anlayamaz. Bckâra karı boşamak kolaydır. Dizclcrimin anlamı üzerinc konuşmak, anlamlarından birini açımlamak olıır. Okurla (varsa) kitabım arasına girmck istcmem. Okur bcni, kitabı okumadan önce değil, onu okurken bulmalıdır, bcni arıyorsa. Ki bcn bunun gcrekli oldugu kanısında değilim. Okurun işi, kitapta paramparça dağılmış, dağıtılmış olan şairin "bcn'ini, okuma cylcmi sırasında yenidcn kurmaktır; okuma cylcmi bir tür "rcstitution" çalışmasıclır. Ama sonunda gcrçck bir ycniden kurulnıa olmaz, çünkü yapılandırmaya okurun "ben'i de karışır. Bütün gövdcmlc \urular tormak i\tcrdim, ama \adccc sözcüklcrlc sorahilıyorıım gördüğtinüz gibi. Bilıyuruın. "bir çi/t zar vardır orada bcklcr, insanın yürcğindc." Şatrc "seytanın hol olsun kemik" dcınck yara\ır tahii. Yıııc dc şair biraz zar tutımmm da bilmeli gibi gcliyor baııa Yıncanla attırsalar btlc. Evren, rastlantılar ve zorunluluk Özdemir înce'de dil, birçok şairdeki gibi planın bir parçası değil kendisidir. Coşkusu da, yaşama sevgisi ve sevinci de, hüznü de dilin sanki kendiliğinden ritmi haline gelmiştir. Ve bu çok yönlü §air (denemeci, şiir üzerine düşünen, çevirmen, tartışan yazar vb.) ister istemez nesnelerden soyut kavramlara, somut şiirden soyut şiire ve ölçülü, uyaklı şiirdcn düzyazı şiire kadar şiirin her türlüsünü dencdi; her biçiminde ürünler verdi. Ozdemir Ince Şiiri Üzerine Bin Deneme METİN CENGİZ O /dcmır Incc'nın şiiılcıı hcdcfı g(irülcn bir ıvme içindcki lıav/ayı andırıyor. Bu havzada insanın bütün parçalanmışlıgı, durumıı, bir günc yayılan gcirüntüler gibi dc açık scçik. îjiirlcr vc o gün, artık aynileşmiştir. Sabahtan akşanıa kadar olan bütün dcgişikliklcr bir tanıklıgın fırçasından çıkmış gibi gcrçcktcn; başka bir boyutta da sacma sapan, rastlantıyla yan yana gclmiş ancak olanaksızı ilk anda aklımıza getiren O/ıktıılı Imr I.VŞ1 O/»icmlı LKC i)i.ı:ı:\ TekvinToplu Şiirler / Özdcımr lııcc/ Cdiı YayıııLırı / Tohum OlürseToplu Şiirler / Ozdcıııır lııcc/ (,aıı Yayınları / 2(il)\. DeltaToplu Şiirler / Özdcmır lııcc/ (.an Yayınları / 2HH \ Yağmur TasıToplu Şiirler/ ChJcnıır lııcc/ (.an Yayınları / 252 s görüntülcrden oluşur sanki. Pcki, bu rcsimlcrin hcrhangi bir geleccği yok nııı? Olmaz olıır mıı? Yukarıda s(>ylcdiğimiz gibi hcm gerçe£i, hcm gcrçck olmayanı imlcycn görüntülcrin bir zilıinscl çabanın sonucunda olanaklı halc gclcbilcccgini lıcmcn söylcmck gcrckir. Çağımız nasıl kı bir parçalanmışlıklar çağıysa, Ozdemir Incc'nin şiirlerindcki gcleçck dc öylcdir. Bu özcllik bclki dc Ozdemir Ince'nin şiirlerinin anahtarmı oluşturur. Ama, bu yapıntının lncc şiirindc ı>rtaya çıkardığı sonuç, gencl bir ıra olarak sesi arka plana itmesidir dc. lmgcscl olanla ilgilenme, şiirin bir yatak olarak ortaya yönelmcsi, scsin kendini önc süren bir özelligc biirünmesini dc cngclliyor. Bu dcdiklcrimizdcn anlaşılmaması Uykusuzluk/ «crckcn bir şey Özdcmırbıcc/ varsa o da nce şıI r l n l n s c slc o n e Varlık Yayınları/ . A . ^7 v çıktıgı. Aksınc, şıCUMHURİYET KİTAP SAYI 341 YFA 4