Katalog

dünya ncrden gelıyor Tum dınler bu sorunun cevabını Tann'da buluyor Dın de, felsefc de bırtakım felsefı sorulara yanıt getırmeyeçalışıyor Aslında felsefede fazla soru yok, az sayıdaki sorulara getmlen pek çok sayıda yanıt var Dınle felsefe arasında bır fark var tabıı felsefe tamamen akla, mantığa dayanıyor Felsefe, bugun Türkıye'de bulunan tyonya'da ortaya çıktığında bu sorulara artık mıtlerle değıl, ınsanın kendı deneyımlenyle yanıt getırmeye çalışıyordu Mantığını kullanıyordu 7 "Dünya nerden gelıyor " gıbı sorularda ınsanın bır Tanrı 'ya mandıgını soyleme.sı belkı o kadar güç değıl Ancak ahlak söz konusu oldugunda, kı ornegtn Woody Allen 'm da en çok ılgılendığı alan bu sanıyorum. Tanrı 'ya ınanıp ınanmamak daha başka bır önem kazamyor Bu anlamda, ınsanlar Tanrı 'ya ınanmadığında ne7 ler olur sence Ünlü Rus yazarı Dostoyevskı, lnsan Tann'ya ınanmazsa herkesın bırbmnden çalıp bırbınnı öldüreceğını söyluyordu Woody Alen da bunun benzenm soyluyor belkı de Ancak ben buna ınanmıyorum Günümüzde dının çok kuvvetlı olmadıği pek çok toplum var Bu toplumlarda ınsanlann daha çok çalıp çırptığı, daha çok adam öldürdüğü soylencmez Batı toplumlannda büyük şchırlerde var olan şıddetın, ışlcnen suçlann öncelıkle Tann'ya ınanıp ınanmamakla bır ılgısı olduğunu sanmıyorum Bunun şchır kulturuyle alakalı olduğunu duşünuyorum Yanı NVoody Allen ve Dostoyevskı ıle aynı fikırde değılım Tersıne ben ılerlemeye ınanıyorum Ahlaksal sorumluluğumuzun, sorumluluk ufkumuzun gıderek genışledığıne ınanıyorum Peh bu ılerlemenın sebebı ne7 Insanlık tanhını devralmamızdan mı kaynaklanıyor7 Evet, bence öyle Doğduğumuz an berabenmızde getırdığımız bavulun, entelektüel bavulumuzun gıderek büyuduğunu söylcyebılırız Ancak ote yandan unutmamalıyız kı bu gezegenı atalanmızdan devralmıyor, çocuklarımızdan odunç alıyoruz' Umumı tuvaletlerde gorduğumuz yazılar gıbı "Lütfen tuvaletı bulduğunuz gıbı bırakınız 1 " Gezgenımız hakkında da aynı şcyı söyleyebılırız Çocuklarımızın, torunlanmızın hakkını onlardan çalmaya hakkımız yok' ( ) En beğendığın fılozof kım7 En beğendığım fılozof diye bın yok sanınm Bunun nedenı de felsefede yanıtlardan çok, sorularla ılgılcnıyor olmam olsa gerek Daha önce de soyledığım gıbı aslında pek fazla felsefı soru yok Çocuklann sorabıleceğı turdcn sorular var "Ben kımım 9 ", "Dunya nerden gelıyor 9 ", "Tann var mı 9 ", "Ölumdcn sohra hayat var mı 9 ", "Adalet nedır 9 ", "Adıl bır toplum nasıl olur 9 ", "Mııtluluk nedır 9 " Bu soru bana daha oncc dc çok soruldu Ancak bır keresınde llalyan bır gazetecı bu soruyu bıraz dcğışık bır bıçımde sordu "Düşün kı olmuşsun vc ccnncte gıtmışsın Burada tüm filo/oflarla konuşma şansına sahıpsın tabıı Gıdıp once hangısıyle konuşurdun 9 " dedı O zaman duşunmeye başladım Hıç şuphesız Sokrates'e gıderdım, çunku hakkında çok az şey bılıyo rum Kendısı tek bır satır yazmamış ama Avnıpa'da akla dayalı felsefenın kurucusu olmuş Sonra Isa'ya gıderdım Çunku o da gızcmlı bır ınsan Kımdı 9 Tek bır satır yazmamış Onu yalnızca Incıl aracılığıyla tanıyoruz Ve o da tanhte son derece oncmlı bır rol oynamış bır ınsan, aynı zamanda büyük bır fılozof Benım ahlakımın Isa'nın öğrettığı ahlak olduğu soylenebılır Yanı Sokratcs'ın aklı ve bağışlamak, sevmek gıbı konularda Isa'nın ahlakı Bır de Buddha'ya gıderdım O da gızemlı bır ınsandı Hıçbır şcy yazmamıştı Ama ınsan doğasını ta yakından ızlcmıştı ller şcyın geçıcılığının altını çızmıştı Buddha'yı da buyuk bır fılozof olarak gorüyorum Budhha, Isa ve Sokrates 'e oncelık vereceğını, çunku bunlann gızemlı olduklarını. hıçbır şey yazmadıklarını soyluyorsun Ya sen9 Sen yazdın Gızemlı bır ınsan SAYFA 6 9 degıl mısm bu yuzden Artık hıçbır gıze} mın sırrın yok mu Var, tabıı kı var Çunku daha yazmak ıstedığım çok şey var Henuz ydzılmamış şey, gızemlı şeydır 7 Pekı ınsan olarak Herkesın ıçını, dışı9 nı bıldığı açık bır kışılığın mı var Artık her gorduğum yerde tanınıyorum Bu hoş bır şey ama bazen fazla geldığı de oluyor Ote yandan kuçukluğumden ben dunya bana anlaşılmaz bır sır olarak gozuktu Benı kıtap yazmaya ıten şey 9 ne oldu Şu veya bu yazar, şu veya bu fılozof değıl, dunyanın, doğanın kendısı ol9 9 du Dunya nedır Nerden gelır Insan aklı da bana son derece gızemlı bır şey gelıyor 9 Hafıza nedır, akıl nedır Denebılır kı belkı de, ınsan aklı bızım anlayabıleceğımız kadar basıt olsaydı yıne de anlamadığımız ıçın aptal sayılırdık Bır solucanın beynını belkı anlayabılıyoruz ama ınsan beynını tumuyle anlayamıyoruz Belkı ınsan aklını tumuyle anlayan bır Tann'nın var olduğunu duşunebılırız, ancak ortada olan gerçek, onun da kendını tumuyle anlayamayacağıdır Kıtabında neden yalnızca Avrupa felsefesınden soz edıyorsun 7 Bu yennde bır soru Aslında ben Bu 7 yazdıklarımda Doğu felsefesınden son derece etkılenmış olduğumu duşunuyorum Eğıtımıme "Norveç Dılı ve Edebıyatı" ıle yanı bır anlamda mıllı bır alanda başladım Sonra "Avrupa Duşunce Tarıhı" ıle devam ettım Son olarak da "Dınler Tanhı" okudum kı bu da tum dunyayı kapsıyordu Bundan sonra okumak ısteyeceğım bılım olsa olsa astrolojı olur herhalde' tslam hakkındakı kıtabmızı Musluman 7 ulkelerde yayımlamayı duşundunuz mu 9 Neden olmasın Ancak bu kıtabı yazarken konuyu bır Muslumanın "evet, bu benım dınım" dıyebıleceğı bıçımde yazmaya gayret ettım Bu bakımdan kıtap dışardan bakılarak yazılmış bır kıtap değıl Bundan sonrakı projem de bunu Turk(e 've ç evırmek olabılır belkı Tabıı Ama kıtap Islam'a çok genel bır gırış nıtelığınde Ama kıtabı yollanm ıstersen sana Tabıı çok tyı olur Gorduğum ve kıtabında kendını ele verdığınden anladığım kadanyla son derece ılgınç bır ınsansın Hayat hakkındakı bu coşkunu kaybetmekten korktuğun oluyor mu hıç 9 Hayır, bundan korkmuyorum Ama korktuğum bır başka şey var Bu, "So dıst felscfcylc vc Hınt felsefesıyle çok ılgılıyım Bu konuda ders kıtaplan yazdım lslam hakkında da kuçuk bır kıtap yazdım lslam'da da pek çok ılgınç akım, pek çok ılgınç kışı var Tasavvut gıbı, Gazalı gıbı "Sofı'nın Dunyasf'nda da yazdığım gıbı, Ortaçağ'da bılım Musluman kulturde çok daha fazla ılcrlemış durumdaydı Yıne kıtabımda, Antık Çağ'dan sonra Akdenız kulturunun uç kola ayrıldığını belırtıyorum RomaKatolık kultur, Latın temelı kultur, Yunan kulturu ve lslam kulturu Ronesans'da bu kulturler tekrar bu araya gelıyor Arap kulturu Ispanya'dan Kuzey Italya'ya gelıyor, vs Ancak kendıme bır sınır çızmem lazımdı Budıst felsefe hakkında on sayfacık yazı yazmakla yetınemezdım Çok az olurdu bu Sonra kıtabımda eksık olan bır başka konu, 20 yuzyıl felsefesı Modern felsefe konusunda pek bır şey yazmadım Amacım bu yuzyıla gelene kadarkı felsefe konusunda temel bırtakım bılgılcr vcrmektı Daha sonra bu konularda yazmayı duşunuyor musun' Belkı Öte yandan zaten bugune kadar fı'nın Dunyası"nı yazışımdan bu yana geçen beşıncı sonbahar Tum hayatım boyunca "Bay Sotı'nın Dunyası" olarak kalmaktan korkuyorum Bırçok ınsan bana "Kıtabını okudum 1 " dıyor Ama ben yalnızca bır kıtap yazmadım kı1 Bır de yazacak zamanımın kalmamasından ve konsantrasyonumu yıtırmekten korkuyorum Ama coşkumu kaybetmekten korkmuyorum Son olarak, senın bana sormak ıstedığın bır şey var mı7 Bır de kıtabımn Turkçe ve çevrılmesı senı heyecanlandırıyor mu? 1 Tabıı Bınncısı Turkçe egzotık bır dıl Norveççe kıtaplar dığer lskandınav dıllenne ve Almanca'ya, bazen de Ingılızce'ye çevnlıyor Ama Turkçe1 Bu çok heyecan vencı Kıtabımın Turkçesını gormeyı ıple çekıyorum Evet ben de sana şunu sormak ıstıyorum Norvevçe yazılmış bır kıtabı bambaşka bır dıle, bambaşka bır kulture çevırmek zor olmadı m ı ' Ç ok kolav bır şey olmadı tabıı Kultur Jarklarının bunda onemh bır rol oynadığını duşunuyorum 15 yaşındakı Norveçlı bır kızın tutum ve davranışlannı Turkçe'ye aktarmak o kadar kolay değıl Örneğın Sofi felsefe oğretmenıyle "sız' degıl 'sen' dıye konuşuyor Bu Türkıye'de oldukça yadırganacak bır durum Evet, Sofı oldukça "serbest" bır kız öyle Ancak bunun bır başka nedenı de Norveççe'de "sız"lı hıtap tarzının gıderek yok olmakta olması Doğru, tşte ben de tam da bu nedenı anlatamamaktan oturu zorlandığımı hıssettım Sofı'nın 'serbest 'lığıne bır başka ornek de Alberto ıle bır kılısede sabaha karşı dortte buluşmaya gıtmesı Turk okuyucuların buna nasıl teph duyacağını merak edıyorum Üstelık de burada Alberto'ya karşı son 9 derece curetkar, değıl mı Evet, fazlasıyla Belkı de korktuğumdandır Hep tanışmayı ıstedığı, gızlı gızlı gozledığı bır kışıyle ılk kcz karşılaşacak olmanın korkusudur onu kabalaştıran Bunun dışında bu çevırı benım ıçın felsefı ıçenğı ıttbarıyla da ılgınç bır seruven oldu Kıtapta geçen tum fılozoflardan daha once Turkçe de okumadıklarım oldugu ıçın, Turkçe termınolojının doğru olması bakımından bunları once başka kaynaklardan okudum Türkıye'de felsefeye ılgı nasıl 9 Lısede ve unıversıtede felsefe okutuluyor mu 9 Benım zamanımda lıselerde okutuluyordu ama seçmelı ders olarak. Şımdı de oyle sanıyorum Norveç'te de oyle Ama unıversıtede tüm oğrencılenn bır somestr felsefe okumalan zorunlu Turkıye 'de ıse boyle degıl Platon, Kant gıbı ısımler Türkıye'de tanınan ısımler mı 9 Evet Fehefe alanında çevrılmış kıtaplara, okullarda okutulanlara bakıldıgında Turkıye îdekı felsefe eğıtımımn Dogu Jelsefesınden çok, Batı felsefesıne yonelık olduğunu gormek mumkun Turkıye dekı pek çok kışıye göre bu oldukça tek yanlı bır durum Bu ktşılere gore Turkıye 'de Doğu felsefesıne ve Batı felsefesıne aynı derecede onem verılmelı Çunku Turkıye bu ıkı geleneğın tam ortasında yer alıyor Japonya'dayken bırkaç unıversıtede konferans vermem ıstendı Yanımda, daha once de kullandığım bır metın vardı Japonya'ya geldığımde bılgısayarımda bu metınde geçen "felsefe" sozcuğunun geçtığı her yen "Batı felsefesı" dıye değıştırdım Çunku ben aynı zamanda Doğu felsefesıyle, ZenBudızmle fılan son derece ılgılıydım Ama bana bu "VVestern phılosophy" lafını tamamen gcreksız olduğunu soyledıler Japonya'da felsefe sozcuğu, Batı felsefesı sozcuğuyle eş anlamlı Korkarım Turkıye de de durum bıraz boyle Bu bıraz uzucu bır durum elbctte Japonya'da Budıst tapınaklarım gezerken Budızmın uzak, mekanık bır hal altnış olduğunu hıssettım Boyle bır tapınakta, sana geleceğını anlatan astrolojık bır kâğıt uzatılması fılan gıbı olaylar da mumkundu Aynca ben Budıst felsefedcn bahsettığımdc bunu yetennce bılmedığımı de gozledım Daha once Hırıstıyan olmayan ulkelerde bulunmuşsun Pekı hıç Musluman bır ulkede bulundun mu ? "Sofı'nın Dunyası" vesılesıyle değıl, ama tslam hakkında yazdığım kıtap vesılesıyle Tunus'da bulundum Kıtabı buraya gıtmedcn tamamlamıştım aslında Imamlarla konuşmak, Kuran okuluna gıden çocuklarla karşılaşmak ıçın gıttım oraya Resımler çektım Yıne de Turkıye 'de gormelısınız bence Ben de çok ıstıyorum bunu Umartm bu, yakında gerçekleşır Sohbelın ıçın çok teşekkurler ve bundan sonrakı yaşamında başarılar1 Sağol, sana da' ( ) Merhaba' Şu an Oslo'da "Sofı'nın Dunyası"nı yayımlayan yayınevının onundeyız ve ben Turk çevırmenımle karşılaşmaktan çok memnunum "Merhaba'" CUMHURİYET KİTAP SAYI 309