Katalog

layıp özüpısemede hiç mi etkisi yoktur? Dağiarı Oylecene'deki şiirleri yeniden okurken, n yılliirda, (ÜineydoŞu sorıınu karsısındakı genel aydın ılgisizliginc bir daha nayıflanmadan cdcmiyor insan. Oniimüzde şiirin yaşamdan incelttiği nice birikim var iistelik. Sıkı şiir dedikleri tarzın örncği midir tnsanın Beyaz Kokusunda nın "Bir Karara". "Sevgilim Ilatırla", "Rcditler Eskidir" adlı ^iirlcrir* "Biz bıraz gccikerek geldik aıka daşlara " dizesinde, eıııegiıı ülkemizdeki serüveniyle şairin serüveni üst iiste gelmiştır. Şöylf ki şairdcki coşku zenginliği üslupta da zenginleşmeyle dışlaşir artık. "Sevgilim, var; sogan zarında, ınürckkepte, yivlcrdeordasın cvct; clinin ayasında varidat" dizesindc isc hayatın butün özü bu sözcüklere sıgdırılmıştır sanki. Aşk, eınek ve kavga, sözcükler lıiç aıulnıadan sarmaş ılolaş olıııuştur. "Yaşıyorsıın' demiştim kendısıne, ilk okudugıımda, "ve yazıyorsun". Zor bir şiire, gerçek bir sınava soyuıımuşuı o sıralar. Yaşanıı da bir o kadar /.ordıı; nıilitaıı şiirin kavgasını ck.silıncyı." ugramadan yürütürkcn, politik görevlcrini de aksatmıyor, ama diınyava vc şiire daha .ıvdınlık bir uluktan, şiirinc örcden bcrı alttan alta yayılan bütünliik çü tavırdan baknıaya yöneliyordu. "tnsanın Bcyaz Kokusunda" jîiıi, lanı bu sırada, şiir dünyamı/a iterdekilerin clırcncıvlc ayarlı saatli bomba gibı düşer. Hcr okuyuşta, "sondan bir önccki" istasyona gclmiş bir şair karşısında oldııgLiıııuzu duyuınsarız. Şairlcrin intilıara kışkırtıldığı, inlilıar övgülerinin bızlu yaygınlaştığı bir ortamda, Seyyit Nezir, idanıa ınalıkum olmıış bir dcvrimcinin itırat ya da asılmayı seçme noktasındakı gelgıtini, gerilimi hcr dizedc vükseltcrek, yinc yogun bir öykü kurgusuyla şürleştirir. Bütiin bir hayatla lıesaplaşma; çö/ülme ve düğüınlerle şiir boyunca sürer. Sonıında karar verilmiş, gelgit, çok yalın bir kahramanlıkta tükenmiştir: "Ucm hangi koku geçebilir bir arkadaş omzunıın/ Adını vermc onun/ Ömrünü lütursıuca yasladıgın o tcrli vücııt kokusu ycrine." (1986). Dil ustalığı imgeleri öylesine kuşatmıştır ki, şiir bovunca nızını yakalamrş bir ırniakla akıp gıdiyoruz. Şair, "Zor olan buydu: maya, onıı bulduk, vücııdun saklı komüründc" dizcsiylc lıayat i(,iıı yakaladıgı sonucıı, şiirde de bulmııştıır. Fahrettin Demir'in bu noktada şu saptaması var: "Sözcükler nesneden (,'ikışla duygusal ve düşünse] boyutlanma gcnışli^inı kazanıyor. Insanın yaratıcı cylenıı; koşullanına vc yanlışların üstüne ncsııel bir kar^ılıkla giıli yor. (...) inıgelcr, ark plan /ttıgiııliğiyle, okuyanı ılegişİK boyutlara gönderiyor." Mclih (evdet Anday'ın da bir yazısmda bu şiirdcn övgüylc söz edişi, saptamaların önemine işarct cdiyor. Saatli bomba patlar; şiir, bildirisini bütünltr: "Yenibütiin Manifestosu" (1988). Beş şairin ımzasıyla yayınlanan bildiri, Alımet Tclli'nin dc Aydınlık'taki söyleşisindc dcğiıuliği gibi, clc aldı^ı vc öne çıkardi^ı temalarla taptaze sorunların kavnağı olmaktadır. Bana Bir Senaryo Yaz Dçdiydin: Mesela Papalina (1993); Duğları Öylecene, tzleri Var vc tnsanın Beyaz Kokusunda ile birliktc toplubasım olarak çıkar. Kitaba adınr vercn ilk şiirin yanı sıra, "Mor vc Gülistan", Seyyit Nezir'in her birısı başlı başına vazı konusu olan onlarca şürindcn ıkisidir. Ça^ rışım zcnginliği içindc yitirilnıcycn onıurga yı, ana inıgcyi nakkaş ustalığıyla okura taşı yan ritmik yapı, şiirin biiti'ınii okıındugunda okurla buluşabiliyor "fvior vc Cülıstan"da. Kcndini yoğun bir inıgt sauna^ı altında bıılan okur, ııerdeyse ıslanmaktan kcyit alır; şiirlc, yolunu şaşırnıadıgı bir geziye çıkar:KaCUMHURİYET KİTAP SAYI 285 sabalardan ülkcyc, dünyaya dogrıı. Cîünümüzde, tcnıanın inıgcylc bof^ularak silindig'l şiırlerc bakılılığında, çağnijinı sclinin Seyyit Nczir dc berckct kaynağı oldugunu görüyoruz. Şair, ınoda olan sözcük oyunlarına, bitişlirtnc vc çittleştirmclcre itilur ctmeden, sahih ayrıntıları brrbırinc kurgulaf. Son bölünıde şöyle divor: "Çaödtşı mızdır aşk, bir dcliktcıı kaydı gül/ Böylc tliyor o, sevgili: avuçla so^ııyan gövde/ Sesindc kilit. Olsıın! I lep kapalıydı benim ışıklarım/ Flep otlarda büyiidiim, otların gölgcsinde/ AteşböccŞı tılsınııdır, bir halk lürküsüdür bu/ Bcn o yârc yııl kayım: gözlerinı çukıırıla, yü züm hcp sucta/ Onümdc ova lardan neftî bir sıfat; Marlenc Dietrich." Yazıya Wittgcnslcin'in sö züylc başlarııışlık. Aslınıla insana etlilgen bir özcllik yükleniyor bu sözdc. ()vsa vüzclli yıl öncc Mar\, msanda heın zorunlulu^u görıiyor, henı dc onun dünyayı ılcgiştirecck biliııci ve dönüştürücü gücü cdincbilcccğini vurguİLiyordu. Söz konusu olan, insanı bir ortama yönlcndmuck dcgil; zorunluluk bi linci vc olanak scçirni arasındaki diyalcktik ilişkiyi yaratıcı ctkinli^iyle kendisinin bulmasıdır. Bu noktada Seyyit Nezir'in şiirine çok deöerlerin dejlişmesive hayatın dinaınizmiyle ilgilidir." "...Mesela Papalina"da yaşamını ve yaşamlarımızı lirik bir ironıyle sigaya çcken i ; "lyi Yerdeyiz, Hcpinıiz" şiiriıule, yan ış ortamlara savrulan vc ıloğru tavırları se ccn sosyalist arkadaşlarının komımlarını, şinıdilerde pek yaygın olan bir anlatımla söylersek, duruşlarını sorguluyor. Bu şiir için bir yazısında, Dogu Pcrincek, Ccınal Sürcya'da şairliğin yanı sıra gclişcn aydın tavrının, Seyyit Nezir'de militan şiir tutunıuyla örtüşen bir militan aydın tavrı olarak ortaya çıkışına dikkat çekiyor: "lyi yerdcyiz, ama biz de cünıleten, dinmcyen kan terde." dizesini özellikle vurguluyordu. Nirckim burada bir olayı anmadan geçemeve ccfiim: Aziz Nesin'in "Büyük Crcv"i solıın bir kanadının külrc varan olıımsuzlamala rıylu vüz yüzc kaldıgında, o kanattaki bir çizgidc hulundııCu halılc, Seyyit Nezir, Aziz Nesin'c kara çalan şairlcr iıtilakını yadsımakla yetinmemiş, usta yazarı oluınlavaıı cn tutarlı yazıyı Vatan'da yayımlayarak, bu militan tavrını on somııt biçimde göstcrmi'jti. l ilhjkin ipucunu Vcyscl Çolak'tatı ihtemekte yarar var: "Seyyit Nezir'in şiiri, yaşama biçiminin karşılığıdır, bilinçli bir scçimi, tavrı yansıtır." diyor Çolak ve ckliyor: "Seyyit Nezir'in biiyük oranda katlanarak gelişen bir şıirinin olması, bcğeniylc dcğil, daha O cski ortak dostlarımız siımli hangi tstanbul'dalarr1 "Bir balıkcı teknesiııin ay ışı jiı muttaöında " bari olnıak az şey midirr' S'a da Marlene Dietrich atişinin önünde: "Marlenc Dietrich, karanlıgı ccbınde/ Saklı bir kin, çıplak bir yuz göıürüyor hcr ycre/ Krupp önlcrindc nazilcre ateş vc sorgıı". Scy>'it Nezir'sc ketıdisi için hep şöylc tli yeccKtiı: "Parmak uçlaıım gene mor ve giilistan '• Sonunda orava aeldin: "Israrla" LEYLA ŞAHİN S evinılt karşıladığım; üzerinde düşündıigüm vc "yazmakta geçikti^inı" ki taplar olmuştur. Ayna Şiirleri (llilıııi Yavıız), Oda Müziği (Tıığrul I'anyol), Zaman Haritası (Adnan ()/er), Bana Bir Senaryo Yaz Dudiydin: Mesela Papalina (Seyyit Nezir), Kuzey Defterleri (Lale Mül dıir), Yenilgiler Tarihi (Orhan Alkaya) vb. Murathan Mungan, Hulki'Aktıınç, 1 layda'r Ergülen. Şiıkıü Eıbaş, Tıırgay Nar'ın kitaplaıını ılaburada annı.ık isterim. Ki "genç şiirinıiz" içınde, bcnı scvinçlı kılan başka kitaplar da var. Vc şairler... Poetika ları bırbirıne uymayan ama 'şiire uyan' şair ler... Seyyil Nezir'in "Israrla " adlı kitabı, ıkinci basımına eklenen yeni şiirlerle, beni sevinçli kılan kitaplar arasındaki ycrini aldı. Aşk.ıle Tutana£ı, Ölüm Bir Derstir, Şandır Vcrılcn Söz. Ey Adı En Büyük, Deliriı Bur da adlı şiirleıi, Nezir'in " lsrnrla"sını zcnginleşıiınıiş şiiıler olarak göründü bana. Kalılı ki, Nezir, ilk kitabı "Şili Duyarlıgı "ndan başlayarak omurgası saglam bir siire do£ru yüriımüştür. Nâzım'ın, Attilâ 11han'ın, Ahıııcd Aril'in, Turgut Uyar'ın 'ısraılı' okııvııcusıı olarak, poctikalarını derinden kavrayıp kcndi kanatlarını edinmiştir. Buradan yola çıkarak Scyyit'in şiiri: Nâzım'ııı dcvrinıci, lirik ve yiiksek sesli söyleminc, Attilâ tlhan'ın devrimci, romantik ve lirik söylcmine, Ahmed Arif'in yalın ve sert söylemine, Turgut Uyar'ın gündclik dildcn (dil/sizlıktcn) oluşturdugu söyleıne tı/anan bir gökkuşağıııı içerir. Buna, I'^nver Cîökçe'niıı "halk söylemi"ni katabilecegimiz gibi, (riilten Akın'ın "toplnmtu şiir begenimizi vukarıva çekme" kaygusunu da eklevebiliriz. Bu saptamalar dogrultusuııda, Seyyit Nezir (hadi bcrı de 'kuşak' söziinü kııllanayını!) 70 Kuşagı içinde, kendi sesini, duruşıınıı vakalamış şairlerın belli başlılarındandır. Kcndi dağıarını söyler o, öylecene... ilk kitabı "Şili Duyarlığı"ndan "Bana Bir Senaryo Yaz Dediydin: Mesela Papalina"ya uzanan yolculııkta, 'daglarım' elden bırak mamış bir kavga adamını görürüz. "Kavga" sözcü^ünii Seyyit'in toplumcu/devrimcı kimligini imlemek için kullanmadım clbettc. Şairli^inin yanı sıra, yayıncı, dergicı olarak ctkin yanını da söylemck istcılim. Ki bu da, toplumcu/devrimci.kimliginden ayrı bir şey değil. Sonuçta dergicili^in atardamarı şairler olmııştur hep ve bir gün birileri kalkıp, "Dergi Çıkaran Şairlerle Dergileri Dolaşan Şairler" başhğıyla bir araştırma yapabilir, diye diişünüyorum. Söz buraya kadar gelnıişken, onun kavgacı kimli^inin bir başka göstergesi olan "Yenibütiin " hareketinden de söz ctmem gerekecek: "Şıır, her insana yayılmış somut ilışkılcrın bircy dc kabına sa^mavan yo^unlaşnıasnulan patlayan bu lirik başkaldııı, hiçbir bireyi ayırmaksızın herkese yöneltılmiş bu gözüpek ve tok çagrı, bugtin de zekânın ve yürcğin bireysel oyluınundan çakan şimşcöi olarak kcndini yaşamın ön siperlerinc adı yor: Çünkii uıadcn vc ipek, başak ve ırıiirekkep, ter ve tıız, gül ve bakır sürtiinmüştür." "Biz bıraz geakerek geldık arkadaşlara ipligm cvvcl eskı yufkadtr kanattıgı ve hcp sonra tiiz tonra gcldtk, madcn i'mdedir. acıst pek Dokuz çcntık ündc bızdcn ondahi goz, /\~ rara" (Insamn Beyaz Kokusunda, "Bir Kara ra") Nezir'in şiirini iki evrede deöerlendirebiliriz: Insanın Beyaz Kokusunda dan önccki ve sonraki şiirlcr. Insanın Beyaz Kokusunda'ylsı şair, yeni biı aıılıının, kanat ge nişliöinin olanaklarını yoklar. "Yenıbütün hareketi dc tam bu noktada sürin dolaşımına sürülür. "Zor olan buydu; maya, onıı SAYFA 5 J