Katalog

DR. ALEV COŞKUN Seçim sistemi üzerine ikikitap... D emokrası bir kurumlar bütünüdür. Hukukun üstiinlügü ilkcsini kabul edcn anayabası, Yasama, Yürütme, Yargı erklcrinin birbırınden ayrılmasını ve birbirini denerlemcsini öngören kuvvct ayırımı ilkesi; yasaların, anayasaya uygunluğunun yargısal dcnetimini yapan Anayasa MalVkcmesi; kişi hak ve özgürlükleriylc söz, basın özgürlüklerinin korunmasım içeren temel ilkeler gibi birçok kurıımdan oluşur dcmokrasi... Ancak dcmokrasinin olmazsa olmaz en öncnıli vc temcl kurumıı kuşkusuz, gizli oy, açık sayıma dayalı ö/gür gcnel seçimin yapılmasıdır. Ulkemizin özclliklc Cumhuriyct'in ku ruluşundan bugüne çogulcu demokrasiyi amaçladıgı bir gerçektir. tkinci Diinya Savaşı crtcsinde girdiui çok partili siyasal sistenı içinde 50 yıllık bir seçim deneyim vc birikiminc sahiptir. Ancak seçim sistcmlcri iizerindeki tartışmalar ve arayışlar sürüp gitmektedir. Bu konuda son olarak yayımlanan iki yapıt, konu ile ilgılcnenler için öneınli kaynak oluşturacaK niteliktedir: Gündoğan Yayınlaıı'nın kitaplaştırdığı Saim Sezen'in Seçim ve Demokrasi adlı eseri ilc; TESAV Vakfı'nm yayımladığı Türkiye tçin Nasıl Bir Seçim Sistemi. Saim Sezen'in yapıtı, Seçim ve Demokrasi konusunda geniş, kapsamlı bir ara^ tınnadır. Yapıt, yedi bölünıden oluşuyor. I'inci Bölüm'dc araştırmaııın temcl amacı ve konuya ilişkin temcl kavramlar verilmiş. Devlct ve politika, siyjsal ikridar, demokrasi, seçim gibi kavramlar siyaset bilimınin esasları çerçevesinde incclenmış. II. vc 11. bölümlerde seçrne hakkının ve siyasal temsilin tarihi gelişimi üzerinde durulmuş, 60 sayfayı aşan IV. Bölüm, Seçim Sisremleri başlığını taşıyor. Burada seçimin temcl öğeleri olan seçim çevresi seçmen kütüklcri, seçmen vc aday üzerinde durulmuş. Seçme yöntemleri ara baslığı altında tek turlu ve iki turlu scçimler anlatılmıştır. Seçim Sistemleri alrbaşlıgmda ise, nisbi tcmsil sisteminitı çeşjtli biçimleri örnckler vcrilerek taıııtılmıştır. V'inei Bülüm'de Türkiye'de yapılan tüm scçimler üzerinde duruluyor. Curnhuriyet dönemi öncesiııde, 1877 yılında başlayarak 1991 seçimlerine kadar geçen 114 yıllık sür içinde yapılan 25 genel seçim tck tek ele almarak incelenmiş ve irdelenmış. VI. Bölüm de seçim sisteminc bağlı sonuçların Yasama, Yürütme ve Yargı üzerindeki etkilcri konusunda bilgiler vcriliyor. Sonuç bölümünde genel bir değerlendirme ile kaynakça yer almaktadır. Yazar, sunuş yazısında şöyle diyor: "Demokrasinın en önemli araçlarından biri olan seçim sistemi iizerindeki tartışma ve arayışlar sürüp gitmektedir. Araştırmamız tarihscl cvrimi içinde çoğulcu demokratik rejim için en uygun olan seçim sistemini bıılup, ortaya koymaya yöneliktir." Kitabın yazarı Saim Sezen yapıtını ' Sıvas'ta karanhk güçlerin yakılarak katledilcn demokrasi, özgürlük, uygarlık kahraman ve şehitleri ozan, yazar, aydın genç... Otuzyeailer'in anısına' adamıştır. Demokrasinin vazgeçilmez unsuru secimler Seçim sistemleri, demokratik yaşamda en az anayasalar kadar önem taşır. Seçim sistemleri, üîkenin siyasal sistemini doğrudan etkiler; ülkeyi îcimlerin yöneteceğini belirler. Bu nedenle çok önemlidir. Bu derecede önemli bir konuda, gcniş kapsamlı bu iki eserin, "Seçim ve Demokrasi" ile "Türkiye İçin Nasıl Bir Seçim Sistemi?"nin siyaset bilimi kütüphanemize kazandırılması çok yararlı olmuştur. Seçim sistemleri Arastırmanın amacını açıklayan baş kısımdati giriş bölümünde belirtildiği gibi, halk yönetimine giden yol seçimden geçiyor. Seçim sisteminin niteliöi demokratik devler yapısını etkiliyor. Aslında seçim karıunuvc sistemi uygulamada devletin gerçek Anayasası oluyor. Bu nedenle, 314 sayfada geniş, etkin ve bilimsel bir inceleme yaparak seçim ve demokrasiyi irdeleyen araştırmacı yazar Saim Sezen i kııtla * * Seçimlerle ilgili en yeni yapıt TESAV Vakfı'ndan geldi. TESAV (Toplumsal, Ekonomik, Siyasal Araştırmalar Vakfı) ül kemizin toplumsal, ekonomik ve siyasal sorunları ile ilgili incelemc vc araştırmalar yapan ve elde cttigi bulguları geniş katılımlı toplantılarda tartışarak çözüm öne rilcri üreten ve vardığı sonuçlan genellikle kitap haline getirerek kamunun bilgisine sunan bir sivil toplum kuruluşudur. TESAV, bugüne kadar yayımladığı beş rız. kıtaba, "Türkiye İçin Nasıl Bir Seçim Sistemi" adlı bu en son yeni kitabı eklemiş bulunuyor. Bu yeni yapıt, Vakıfca düzenlencn konu ile ilgili Sempozyuma, Prof. Dr. Hikmet Sami Türk tarfından stınulan "Türki ye için Nasıl Bir Seçim Sistemi" konulu tebliğ ile Vakıf Başkanı Erol Tunccr tarafından sunulan "Çok Partili Dönemde Seçim Uygulamalan" konulu tebliğ ve TBMM'de temsil cdilen siyasi partilercc seçimsistemi ile ilgili olarak sempozyuma sunulan görüş, önerilcr ve konular üzerinde yapılan tartışmalardan oluşmakta dır. Prof. H.S. Türk, Ankara Hukuk Fakültesi ögretim üycsi olup öteden bcri seçim sistemleri üzerinde incelemeler yapmakta vc fikir ürctmektcdır. Erol Tuncer ise, 197 5 1980 döneminde TBMM'de bulunmuş, Bakanlık yapmış, 1980 önccsi CHr'nin Genel Sekreter Yardımcılığı gi' Çok partiH dönem bi çok önemli politik görevler üstlenmiş deneyimli bir siyaset adamıdır. Bu nedenle her iki sunucunun verdikJeri tebligler önemli noktalar içermektedir. Ayrıca, yukarıda belirtildiği gibi ANAP, BBP, CHP, DSP, DYP, MHP, MP, RP, SHP vc YP gibi TBMM'de tcmsilcisi bulunan siyasal partilerin resmi temsilcileri seçim sistemi ile ilgili görüşlerini bildirmişlerdir. Kitapta çok partili yasama girildiğinden bu yana ülkemizde kurulan siyasal partiler, yapılan scçimler ve bunların so nuçları, bu seçimlerde uygulanan seçim sistemleri, bugün yürürlükte olan seçim sisteminin sakıncaları genel olarak dünyada uygulanmakta olan seçim sistemlerinin yarar ve sakıncaları ve ülkemiz için en uygun seçim sisteminin ne olması gerektigi Konusunda geniş bilgiler ve somut öneriler yer almaktadır. 1950 yılından bu yana ülkemizde 11 kez Milletvekili Genel Seçimi, 8 kez Senato Seçimi ve 5 kez Milletvekili Ara ScÇİmi yapılmıştır. Kitap tüm bu seçimlerle ilgili bügileri ve çözümlcmeleri kapsa maktadır. Kitaba çok partili dönemdeki seçimlcre, siyasal partifere ve seçim yasalarına ilişkin sistematik bilgilcri içeren bir bölüm eklenmiştir. Çok Partili Dönemde Seçim Uvgulamaları başlıklı bu çok yararlı böfümde neler var? Kısaca özetlenirse, bu bölümde 19461991 yıllarında yapılan tüm seçimlerin yapılış tarihleri verilmiştir. Ayrıca, Cumnuriyet Dönemi'nde kurulan 164 siyasal partinin isimleri ve kuruluş tarihleri verilmiştir. Çok partili dönemde uygulanmış tüm seçim yasaları ve degişikliklerinin, yasa adı, kabul tarihi ve yasa numaraları verilmiştir. Çok partili yaşamda 1950, 1954, 1957, 1961, 1965, 1969, 1973, 1977, 1983, 1987, 1991 genel seçimlerinde siyasal partilerin çıkardıkları millctvekilleri sayıları il il verilmiştir. 19501991 döneminde yapılan 11 genel seçimde seçmen sayıları ve seçime katıl ma oranları verilmiştir. Ayrıca her partinin aldıöı oy sayısı, oy oranı, çıkarılan milletvekili sayısı, temsil oranı ve milletvekili başına düşen oy sayısı ayrı ayrı verilmiştir. Böylece kitap çok önemli bilgileri bir elde toplamaktadır. Seçim sistemleri, demokratik yaşamda en az anayasalar kadar önem taşır. Seçim sistemleri, ülkenin siyasal sistemini doğrudan etkiler; ülkeyi kimlerin yöneteceğini belirler. Bu nedenle çok önemlidir. bu dcrecede önemli bir konu da, geniş kapsamlı bu iki eserin siyaset bilimi kütüphanemize kazandırılması çok yararlı olmuştur. Bu yapıtlar kuşkusuz seçim sistemi arayışlarına bilimsel ışık tutacaktır. Siyasal partilerimize, TBMM'de seçimlerle ilgili çalışma yapacak milletvekıllerine yardımcı olacaktır. Toplum bilimlc, siyasetle uğraşanlar için kaynak kitabı niteliğindc olan eserleri yaratanları ve yayıncıları kutluyoruz.» * Seçim ve Demokrasi/ Saim Sezen/ Gündogan Yaytnları/ Ankara/ Ekim 1994/314 s. * Türkiye tçin.. Nasıl Bir Seçim Sistemi? Sistem ÖnerileriSeçim Uygulamaları/ Prof. Dr. Hikmet .S' Türk, Erol Tuncer/ TESAV Vak/t Yayım No: 6/ Ankara/Ocak 1995/ 324 s. SAYFA 17 CUMHURİYET KİTAP SAYI 265