Katalog

Adnan Binyazar'dan yeni bir kitap Halk Anlatıları rizme), bir ucu öykülemeve dayanan anlatı dili, yaşam koşullarma göre yeni yeni üsluplar, biçimler kazanır. Anlatı, çağın gereklerine, onu işleyen sanatçının dilsel gücüne bağlı olarak elisjr. Ornegin Sait Faik'in dili artık bir anlatı dili degil, Sait laik öykücülüğünün üslııbudıır r; Adnan Binyazar, "Halk Anlatılarf'nda acılardan, mutluluklardan, umutlardan, toplumsal olaylardan süzülüp gelcn sanatsal yaratıları, ycpycni bir söylemle, yepycni bir biçimle elc alan ve dilsel beğeniyi gözler önüne serebilcn ürünler üzerinde dolaştırıyor, düşündürtüyor bizi. GÜLTEKİN EMRE H alkın ürettig'i ve yüzyıllardır sanatçılarca veniden ürctilcn destanlar, hafk hikâveleri üzeıine kapsiinılı kaç araştırma sayabiliriz? Geçmişimizin yazınsal değerlerini yeniden cle alan, fark.li vc açımlayıeı değerlendiımelerle, yorumlarla giinümüz sanatçısının, okurunun bilgilenme gündcmine giren araştıımalar öylc az ki. Çok az duyarlı sanatçının dışında, geleneksel yazınımızın yüzüne bakmadan, öylesine zengin bir kaynaktan yararlanınadan cıımburlop modcrnizmin içino dalıvcrmek isteniyor. Gcleneksel yazınla yoğrulmadan da dalınnıa/. mı modcrnizmin büyülü diinyasına? Dalınır elbcttc, ama sanatsal üretimdc bir eksiklik de dııyumsanır gibi geliyor bana. Geleneksel yazını emdiren, çağdnş yazına bcl vcren Halk Anlatıları Adnan Binyazar'ın oylumkı ineelemesiyle, degerlendirmcsiyle bir kcz daha dıkkatleri üstüne çekiyor. Geçmişimizin çok önemli, besleviei değerlerini ayrıntılı bir biçimde ele alan Adnan Binyazar, Halk Anlatıları'nın Onsöz'ünde yetiştiği döncmlcrdcn verdig'i ömeklerle, ortaya koyduğu yapıtın önemini kavratıyor okura. Kitabın ortaya çıkış nedenini şöylc dile getiriyor Adnan Binyazar: "'Yaratılış Söylenccleri'ni, 'ijahmcran'ı, 'Olümsüzlük Otu'nu nencmlc birliktc yazmış gibiyim."... "Onun bu içe işlcyen gurbet ezgileri, bağda bahçcde ot derlcmeye giderken anlattığı bitki öyküleri beni bir söylenceler dünyasına sokııyordu. Onun için, ben, en gcrçek olaylar karşısında bile, kendimi söylencemsi bir tansığa sığınmış bulurıım." Halk Anlatıları dcnince, nc anlıyoruz pcki? "Acılar, sızılar, toplumu sarsan olaylar, bir karıncamn kanncalığını, bir dcvin devliğıni duyumsayan yürek, söylencelcrdc, halk anlatılarında atıyor. Söylence, duygu toplumsallaşmasıdır. Toplum ve birey ikilcmi olmayan tek dünya söylence dünyasıdır" dior Adnan Binyazar sorumuzun karşıığı olarak. Ve sözünü şöyle sürdürüyor: "Kitaba Halk Anlatıları derken, anlatının, romandan kısa düzyazı türü (nuvellîrzahlung) tanımını değil; söylence, destan, masal, roman, hikâye gibi, temel anlatım biçimi öykülemeve dayanan türleri diışündüm. üoftal olarak, man/ıım anlatılar (epik) da buna katılacaktı. llatta bir olayı öyküleyen ağıtları, tneydatılarda dert döken o/an lann deyisjlerini ıle anlatı saydını." Sözün eyleme döniı^mesinin örnekleri üstiinden yiirür Adnan Binyazar Halk Anlatılan'nda. Halk Anlatıları bc^ bölüınden oluşııyoı: Tiirk Yj/ınınd.ı Anlatı kitaba Söylence dünyası sayılabilir. Adnan Yaşar Kemal ve Anadolu Binyazar, bu bölüAdnan Bıın.ı/.ıı Halk Anlatılan'nda muıı omurgasını Yaşar Kemal üzerinde de durur ayrınolu^turan düşüncesitılı bir biçimde. Çeşitli kültürlerin, tani şöyle açımlıyor: rihlerin kesiştiği, kaynaştığı Anado"Yazınımızda her valu'daki zenginliğin Yaşar Kemal'in yazar, beslendiği difsel pıtlarına yansıması üzerinde odaklandıkaynaklar açısından rır incelemesıni Adnan Binyazar. "Yadeğerlendirilebilir, şar Kemal'in romanı, insanımızın gelede^erlendirilmelitlir. neksel ahlak degerlerine ve halkın yaYazarların, ozanların rattığı dil begenisine dayanır. Roman kisiIik kazanniası, dünyasını algılavişmda, insanları doğru anlittıda gösterdi^i ve toplum içinde anlatım voluyla biözgünlüge baglıdır çimlenmesinde tüm Anadolu kültiırüda oıulan gereKİidir nün etkisi büyüktür." ... "Bir yerde bu. Bir yazarın en destan anlataıak, bir yerde söylencele belirgiıı ö/elliği, birin o olağanüstü lıavasına sok.ırak, bir ceıııinin (üslubuyerde tragedyal.ırın gerilımini yaşatanıın) olmasıdır. Eskirak ... yazgısı belli kahramanları, tanrıler, bir yazarın dc ları, kahinleriyle Yaşar Kemal, çağdaş rini, 'üslııp sahi dil beğenimizin yaratıcısı olnuıştur. olmasına bağlarlartlı. Anddoıu'nun söz değerlerini, sözcükle(Jağda^ \azarda tlaha rini, atasözlerini, deyimlerini, betimle cine çıkmıştır bu. Bir me öğelerini, ilençlerini, yergilerinı, alAdnan Binyazar Halk Anlatılarında Yaşar Kemat üzerinde dururyor. yazar, dilsel begeni kışlarını... ortak bıı dilin birimleri olasiyle bir böceğin serak halkın yaşamına katmıştıı." riivcnini in.sanlığın serüveniyle özdeşAdnan Bin\a/ar, Halk Anlatıları'nd.ı Savaşı ile Kuvâyı Milliye Dcftcri çalı%lejjtiriyor. Nice yazar 'sevgi'yi anlatmış acılaulan, nuıtluluklardan, umutlar maları halk anlatıları açısından, destatır; hangisinin anlattığı, bir başkasının dan, toplumsal ol.ıylardan sü/ülüp ge nın emdiği destanlar olarak gözler anlattığı gibidir? Yazın, dile getirme; len sanatsal yaratıları, yepycni bir söyönüne seriliyorlar. her şeyi yeniden dille varatmadır. Yalemle, ycpycni bir biçimle ele alan ve Adnan Binyazar, Halk Anlatıları'nın zar, yarattığının başka bir yaratıcısı oldilsel be^eniyi gözler önüne serebilen son bölümünü Çağdaş Anlatı baslığı ınayan e\rensel bir dilılir. " ürünler üzcrintle dolaştırıvor, düşün altııul.ı toplamış. Geleneksel Anlatıdürtüyor bizi. • Giriş bölümünü Destanlar/Söylendan Çağdaş Anlatıya uzanan yolun üsccler bölümii, Insanın ve Anlatının tündekileıe dikkat ckilmi^. "Anlatı, Doğuşu söylencesinj, Yaratılış SöylenHalk Anlatıları / Adnan Bınyaztir / ozanların, romancıların, düşünürlcrin celeri, Şahmeran'ı, Ölmezlik Otu, onu dilinde çagdaşlaşır. Bir ucu ağıtlara (liMoznik Yayıııları / Ağustm ,95 /2M) \ da Yunus ve Pir Sultan Söylenceleri izliyor. Destan ve söylencelerdcki yaratıcı, do^urgan yanlan tüm cıplaklıgıyla gözler önüne seriyor Adnan Binyazar. Günümüze dek etkisini ve deöerini koruvıibilmiş Yunus ve Pir Sultan siiıi, pelc çok şairi besliyor, kaynaklık ediyor hâlâ. Dıliyle, konusunun özgünlügüyle, kiiltür tarihimizdeki yeriyle Dede Korkut Anlatıları, Şaman dedeleri soyundan gelen ve Bekta^i dedelerinin atası sayılan, günümüzde de önemini korıımayı sürdiirüyor. Irene Melikoff'un tanımlamasıyla Dede Korkut, eski Türklerin bir Kam/ozan'ıdır. Yani, "Kam/o/.anlık, biliciliğı, deyisj söylemeyi, toplum katlarında saygın yer tııtmaSedat Simavi Edebiyat Ödülü'nu bu yıl yı, yiğitliği gerektirir. Kam/ozanlık, anlatıcılık dcmektir. 1 lalkın altından kalkamadıfiı sorunlara çözüm getiren ıkı değerlı usta, YKY'nin yayımladığı ıki odur, runları erince erisjtiren, bedenleri sagaltan da odur. Öncü bir atadır değerli kitapla paylaştı. "Vırginia VVoolf" kam/ozan." Dede Korkut Anlatılan'ndan üçün ineelemesiyle Minâ Urgan, "Tâdı cüsü olan Beyrek, yapay kahraman Deli Dumrul, Tepegöz söylencesi de ayrıntılı bir biçimcfc incelenir Halk Damağımda" adlı deneme kitabıyla Teşt^kkürler M i n â Urga n... Teşt^kkürler N e r m i Uyg ur... Anlatıları'nd.ı. l Yazınımızın, kültürümüzün önemli bir kaynağı da Halk Hikâyeleri'dir. Konuları birbirine benzeyen Halk Hikâyeleri'ndeki farklılık, "hikâyelerin anlatışındadır, 'deyiş'lerin ezgisindedir. Adnan Binyazar Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin ve Köroğlu hikâyelerini ayrıntılı bir biçimde eld alıyor değerlentlirmesinde. Halk Anlatıları'nın bir başka bölü Destanların önemi Nermı Uygur. YKY, ıkı ustaya da edebiyat dunyamıza kazandırdıkları yapıtlar için teşekkür ediyor, saygıyla selamlıyor. mii ıle Çağdaş Destanlar'a ayrılmı^. Bu bölümde de, destanlarılaki şiirin, şiir lerdeki destanların önemini vıırguladığı, Nâzım Hikmet'in Kuvâyı Milliye Destanı, l:.ı/ıl I lusnü Dağlarca'nm Uç Şehitler Destanı, ('ahit Külebi'nin Atatürk Kurtuluş Savaşı'iHİaM, Ceylııın Atul Kansu'nun Sakarya Meydan ı. ıl.ıl ı ıı.ıv Neımı Uyguı'un kıtabı "Fetsetenın Çagrısf YKY'den cıklı • > 5 V A 1" 1 M( III ıl> 1 l . ı n l u ı l K K I 1)1 V A Y 1 N 1 \ U 1 I ı 1 t H J 1 i • . ' 1 1 IIH M ı • ll.ll • i ,ıv > SAYFA 8