Katalog

İ "Surlerım o gunlerde Yuccl'den başka UruKİar Kaynak, hcyecanı ta/e ve gu?cl Behçet Kemal Cağlar ın çıkardığı Şadırvan vc Ycdltcne de de çiktı "Kadıkoy Halkevı'nde Dıl Edebıyat kolunda çallştıölm o gunkrde Konfe raııslar, şııı saatkrı, edıbı toplantılar dıı /cnlcdık Sayılı gunlerın totcıılcrını yapar, nutuklar çekerdık Renklı, gu/el gunler Sanatta gcnç yctenekkrle gunun unlulcrı nı tanıdık I lubcyııı ( alııt'ı taıdım ( clâl Sılay'la, delı ( elal'le dostluğum Halke vındcn başladı Yararlı şevler urctıyorduk ınanarak I lalkcvınde resıın heykel, tıyat 10 \c mu/ıklc dostlug'um olclu Sergılcr, pıycslcr, konscrler, ıçındcydık bu carılı gunleıde M950 yılından 1%0'a dogru C.eldık Bcdıı Ralımı Lyuboğlu'na Bedrı Reıs Sı tak sonıuıı gıbı bıı ınsaıı Renklerı, mera mın ustesındcn gelcn oyunsu/ has dılıyle saıdı btnı dc, koı bıı telaşa ujîıadı, bı er kcn gıttı vc hıç ıstcmcdcn Gu/elım Bcd ros ( ) Ey pcşınden onırumu koştuıdu tum ınsan scvgısı Tut vıııe clımdcıı boy e Gıdclım dana otekre " Sıcacık pıııu/sıı/, ınsaıı scvgısıylc do lu yalansı? dolansır bır yaşam Muştak I ıcnus un yaşamı Şıırlc dolıı, şımn kcn dısı olmuş bıı yas.am Kanımca, Mııştak I rcnııs un şaırlıgımn butun gı/lerı ona aıt şu so/krdc yatıyor "ijaır tuplıım îçinde ınsanlarıyla yaşayan bır yaıatık olarak şmlermı ya/arken, ncr çcşıt sevgıleıınıızı, h<.r turlıı çıle ve sancı larımızt, Iııssetmenın otesınde duymak, dılc gaıımek /orundadır "Şaır dıhnc butunu ılc ustaca sahıp ola caktır Yoksa her şcy boşuna Once dıl Aydınlık, arınmış o/cntıden u/ak, abartı dan ote yalın bır Tıırkçc 'Btreyscl sevgı ve hasretlcrımı/ı mın Liklamadan kırıtan so/cuk vc dcyımlcrı kovarak begenır haldc tekrarladıfımı/ so/cukleıden u/ak, ş.ıır vuı<.£ııni7in o ya ıııan kapısını yıkanmış luıkçcırme aç nıamı/ geıekır Vc ılc bıı y.ışamda yeryıı /unun ınsanı olarak k.ıışı unse taşıdığı mı/ sevgıduı ayrı çok dalıa geııışınde vc dc çok daha dcrııııiKİc sevgı vc sorunları mı/ var Bunlara oyunsu/, ınsancıl, bicak bır merakla ulaşmamı/ gırek ' lemclınde şıır kcnıiı konuşur U/uıı so/ ıstemcv Lafa tahammulıı hıç yoktur Vc de kımın var kı ' lştc duru bır I urkçc ık butun mcramı ınsanı dılc getımu k onun sorunları nı.ausını kcdcıını scvmcmı scvdasını, kallesjığını vc lyılıgıııı, t,ırkınlık vc gıızcl lığını olduöu gıbı anlatmak olan bır şa ırın, kaışılıksı/ vc çıkaısı/ vakUşımı So/ araulıfiı IIL ^ııa VC ııısana Ycdeğınde guneş, lıep aydııılığın turkıısıınu soylııyor Muijtak Ercnus Ya/dığı ^ıırlcıın duıu dılıııı, ozgur bıçı mını, gcıçckçı ve alavsamalı içerıg'ını ya ^anıdaıı almıştı ^aır Muştak Lrenus Lı nktı soylcmı /aman /jnı.ın /aman /aman da epık Humnı ve ırt>m, sıııındekı, hak sızlıklara yığıtçc ba^kalıiıran sesın ortak ları olmu^tu Muştak Erenus'un şıırlerı tek tek ınce lcnırsc, butunundc go/e çarpan ortak noktalar şunlardır tnsanın yalnulığını kabullenmemek, cmcğın somurulmesıne yığıtçc bır karşı duruş, başkaldırı, doğa nın kırletılmesıne, savaşlara karşı çıkrnak, kaıdcşlık duygularının, barışın engcllcn CUMHURİYET KİTAP SAYI 289 Miıştak Erenus'un şairliği ve eserleri mesıne karşı scvgıyı orgutlemck Korku ııun karşısına dırencı, sabrı ve ıııancı koy rnak Kımı /aman gencl, kımı /aman tekü omeklemeleılc hıkâyelcme, ı/lcnımlcrını duygusal vc huınanık bır fon vc stslc ak taınıa alaysama vontemlcrını kullanarak oluşturur ^ıırlcrmı Ince bır hıımor, kalın bır ıronı Muştak I renus şiırlerının en te mcl belırlcyeıılerıdır I lu/ıın hep vardır, antak gclctegnı gu/cllığınc olan keskın vc soylu ıııanc hu/ııu, acıyı, korkuyıı bas tırıverır çogu /aıııan Destansı anlatıma bııyuk yer verır şıırlcrındc Bıldı^ımı/ klasık dcstan torm ve anlatımıyla yapnıa/ bunıı Destanlarm u/uıı solukluluğudur so? konusıı edılcn şey Gcrıve ve ılerıye bakışımlı olarak sergı lcnır ofaylar Yer ve /a man kaynıaları (tıans posıtıon) dcstan veya dcstan soluğu ka/an mıij şıırkrıııde one çı kar (Scrmaye Dcstaııı vc 'Duyuru adlı kıta bındakı "Celıncık Bayrakların Turkusu" adlı şıırlcr bunun cn belırgın orncklerıclır) Bu yaıatımlarda, hı p epık bır soylcnı yıgıt korkusuz yakJaşım one Likınaktadır ijaır sozıı okura, kaışısındakı ın sana bııakma/ Son so/ umuttur çunku oıı da Muştak Lrenus ınancı, scvgıyı vc umu du aşılar ınsana Yıl gınlığı tok bır scslc kı rar Acıyı, yoksullugu yaşatanlardan hcsap sorarkcn yoksullar.ı atiyı yaşayan çogtınlu ga "Geleteğın aydınlık olduğunu" mujdeleyerek dırenç aşılar hcp Kımı şıırkrındc Halk Ldcbıyatı'nın manı, turku vc ttkerkmclcıındcn yararla nır Şurlerın okunurlugunu, akışkanlığını (likiuıtasyon) sa^lamak ıçın yapar bunıı şaır Şaıranelık vcya gosttrış ıtın dcğıl (,unku şıııın gostcrışı kaldıınıayaı.ağıın, şaıranelıge santım yer vermcycccğını çok lyı bılır S Kcmal Karaalıogiıf nıın "Resımlı Turk Fdebıyatcılar Sozlugu"nde (Inkılap vc Aka Y 1982) ya/dıg'ı gıbı "Şıırınıı/c ycnı bır ses yenı bır duyarlılık gctırnıış, Ataol Bthramoglu'nıın, "Buvuk İurk Şı ırı Antolojısı 'ndc ya/dığı gıbı ıst Bıcim dc ı/lenııııcı ıçcrıktc toplumcu gcrcckçı bır bıreşımc ulaşmıştıı" Muştak Lrenus Muştak Lrenus un ılk cscrı 1%1 yılın ıla basılan "Şiirler" adlı kıtabıdıı Kımı başlıksı/ şıırktın dc yer aklığı bu kıtap, on sckı/ şıırdcn oluşmaktadır Bu kıtabın da bıreyscl bır duyarlılıkla ınsan tıaıedısı nı oıtaya koyar Şaır ve karşısınd ı lıorla nan, e/ılen somuıukn bır halk Bu halkı, onu oluşturan bııeylcrı tek tek sorgulaya rak anlamaya calışır Baskının /orbalıgın karşısında susmamalarını karanlıg'ın ay dınlıga bcslenen ınanç vc sevgı ılc ycnıle bıleccgını aşılamak ısteycn bır ses nâkım dır bu kıtabındakı şııılcıc "Tutsana cllcrımı, cllerımı Gormuyor musun" (Başlıksız şıır, s 7), dıyen ses, " Boylece ben Bu sessız Bu sağır Bu kor karanlıkta Boguluyorum" (Dcnızdcn Fırlayan Ba lık, s 8) dıycrek sorgusunıı surdurur 'Gece ı|^rı bır karanlıkta ıdı ınsanlar bırbırını scvemıyordu" (Scn değıl s 12) dı/elcrını tklcycrtk cleştırısı nı pekıştıtır şaııımı/ AneaK ıyımserlıjtını, uııuıdunu hıç yıtırmcden şu dı/elcrı sunaı ııısanlara "Işığı sevcnm ( ) Yagınur severım Dut agau Cıulcn çocuk Merhaba rahatı o/lcycn ınsaıı Kapının atifSını severım " (Bocek, s 22) Şaırın ıkıncı scsı, 1^76 yılında basılan "Olmeye Vakit Yok" adlı kıtaptır Kıtapta toplam otıi7 dort şıır yer almakta Bu kıtapta da temel ı/lek baskın ses "Umutsu/luk bu nun eleştırısı vc bıı umutsu/luöun karşısına umudu çıkaı tmak "tır dıycbılırım "( ) Bubam bcnırn, Ne de a/ akıl bırak mışlar sana anlamak ıçın Vc nıçın nasıl kımc ınanmak ıcın Nasıl alabılmışler o gucu clınden kendını ınsan bılmeyı Ycmeyı ıçmcyı yatma yı kalkmayı hakkın olan bu yaşam nasıl kurumuş go/ kıının lunde" (Kaybolan Koy, s 30) Buradan devınerck yınc umudu, yaşa tıid sevıncını yaşamın /oıluklarını aşma bılırıc.ııu şu aydınlık dı/elerk verıı ınsana ' Bu ış da£ başında olmadı anıa çok &ı kışı bıkh Çocugu ckmeğc gondcıdılcr Gıttı guncşı gctııdı " (Duv.ıı s 31) Paylaşım, gtleccğın gu/cl oldug'u ınan cı, ınsanlarla kardeşçe, bıı arada yaşama o/lemı yınc aynı açık, çekıcı ve gerçckçı dılle yansıtılır "Bır lokma ckme^ım Neyleyım Scn yemedıkçc " (Besmele, s 34) dı/c lcrınde veya Inanmak gerekır gunc ( ) ınsanlar gu/ddır Insanlar lyıdır Insanlar guçludur Iııannıak gerekır gune CîelıncıkJer loprakta gelındır tnsanın umudu ınsanda Gerçck korkmadan soyııımr Gu/clım gııncş alnında" (Olıneyc Vakıt Yok, s 35) dii'clennde olduöu gıbı Muştak Erenus şıırlerını zengınlcştır mck, en etkılı bıçımdc vcrcbılmek ıçın zaınan /aman gazete habcrlerını kendısı ne ınalzeıiK olaıak seçer Gazete habcrle rındcn yararlanarak somurunun nasıl ya pıldığını, bu suınuıu ıçın ınsanların nasıl vahşete, savaşa çekıldığını sergıler Savaş çıSırtkanlarına alaylı bır ılılle karşı koy mak ıçın, şıırın dızelerı arasına t'urku, Tekerlcme örneklerı yerleştırerek 'taşla ma' yapaı (ülmeyc Vakıt Yok'ta "Nar Ağacı" şiırı) Bu ya/ıda çokça balısettıg'ım "umııt", şaır Muştak Erenus ıçın ekınek gıbı, hava gıbı, su gıbı tcıııcl bır ıhtıyaçtır Guncş ışıklaıında, sokaktakı ınsan yu/lcrınde, şarkılarda turkulerde lıcp bunu arar "Ncrde «lursanız olunu/ Mutlıı bıı balıkçı çekmış agları dcnu den Benıııı ıçın de şarkı soyler " (Kavruk Meydan s 50), der 'Kalk gıyın, sokakta ııısanlara karışacagı/ " dı/esı çıkar, "Ote sı" adlı şıııınde karşımi7a BeİKi dc bu ııun ıçın tuıku ve şarkılaıdan şııııne baş lık seçcr "Uzaktır Aranıı/ Yollar Aöla sın","Kıraz Çıçek Açıyor/ Aykırı Dal Us tunc" "Ttlgrafin Tellennc Kuşlar da Ko nar" gıbı Muştak Hrcnus'ıın uçıınuı şıır kıtabı nın adı "Duyuru". 1979 yılında bıııncı b.ısımını yapmış ve 15 adet şiırı barındın yor içinde Kımı şıırler oykulemecı anlatıııuı, destansı bır hava taşir ve ıçınde agıı bır yergıyı b.ırıntlırııknı (1978 1 Mayıs'ında, bır oncekı yılın 'Kanlı 1 Ma yıs'ına Lkştııcl yaklaştığı haksı/lığa strgı kdığı "Gelını.ık Bayıaklaıın Iuıkusu' adlı şıııdc olduğu gıbı), kııııı şııılcrde ısc gunluk yaşaının zorluğunu, lıaksı/lıklaıa ısyanı, çaftın gulunçlugunu sergıler (Nıye Pckı, Kıralık Daırcler, Yarına Açan Gııl, Dııyur sıırlerı ) Bu kıtabı cn gu/el şıırı ıse 'Kıralık Daırcler' adını ta şıyan şıır Ben şıırın çozumlenmesıne kar şı çıkan, şıırın ço/umlencmeycce^ını sa vuııan bıı şaırını Bıı şıır olsa olsa yorum lanabılıı Çözüm, matcmatık, h/ık ve kıınya bılımkrındı. olduöu gıbı ktsın so nuç arayışına yonelımdır Sonuçta vanlışa ulaşıııak da olası Yorum boyk dt£ıl Tahııııukrın, olası ukarsamalaıın yanında açıklıga kavusturulamayan kavuştuıula mayacak olan bırtakını başka şcyleı olabı keeğı olasılıgını da ıçınde barındırır "Kı ralık Daırelcr" şıırı ıse soyleveccgını, ne ço/uınc, nc de yoruma yer bırakmadaıı açık cdıyor "Kadıkoy, Altıyol'da bır kavşakta bıılunan /(iıgın cvkrını scıgıkyen şau /cngın cvlcrının lııks, şataratlı c^lcn ctlerını dıj»ıl, bodrıım kat ınsanlarının dıamaıık yaşantılarını sergıleyerek bı/ı şaşııtıyor Bunu bıle/ısteye yaparak "sıs tı.mc" cleştırı ya£dırı>,or Bu bodrum kar ınsanlarının yaşantısını, yoldan gclıp gc çcnkr gormesın dıyc pcrdelerını çcken kotu yaşantılarını onlara sergılcnıcktLn utanan ınsanları ykarıyot karşımı/a Muş tak Lrnıus 1/lcmnıc.ı bır ıdâ vt hıkâyele nıctı bu orncklenKyle Bu şıırını ıkınıı bolunıunu alıııak ıstı yorum buraya ( ) "Kuyular katındakı bu evlerın odala rında Ve tasraman kuyular gıbı ıslak Bıı kor bahçclcıın karanlı^ında Insanlar yaşar bılmedığımı/ Ve yıne bıı ınsanlar Yoldan geçen ayaklara karşı utanarak Ve hırhalde gormemek ıçın bıra/ da korkudan Sımsıkı kapalı perdelerıyle Kırk munıluk anıpııller yakarlaı gupe gıındu/ Ve bıldıgınız çocukları da Oyun oynar sokaklarda umutlara " (Kı ralık Daırcler) "Çağırın Gidenleri" 1987 Nısanında SAYFA J S