Katalog

bunıı ağzından kaçırır: "Karapalayla bcn L'tlc tırnak gibiyiz." (s. 88) Bu sözleri bölünmüşjüğünü ıyicc kesinler. Kocasınııı ölümündcn sonra Bedriye "iki Cıımali'dcn lıangisini öne çıkaracağını" (s. 160) bilemez. Bıyığıyla fiyaka yapan, sayjırılık kazanan, görüniişüne tutkuyla layran Cıımali nıi, yoksa çabuk ctki altında kalan, söz dinlcycn, tembel, ağır kanlı, çapkın ama gerçek Cıımali nıi dalıa iyiytlir» Ikisinin de pek olıımhı özeliikIcr taşımadıgi, bıyığın aslıııda bir ccvhcr olmadığı, gerçeği saklayan gcçici bir göriintü oldıığu ortaıla. Bedriye ablanııı da bir stara, biı ılalıa aşık olmadığı açık. fi Bıyık ile görkeınine kavuştuğu, bir imaj olarak belirmeye başladığı günlerde bilc, İK'iıı larklı bir görüntü yansiür, hem dc Cumali'nin oluşıınu saklar. Böylece kahramanın yii/ünü, gerçek kimliğini örter, "çevresinde görünmez bir kalın tabaka oluşturarak dcvindiği ortamdan yalıtlar" (s. 3536). Bıı hoş görüntü tabakası öncelcri Cumali'yi başkalanndan saklarkcn, zamanla onıın zırlıı haline gclir, oııun dış dünya ile neredeysc baglantısını kesnıesine nedeıı olur. "Bıyığıııın arkasına" (s. 61, 111, 144) çckilcrek saklanır. Böylece bir anlamda bıyığın ve onun ,yarattığı imajın üstünlüğünü vıırgular. Ote yandan da Cumali'yle, kasaba Vialkı arasında aşılmaz bir eııgel olarak iki cvreni ayırır. Aııcak bıı ayrılıııa onun etten, kemikten, dııygudan olıışan gcrçck kimliğini dc derinden etkiler. Bir /amanlar cevherinin, erkckliğin simgcsi olan bıyık, Diıu "erkeklikten bile" (s. 144) uzaklaştırır. lmajı artık kis,ıliğini örtnıüş, onu imajıııa uymaya çalışan, görüntüsüyle kendisi arasında kalmıs başka biri yapmıştır. Bir Örtii Olarak Imaj Yenilenemeyen imaj Ziya bir gazetcnın açtığı bıyık yanşmasında Cunıali'ııin lotoğrafını göndererek, yarattığı bıyığın ödiil almasını ister. Kalıranıanımız kcndi ü/.erine yapıştırdığı imajı kornmak, luıtta beslemek gerektiğinin bilincindedir.' (...) tüm yaşanıını bı y g adadıktan, bu bıyık ıığruna işleri serdikten, karısıyla bozuştuktan, Kelıribar baeıdan uzak durmaya boyun eğdikten sonra, onıı bir oyun ne.sııesine dönüştürmeyi" (s. 106) istemez, yarı.şmaya katılmayarak, "kendisini bıyıgnıın ıızantısı (...) olarak görenlerden" (s. 106) öç alır. Bu kcz görüntünün ardındaki (AI mali kararlı uavranmış, bıyığmı bir meta olarak kullandırmaıııı^tır. Kendine sahip çıkamayan (umali'nin bıyığına sahip çıkması, onu önce kasahalıların gözündc düşiirmüşse de, sonradan saygınlık kazandırmıştır. Artık berber Ziya'yı> gitnıez, bıyığıyla kendisi saatlcrce ilgilenir. Ama bunu mcmlckctin onııru ve kendi hazzı içm değil, bıyık için yapınaktadır. Zamanmı "ona eşlik etmekle, ölümsüzii gözlemleycn ozan gibi onu gözlemlemekle geçirıyordu." (s. 115) Görünümünün öliimsüzlüğünden söz edilebilir mir1 Ciörünüm oluşun belirimi ise, hayır. Uzun ve ağır bir hastalığın ardından, kırk yaşından hcmcn sonra, Cıımali bıyığının aöarnıaya başladığmı göriir ve belki dc ilk kez oluşıınun görüntüsiinü etkilediğini istemeyerek aynnısar, üzüliir ve ağıar. Daha önce bıyığı olağanüstii bıı varlık olarak görmü^ olan Cîülyctcr de imajı ile Cumali'yi birbirinden kesinlikle ayırıp, "(..) ya^lanan scn değilsin, (...) o yaşlanıyor, onun giinü doluyor" (s. 128) diyerek imajın eskidiğini kesinler. () hcr şeyden çok sevdiği bıyığının ağarması, zayıFlaması imajını bozarak, ona ilıanet ctmcktcdir. Onu karısı gibi scvmiş. karısını uzakla^tırıııtş, kendisinden üstiin tııtulmasına razı olmuş, kendisini küçültmii^tii. ^inıdi ise o bozuluyor, onu bırakıyordu. Bedenine yapıijmış, onu örtnıiiş olan imajı, bu kez tcrsinc bir süreç ola rak isjlcycrek "bir bıyık ölüsü, cn azından can çekişjnekte olan bir bıyık ımgesi" (s. 128) gibi gözlerinin içinc verleşcrek sanki ölüıııüııii lıaber verir. ÛIIIUIIHI ılk sezcıı gene Bedriye olur; bu bıyıktan kıırtıılursa (Âınıalinin yaşama ve kendisine döneceğini düjjüncrck bıyığmı kazıması ııı önerir. Ama bir yalan diinyasında yaşanıayıı alı^mış olan Cıımali bu düijünceyc kariji çıkar. "Onun için bıyığı kazımak tüm bir yaşanıın anlamını yadsımak gibi bir seytli." (s. 132 133) Kasabasında becerikliliğiyle, çalı^kanlığıyla, sağduyusuyla, zckâsıyla, kısacası insanî özcllikleriyle tleğil ılc, sonradan görkemli bir biçimde olu^turulmui; bıyığıyla, ün, sevgi, lıatta saygınlık kazanmı^ olan Cıımali için yaşanıın anlamı bıyıkta saklıdır. Kendisi de bunu sezdiği için, olumlu imajını yaratan bıyığı için yaşanııstır. Bu imajı kazanınca güç kaynağı ortadan kalkacak, kendisini topluma pırıl pırıl yansıtan zırlıayna kırılacak, kendisi de tüm zayıflıklarıyla çırılçıplak kalacakjır. Ozne nesnesiz varolamayacağına göre, en önenıli nesnesi imaj yokolunca^ öznenin dc oradan kalknıası gerekir. OzneCumali "yaşanıını boşu boşuna bir bıyığa adadığı' (s. 154) dü^üncesini benimseyebilscydi, bıyığıyla yaratılan imaj yerine bir başka nesne, örneğin esini, işini, parayı koyabilseydi yaiiimı belki de başka bir yönde sürebilirdi. Ancak bu düşüncc hcmcn kaybolur gider. Cıımali tüm beyaz, '»ozıık, zayıl kılları ayıklayıp bıyığına son biçimini verdiğinde yüzünün ve olu^unun ilerde ne hal alacağmı görür. "Şaşkın, ürkek ve çökmüş bir yabancı**" (s s. 156). Bu onun yıllarca, güvenle, övünerek, biiyiik özvcriyle taşnlığı imajın tam karşıtı, yani kenılisıydı. Kendisini sıradanlıktaıı çıkaran bu bıvık olnuvınca hiçbir sjcv olamayacağını düş,iinür. İmajı kendisini yalmz baijkalarından değil, kendisinden de saklamı%, baskalarına yakla%tırmı%, kendi oluşuna yabancıla%tırmı%tır. Cuınalı nin artık bu yabancıyla ilgisi kalma/., o ncdcnlc de "makası bir lıançer gibi yabancının gırtlağma saplar" (s. 157) ve öliimii seçer. Ziya bıyığı olus.tuıdııktan sonra, (Âımali aynaya baktığında "bıı bıyı[ğınj(...) eski bıyığının üzcriııc yapiijtırılnıış gibi" (s. 23) geldiğini görür. Bedriye de "hiç gerçeğe bcnzcmiyor " (s. 25) diyerek yiıze yapışan bu, yalancı imajı kesinler. Bıyığın göründüğü ve olduğıı gibi olmaması yalantlan olmaya bir de salıtelik, yapaylık izlenimi katar, "cam aitınd.ı resim gibi (s. 73) dıırur. (.umali'nin ölümünden yıl lar sonra totoğrallarmı gören. gazete nuı lıabiri Hulki, "ilginç, gerçekten çok il ginç (...) çok ba^arılı bir foto montaj" (s. 165) diyerek hcm bıyığın tüm gerçekliğini siler, hcm de Cumali'nin ya^anı anlayı şını bir eğretilemcyle özetler. O askcrdcn sonraki yirmi yılını, yaşaına bir görüntüy lc sonradan yapıstırılmış, kendine yaban cı bir insan olarak sürdürmüştür. Bıyığın oluşııınunu başından beri izle ycn Aşık I lasreti, "bcn böyle bıyığa tiirKÜ yakarım (...) uzun, çok uzun bir türkü, say ki bir destan " (s. 2224) der, ama zaman geçtikçe, bıyık güzelleştikçe, imaj yerle^tikçe bu tasarı olanaksızlaşır. Türküsiine hasret Aşık 1 lasreti türküyü bir "türlii" çıkaraLmazi" (s. 39, 71, 84, 115, 167). Neden olarak da tiirküyc hcp "ne reden gircceğini" (s. 39) bilememesini, "bir açık yerini" (s. 115) bulamamasmı gösterir. Cerçek yaşama eğreti bir bıçim de, bir rotomontaj gibi yapıştırılmış, bunu tüm oluşuyla benimsemiş, inıajma bir tür zırlı gibi sarıl(n)mış Cumali'yc göıiindüğü gibi olan, olduğıı gibi görünen, üstelik dc gerçek bir lıalk sanatçısmın içtcn bir biçimde ulaşması, bıı /.ırhı delnıesı neredeyse olanaksız. Zateıı Bıyık Söylencesi de Aşık I lasreti'nin bu olanaksı/.lığı dile getiren tümcesiyle bıtiriyor. "Nereden başlayacağımı bilebilscm" (s. 165). Ama büyük yazın ııstamız Tahsin Yücel nereden başlayacağını çok iyi bilmiş, ol ma ve görünmenin, imajın, başkalaş manın, yaşamın anlamınm romanmı yaz ınış. türküyü o yakmış. • " Tahsin Yüccl, Bıyıh Söylcnccsi, Can Yay., \\lanhul, l')')5 Bu luhıbuı savfıı nuınaralan panınlcz ntııJc vcnlı/ıi)tır * Koyu (İUırak bız yazdık. *** Edgar Morın, La, Stars, Seuil, FArcux V)72, ı.öj ""* A.v., s. 64 Türküsü Yak(z)ılamayan Bıyık HİKMET ÇETİNKAYA'dan 3 Kitap HİKMET CETİNKAYA ÇagınmlarMgı • * Hikmet Çetinkaya • UçYazar H vmmkmı Muaüer Öggö Sarmm POSTUNDA KUFT Titrhiya'd* Tarikallartn v« (tmatltrnı Örgiillü Siyosi <»», ftlİK>«ob H<xo'ma ÖnlemiM r M ÜZU ÇAĞININ TANIĞI ÜÇ YAZAR 100.000TL 2.Bası KUZU POSTUNDA KURT Yeni Çıktı 180.000TL KUBİLAY OLAYI VE TARİKAT KAMPLARI 140.000TL 3.Bası Cumhuriyet Kitap Kulübü Çağ Pazarlama A.Ş. Türkocağı Cad. 39/41 (34334) Cağaloğlulstanbul Tel: 512 05 05 Diğer Sergi Salonlarımız: Istiklal Cad. Zambak Sok. 4/1 Beyoğlu Tel: 252 38 81 Kadıköy Belediyesi Kültür ve Sanat Merkezi Haldun Taner Sok. Caddebostan/Kadıköy