Katalog

!e Bucaklar arasında safldşmalar hızlanır, bır zaman sonra ıkıy uz yıllık Bucaklar Boyu tam anlamıyld ıkıye bolunur Bu bolunme, sonunda as>ırct ıçınde sayısız oldurmelcrc varacak kan davalarına donıışur Bu arada duşman saflardakı aşıret ılerı gelenlerı amaçlan ıçın şakılerı, eşkıyaları ve fırarı mdhkumları bırbırlerıne karşı kullanmaktan çekınmezler Bu acımasız kıyımlardan zamanla devlel de tedırgın olur Valı, kaymakam ve beledıye başkanlarıntn gırışımlerıyle ıkı duşman kampa ayrıldtı Bucaklar arasında dort kez barış yaptırılır, fakdt her barışın sonunda Bucaklar'dakı saflardan bırı kan doker yenıden Çunku onlara gore kan davasının mantığı "Karşı taraf dız çokup pes edınceye dek surcklı oldurmektır" Ağabeylerı Mustafa ve Ramazan'ın oldurulmesıne karşın hep banştan yana tavır koyan genç delıkanlı Adnan Bucak da sonunda barışçıl ve kendı halındekı babası Halıl Bucak'ın oldurulmesı uzenne elını kana bular Uzun kaçış ve saklanışlardan sonra kendı ısteğıyle teslım olur savcıya Ve hapıshane yaşamı başlar Hapıshanelenn bırer "çılehane" değıl, bırer "ıslâh" ve eğıtımevı olmalarını duşler ve bır muddet kaldığı Sıverek Hapıshanesı'ndekı tıplerı tanıtır Can guvenlığı nedenıyle Sıverek Hapıshanesı'nden Tekırdağ Hapıshanesı'ne nakledılırken kendını goturen Mehmetçıklerın mert, yığıt ve ınsancıl nıtelıklerını dıle getınr, Guneydoğu trenının penceresmden Fırat'a ovguler yağdırır, el sallar ve ıçın ıçın sessızce ağlar Yukarıda kısaca ozetlemeye çalıştığım Bucaklar romanındakı ıç gerılım merak ve ılgıyı uyanık tutuyor sureklı, bu nedenle romanı usanmadan okumak mumkun oluyor tıplen belırgın yanlarıyla ıyı tanıyoruz örneğın Yurtsaver Hau Sakıp Gurmen, Dışçı Hasan Oral Ağa, marabaları ezen Vekıl Mahmut, unlu kabddayı Mehmedı Lezgo, alçakgonullu, aydın ınsan Necmı Gurmen, kışkırtıcı avukat Faık Bucak, Hasan Abık Ağa, ıçten dost ınsan Mehmet Celal Bucak, çekıngen ve sılık kışılıklerıyle Adnan Bucak'ın amcaları Tahsın ve Bahattın, malmulk delısı Ibrahım Abık vb Ayrıca Bucaklar'la ılışkılı yan karakterler de çok ılgı çekıcı Kazo'dan tbrahım Ağa'nın baskısıyla zorunlu goç eden ve Fırat'ın karşı yakasındakı Aşurge koyunc ycrleşen Huseyın Aluç'un eşkıya oluşu, yıne Koroğlu soylu, usta nışancı eşkıya Bekır Gulel'ın (Bekıro) trajedısı uzerınc ayrıntılı yaratımlara dayalı, yenı, çağdaş, estetık soylemlerle ırmak romanlar yazılabılır bence Hele Ramazanı Halı!1 Canavar ruhlu, gozu kara bır kıyıcı trıyarı, ırı gozlu, bıyıklı, sert bakışlı bır tıp Tam kırk kışıyı oldurmuş Bu canıyı tanıyınca Italyan ceza kuramcılarından I ombrozya'nın "bazı ınsanlar suç ışlemeye yetcneklı olarak doğarlar" duşuncesıne nerdcyse hak veresım gelıyor Yınc bu tıp de krımınolojık (kıyabılımscl) uzun bır oyku ve roman konusu olabılır Kdrdkter vc tınsel çozumler yonunden Hamlct draınıyla Butdklar'dakı dğldtının ana orgusu evrensel o/de tdkışmaktadır Adnan Bucak dd llamlct gıbı babasının oldurulmesı sonucu tınsel buhranlara gırer, bdbdsının kıyıcısına kat^ı ıçınden planldr gclıştırır, oç atcşıylc yanıp tutuşur Burada ıkı kahraman arasında karaktcr koşutluğunu goruyoruz Hdmlet, ıçınde bulunduğu ruhsal gerılımler nedenıyle mşanlısı Ophelıa'ya soğuk vc uzdk durur Adnan Bucak da kıyımlaıın, olumlerın yaşandığı bır ortamda cvlcnmenın anlamsızlığını duşunur Ayrıca ıntıkamını alma eylemınde de Hamletle Adnan Bucak arasında yer yer benzerlıkler bulabılıyoruz Dılde kışılıklerın ve gerçeklcrın belırgın boyutlarını vermek kaygısıyla olsa gerekbazı dıyaloglarda ve anlatının bazı bolumlenndc ycrel sozcuk ve ağız ozellıklerıne yer vcrılmcsı dışında başarı su goturme? Tumceler ıçtenlığı ydnsıtan bır kıvraklıkla sıralanmış Yer yer halk bılgelığı ve deneyımlerını de goruyoruz soz topluluklarında Su ozlu sozlcr ufkumuzu genışletıyor gerçekten "Belanın ustune gıtmcmek hcr zaman ıyıdır oğul ", "Gunduzlerı toprağın altına yılan gıbı kaymak, gecc olunca aç kurt gıbı dı^arı çıkmak", "Duşmanlığı bılmek kadar, mcrtlığı de bılmek ", "Allah, peygamber satıcılığı yapmak", "Bır tepkı, bır uç ınsanı olmak", "Aklına esınce şeytanın atına bınmış gıbı sağa sola ateş etmek ", "Marabaları sarı hazıran çubuklarıyla dovmek ", "Kara laf kara kan getınr", "Canını eleğc çevırıp yakmak ", "Barış duşuncesı saf ıpekten kumaşa benzcr, ustune damla duşse ız kdlır" "Öç ve olum dıye solumak" "lanrı koç vermczse bıçak ne ışc yarar", "Dıllı ağıtlar yakmak", "KanCUMHURİYET KİTAP SAYI 309 Sabri Altınel'in son şürleri: Kentin Küçük Sokagı Omriin anıya dönüstünü zaman lann kara kara kan lapalanna dönüşmesı", "öç almanın olumcul bır aşıret geleneğı olması ", "ölen kurtulur, goren kurtulmaz ", "Keklık gıbı sekmek, kurt gıbı bır gecede yedı kadılık yer gezmek ", "Emır demırı keser", "Saban serınlığınde sılah seslerı tez duyulur, genış yankı yapar", "Yureğının akarı donup kalmak ", "Onlarla peteklı bal yemeye bıle gıtmemek", "Namlunun adaletıne guvenmek, onlann sozlenne guvenmemek ", "Sozune sozlu olmak ", "Kurtlarla arkadaşlık edıp eşkıyaya karışmak ", "Uz uz yaklaşmak ", "Soy ve akrabalığın kıraz ve vışne yakınlıgında olması", "Kopek cınsı, oturup çoken ınsana bır şey yapmaz ", "Korkan ınsan kendısının ayırdında olmadığı garıp bır korku kokusu çıkarır" vb Belgesel yapının bunyesınde toresel yaşantılara, cgzotık gorunumlere folklorık ogelere, suça yonelme ve suçluluk psıkolojısının oluşumlarına da rastlıyoruz yer yer Bu unsurlar, kurgunun akışında doğal bır denge saftlamakta ve gerçekçılığı pekıştırmektedır Tşte bır toresel yaşantı "Yenmden kalkarak alt kattakı odaya ındım Oda haylı kjlabalıktı Herkes oturmuştu, hepsı de aşıretın yaşlı başlı ılen gelenlerıydı Mehmet Celal Bucak Ağa ıle Ihsan amcam yıne yan yana oturmuşlardı Veysı Çelebı kırve bana yanında yer gosterdı 'Gel kırvcm, gel yanımd otur 1 ' Yaşıma gore hakkım olmayan bır yer olmasına karşın, gostenlen yere çekıne çekıne oturdum Çunku ıçerdekılenn tumu aşıretımızın ılerı gelenlerıydıler (s 208)" Bır de egzotık gorunume bakalım "( ) Fırat'ın Adıyaman yanına duşen Aşurge koyu Sıverek'ten yana duşcn Kazo ıle goz go7edır Aradan kocaman Fırat akar Çeşıt çeşıt ıncırler narlar, elmalar, kayısılar yetışen meyvelerıyle unlu, yeşıl, şırın bır koydur Aşurge Aşurge ılen Kazo'ya geçebılmek ıçın bırd7 aşağıdan, Nısıbınlı Alı'nın çalıştırdığı adıııa da gemı denılcn, buyukçe bır sala bınılırdı Fırat orada hızlı akardı, gemı de akıntıya kapılırdı Nısıbınlı Alı dumene geçerken dığerlerı dc uzun sırıkları nehrın tdbdnına batırarak, ıterek yon vermeye çalışırlardı gemıye (s 112)" Suça yonelme ve suçluluk psıkolojısı ıçın Av Orhan Korkut'un Mehmet Celal Bucak Ağa'ya soyledıklerı ılgınçtır "Bu çocuğun gozlerı oynuyor Pek emın değılım ama bu çocuk her an bır delılık yapabılır gıbı bır ızlenım bıraktı ustumde Onunla yalnız dolaşıyorsun, bıraz dıkkatlı olsan ıyı olur (s 212)" Folklorık oğelcn de yoresel yemekler, gıyım ve kuşam, ınançlar, kırvclık geleneğı vs olayların akışı ıçınde oğrenıyoruz Romanın rengıdır bu oğeler Kısacası Osınan Şahın'ın romanı Fırat'ın Sırtındakı Kan Bucaklar, toplumumuzun bellı bır donemının kesıtını oluşturuyor Bıze acı gerçeklcrın ağıdını verıyor Bunun ıçın bu romanın elbette tarıhsel ve sosyal gclışmemız ıçınde ayrı ve onemlı bır yen olacaktır Bır de bu roman bana sonunda Nâzım Hıkmet'ın "Yaşamak şakaya gelmez ve Yaşamak guzel şey" dızelerını çağrıştırdı ve tuttum ozanın o unlu "Yaşamaya Daır" şırını yenıden okudum vc sonra da banş dolu mutlu bır dunyada "yaşadım" dıycbılmenın oneınını duşundum uzun uzun Fırat'ın Sırtındakı KanBucaklar/ Osman Şahın/ Roman/ Ka\ nak Yavınlaı ı/Fkım 199S /stanbul Sabri Altınel'in, sağlığında yayımlanmamış şiirlerinden oluşan "Kentin Küçük Sokağı" şairin yapıtına bir dipnot değil, bu yapıtın ulaştığı doruk. Sürekli olarak adını duyurmaya çalışmak yerine, bir köşede sessizce yazmayi yeğlediği için, yeterince tanınmayan bu usta sanatçının olgunluk döneminin ürünlerinden yoğun bir tat alacaksınız. VASFİ VURAL |abn Altınel on once, yaşa'dığı gıbı, sessız sedasız olduğunde Selım Ilerı çarpıcı bır anma yazısı yayımlamıştı Şaşkınlık, saygı vc bıraz da suçluluk dıle getıren bır yazıydı bu Ilerı, hıç yaygara kopartmayan, kendısını ve yazdıklannı tanıtmak ıçın en ufak bır çaba gostermeyen ve "unden neredeyse bır hastalıktan kaçar gıbı kaçan" bu onurlu şaın bu yuzden sağlığında buyuk olçude gozden kaçırdığını belırtıyordu Gerçekte çağdaş şıınmızın ustalarından bırı olarak bılınmesı gereken Altınel'ı gozden kaçıran yalnız llen değıl ne yazık kı Ama onun yapıtlarını hıç bılmeyenler bıle, hayatı boyunca yalnız uç şıır kıtabı yayımlayan ve bunlann son ıkısı arasında neredeyse çeyrek yuzyıl geçmesınc ızın veren bır sanatçının une vermedığı değen şıırın kendısıne verdığını ve yazdıklannı kılı kırk yararak kezlerce tartmadan gunışığına çıkarmadığını tdhmın etmckle guçluk çekmcyeceklerdır Altınel, bağlı olduğu toplumcu dunya goruşunu, soylev ve slogana duşmedcn, gerçek sanatsal bır değen olan bır şıırın temelı halıne gctırebılmış ender şaırlerımızdendır Onun şıırınde ınsana ve ınsan emeğınc karşı derın bır saygı, yoğun bır duyarlık, şaşırtıcı guzellıkte ımgeler ve Altınel'e ozgu, ağır, huzunlu bır muzıkle bır araya gelır Şaınn gucunun, sağlığında yayımlamadığı yırmı dokuz şıırının yer aldığı Kentin Küçük Sokağı'nda da surduğunu gormek ıse tabıı buyuk bır mutluluk Daha doğrusu, "surduğunu" yerine, "doruğuna çıktığını" demek gerekır, çunku bu şıırler kalıte kontrolunda ayıklanmış "dcfolu" urunler değıl, şıırc adanmış bır hayatın sonuna doğru ortaya çıkmış başyapıtlar Burada Altınel'ı dupeduz, sanatının ulaştığı en ust noktada goruyoruz "Insan olmak ısteyen ınsanın çığlığı" dızesıyle bıten Kentin Küçük Sokağı'nda Altınel'in konusu gene "Insanlar ınsanlar ınsanlar" "Gormuyor musun ınsan ınsanı/ lnsanı" dıye soruyor şaır ve başka bır şıınnde de kendı sorusunu yanıtlıyor Ve kuşlar tahta oymalar gıbı saçdklarda, Ve uzakta dağlar alabıldığıne o/gur, vakur, sade, Rahat ve ıçaçıcı gokyuzu sonsuza doğ ru, Kımseler bunu bılmıyor artık, ne doğayı goruyor, ne kendını "Suyunu ıçmek ıçın oldurduler senı,/ Ekmeğını yemek ıçın," dıyor Altınel ve eklıyor "Insanın açlığı alçaltır ınsanı" Okudukça bırbırınden mce, bırbırınden usta dızelerle, bolumlerle karşılaşıyoruz "Yol azalıyor, yaşamın guzu ınıyor evlere", "Gunun olulerıne ıncn karanlık", "Kım vuruyor bağlamalara kım/ Sokaklarda, kapı onlerınde", "Denn bır koronun ıçınde gıdıyorum" Kentin Küçük Sokağı sırf "acı çağımızda" ınsanın konumu ustune soyledıklen ıçın okunabılır Ama, bu satırlann yazanna kalırsa, kıtabı gerçekten çarpıcı kılan, Altınel'in gençlık şıırlennde goruldukten sonra orta donemınde kaybolan, ama sağlığında yayımladığı son kıtabı Zamanın Yüreği'nde gene belıren bıreysel boyutun da bu yapıtta doruğa çıkması "Ömrun anıya donuştuğu zaman"ın urunu bu şıırlerde şaır toplumsal bır kaden anlatırken sık sık kendı seruvenıne de donuyor Bır şıınnde Benım çocukluğumdan ne kaldı, okul yokuşlan, Gcceleyın sokaklara yapayalnız yağan kar Artık varamam oraya ıstesem de, Ağız mızıkamı bulamam, bulamam Fnde'yı Grazıella'yı dıyor, hepımızın donup de hayatlanmıza baktığımızda duyduğumuz o buyuk çaresızlıkte Başka bır şıırın bır bolumunu oluşturan şu dızelerse kendı başlanna bır şıır olabılecek bır yoğunluğa sahıp Butun bır gecc kımıldamadım Anımsayarak yaşamımı Yıtırdığımız gunler kıtaplar sevgıler Issıza gomulen yuzler bellekte Gıden sevıncın zamanı Bılgıyle oyun arasında Havada gulmeler konuşmalar Ve donup kalmış anı An uğultulu okul bahçclerındc Kuru yapraklarla suruklenen golgcm Kentin Küçük Sokağı'ndakı şıırlerın hepsı turlu guzellıklerle dolu "Oğle", "Ordd Gordum Senı Bulduğum Zdmanı", "ölumden Öte" ve "Gun Vuruyor" gıbı kımı şıırlerse bu genel duzeyın de ustune çıkan, eşsız yapıtlar Adam Yayınlan'na o/gu her zamankı temız baskının yanı sıra çok da gu/el bır kapakla okura sunulan kıtabı kımın yayıma hazırladığı bclırtılmemış Ama nerdeyse şaınn kendısı kadar tıtız olduğu hemen gorulen hazırlayıcının Altınel'in duyarlığını da çok ıyı kavradığı arka kapaktdkı kısacık tanıtmd yazısından bıle anlaşılıyor Derlemedekı şıırlerın bınnın bır dızesınden alınan "Kentin Kuçuk Sokağı" adı da Altınel'in sessız, ıddıasız havasına son derecc uygun Ama başka bır şıınn ılk dızesı olan "Gun doğarken anımsayın benı" de, her zaman gundoğumu kadar guzel ve aydınlık olan bır şaırın son kıtabı ıçın ıyı bırbaşlık olabılırdı Kentin Küçük Sokağı nı ve adum Yayınları'nın yenı bastığı Altınel'in obur yapıtlarını alın, okuyun, duşkırıklığına uğramayacdksınız Kentin Küçuk Sokağı/ Sabri Altınel/ Adam Yayınlan/ 1995/62 s SAYFA 13 S"