Katalog

1898 yılıncla Bavyeru bolgesindeki Augsburg'da dogdu. 1917de Münih'te tıp öğrenimine başladıysa da I. Dünya Savaşı'nın karmaşık ortamında öğrenimini sürdüremedi. 1933'te laşizmin iktidura gclmesiylc Almatiya'dan ayrılarak Danimarka'ya, oradan da ABD'ye gitti. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Ber lin'c yerlcşti. Burada kurduğu Berliner Ensemble tiyatro topluluğu diinyu çapında iin ka/andı. Oliimünden sonra şiirleri, oyıın vc yazıları 24 cilttc toplandı. Marksist dünya görüşünün kararlı bir savunııcusu olan Brccht'in her zaman incc bir yerginin egemen oldugıı ve zaman zaman klasik şiir biçimlcrinden de yararlanarak yazdığı şiirlerinin çıkış noktası, süıekli bilinçliliktir. Elimizdeki kitapta daha çok Brccht'in ülkcmizde bilinmcycn şiirlcri yer almakta. Paul Eluard (Biitün Şiirlerinden Seçmeler)/ liray Canberk/ Kavratn Yoyınları/ 201 s. Çağdaş Fransız şiirinin doruklarından biri sayılan Paul Eluard (18951952) gerçeküstücülüğün kurucularmdandır. Ispanya tç Savaşı sırasında Cumhuriyctçilcri dcsteklcdi. tkinci Dünya Savaşı'nda ise Fransız Direniş I lareketi'ne katılarak siyasal tavrının allını çizdi. Içe kapalı, karanlık, tckil bir şiir ile dışa açık, aydınlık, çoğul bir şiir arasında gidip gclcn iirünleri Eransız diliııin biitün zcnginligini vc olanaklarını yansıtır. Eğretilemelerindeki ustalık vc imgelerindeki benzcrsizlikle Elııard'ın şiiri seçkin bir ycrc sahiptir. Ozgürlük tutkusu, ıınıut, insana dııyulan sonsuz güven, aşkın yüceltilmcsi Paul Eluard şiirinin tcmcl çıkış noktalarıdır. Kitapta bu şiirlerden örncklcr ycr alıyor. Salvatore Quasimodo (Bütün Şiirlerinden Seçmeler)/ li&ctneıı licrhöz/ Kavraın Yayınlart/ 1 56 ı Çağdaş ltalyan şiirinin doruklarından biri olan Salvatore Quasinıodo'nun (19011968) ilk dönem şiirlcri doğrudan Hcrmctik şiir akımına baglıdır ama öbür 1 lcrmctik şairlercgörc Italya'da çok daha yaygın bir okıır kitlcsi bulmuştur. Quasimodo, 1 lcrmetiklcr vc karşıtları arasındaki polemiğin mcrkezindc kalarak, bu çatışmadan ltalyan şiirinin cn öncmli temsilcilcrindcn biri olarak çıktı. lkinci Dünya Savaşının deneyinılcri Quasimodo'nun şiirinin dc dcğişmcsine yol açtı. Çagmı/m ikilcmini dcrindcn kavrayan şair, savaşın gciirdiği ycni sorunları dokunaklı bir dillc yansıttı. Qua.simodo'nun gerçekçi üslubu, dogduğu Sicilya topıagmm doga görüntüleri, insanları, anılarıyla donanmıştır. Ona görc şiir, güzelligi tcmsil ettiği için ahlak dcmckrir. Şairin yaşadığı toplıım üzcrindc tartışılmaz bir etkisi vardır. bunun için kcndini yaşadığı ycrdcn vc /amandan ayrı ıutmaz.(,)uasimodo'nun şiirlcri ilk kcz derli toplu olarak geliyor önümüzc. Paul Celan (Biitün Şiirlerinden Seçmeler)/ Abnıcl V.cınaU Kavram YayıuLırı/ 141 s. Avusturyalı şair Paul Celan (19201970) lkinci Diinya Savaşı yüzünden tıp öğıvnimini yarıda bııaktıktan sonra bir sürc çalışma kamplaıında kaldı. İlk şiirlcıini 1947 yılında yayımlamaya başladı. Paris'tc Alman Dili vc Edcbiyatı vc dilbiliın dallarında yiiksck öğrcnim göıdii. İlk döncmindcgcr^cküstücülük gclcncğinc bağlı kalan Olan temalarındaki trajik vurguya karşın, yaşanabilir olanın aynı zamanda dilc gctirilcbilir oldugu ilkesi dogrultusunda tutıım aldı. Spıachgitter (Dil Parmaklıkları) adlı şiir kitabında yaşananlar karşısında dilin yetersizlif*ini vc parçalanmış konumıınu vuıgııladı. Gcorg Büchncr Odülü vc Brcmcn Yazın Ödülü'nü kazanan C.clan, lkinci Dünya Savaşı'nın öliim vc toplama kamplarının gölgc uzantılarından kcntlini savaştan sonra da kuıtaramadı. 1970 Mayıs'ınıla Paris'tc kcndini Scinc nchrine atarak intihar ctti. Okuyun bu ilginı; şaiıin şiirlcrini. SAYFA 18 Jose Marti (Bütün Şiirlerinden Seçmeler)/ Alaal licbramoğ/ıı/ Kdvraın Y<ı\ıııları/ 114 v. Kiibalı şair Jose Marti 1853 yılıncla 1 lavana'da doğdıı. Küba bağımsızlık mücadclcsinin simgcsi vc Latin Amcrika kurtuluş harekctlcrinin csin kaynagı sayılır. 16 yaşında La patria librc gazctcsini kurdu. Ispanya'ya sürgünc göndcrildi. 1874'tc Zaragoza Univcrsitesi'ndcn hukuk vc cdcbiyat diplonıaları aldı. l'ransa, Mcksika ve Guatcmala'da yazarlık çalışmalarını siirdürürkcn, bir yandan öğrctmcnlik yaptı. 1913 yılında yayımlanan "Vcrsos librcs" adlı şiir kitabıyla ünlcndi. Ozgürlük tcmasının egemen oldugu bu yapıtında ycr alan şiirlcr yalın bir üslupla yazılmıştır. Dcnemclcri IspanyolAmcrikan düzyazısının başyapıtları arasında sayılır. Jt>se Marti 1895 yılında Dos Rios diizlüklerindc yapılan bir çarpışmada öldü. Marti'nin şiirlcrini bir başka iinlü ozan, Ataol Behramoğlu'nun çevirisiyle okumak ayrı bir keyif. Aeneas/ Vcrgilius/ Çcvircn: Ismet Zeki Eyuboğlu/ Paycl Yaytncvi/ 151 v Oniki kitaptan oluşan bu ünlü destan, yakılan Troya kentini terk cdip doğaüstü bir yol göstcricinin peşindc, geleceği zafcr dolıı ycni bir kcnt kurmak için batıya doğru yola cıkan Trı>yalı Aeneas'ın Lavinium'u (sonraki Alba Longa vc Rnma kentlcrinin ycrindc ilk kurulan kcnt) kurmasını anlatır. Acncas, Yunanlılar'ın zatcrinden sonra yanına ailcsini, yandaşlarmı ve aile tanrılarını alarak yanmakta olan I'roya'dan kacarken karışıklık içinde karısını kaybcdcr. Ama karısının hayali ona batıya, Tibcr IrmagVmn suladığı topraklara gitmesini bildirir. Aeneas bunun üzerinc çıktığı scrüvcnlcrlc dolıı, uzun yolculukta 1 rakya, Cjirit Adası vc Sicilya'dan gecer. Afrika kıyısına gckliğindc Kartaca yakınlarında gcmisi kazaya uğrar, yolculuğu son bulur. Onu kabul cden Kartaca'nın dul kraliçcsi Dido'ya başından geçcnlcri anlatır; ikisi birbirlcrine âşık olurlar ve Aeneas orada kalır. Tanrı Mcrcurius'un, asıl hedefinin Roma oldugunu scrt bir biçimde hatırlatması üzerinc Aeneas sueluluk ve çaresizlik duygusu içinde Dido'yu terk cdcr; Dido kcnılini öldürür. Aeneas yolculuğunu sürdiircrck sonuntla Tiber Irmagı'nın agzına ulaşır. Yörenin kralı I.atinus onu çok iyi karşılar. Ama öteki Italyanlar, özellikle Latinus'un karısıyla Rutulların onderi Turnııs, Aeneas'ın gclişinc vc Latinus'un, Turnus'la nişanlı olan kızı Lavinia'yı onunla evlendirmck istemesinc içcrlcr. Çıkan savaşta Troyalılar zafere ulaşır, Turnus öldiirülür. Aeneas, Lavinia ilc evlcnir vc Lavinium kentini kurar. Bu iinlü dcstanın dilimizdc yeniden yayımlanması oldukcc scvindiıici. Gençlik Tutkusu/ Wilhclm Rcich/ Çcvrcn. Bcr/ttn Oııaran/ Payel Yayıncvi/ 176 v. "Gençlik Tutkusu ", Rcich'ın, ölii(JENÇ1.İK miintlcn sonra yayımlanan son yapıtı vc Rcich'ın yaşamının da çalışmalarından aşağı kalmayacak ölçüdc kışkırtıcı vc öğretici oldugunu ortaya koyuyor. 1919'da yazılmış, "Çocukluk ve Gençlik" başlıklı bir anısında, Rcich Bııkovina'tla bir köy evindc gcçirmiş oldugu ilk yıllannı vc cinselliklc ilgili ilk bilinçli dencyimlerini, cinsel yaşamının daha sonraki gclişmelerini, okul yaşamını ve her şeyden önemlisi, önce 1910 yılında anncsinin kcndisini öldürmesinc, sonra da 1914'tc babasının ölümüne yol açan felakctlcri getiren sadakatsizlik öyküsünü anlatmaktadır. Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermcsiyle Reich Bokavina'dan kaçarak, AvusturyaMacaristan ürdusu'na girmiş, burada tabur komutanı olarak görev yapmıştır. Başka bir yazısında, orduda geçirdiği dört yılda, kitlclcrin yetkeye körü körüne boyun cğmesi vc dıırup dinlenmcden işleyen "savaş makinesi"nin otomatik nitcliği karşısında ne denli etkilendiğini anlatmaktadır. Reich, tıp egitimine Viyana Universitcsi'ndc 1919 yılında başladı vc 1922 yazında bu okuldan mezun oldu. Bu yılları kapsayan günccsinde, I'reud'la karşılaşması, cinselliğin etrafında bütün top iıımsal yaşamın ve içscl yaşamın döndüğii çekirtlcği oluşturduğu inancının gclişmesi, ilk siyasal kımıltıları vc ilk eşi olacak kadına uyguladığı ruhçözümlcmcsi anlatılmaktadır. Bu güncelcr, fırtınalı coşkular vc gençlik tutkusuyla dolu. Kurtarılmış Dil Bir Gençliğin Oyküsü/ Eliıis Cancttı/ Çcvircn Şenısa Ycğjıı/ Pıi\vl Yıiyıncvi/ 336 A. 1981 Nobel F.dcbiyat Ödülü sahibi Elias Canetti, yirminci yüzyılın en büyük aydınlaıııulın birıdir. Hcm büyük bir romanın Körlcşme hem de büyük bir toplumsal kuram yapıtının Kitle vc Ciüç yazarı olarak pck çok yazın türündc ııstadır. Ama (lanetti'nin dchası belki de en çok özyaşamöyküsünde kendini göstermektedir. Ayrı başlıklar altında toplanmış üç ciltlik özyaşamöyküsünün ilk cildi olan Kurtarılmış Dil, bu sanatçının bir gcnç adanı olarak gelişmesini biçimlendiren olayları, kişiliklcri (özellikle de Canetti'nin anncsinin kişiliğini) vc cntclcktücl etkileri gözler önünc scrmektc, böylecc yazarın kişisel geçmişinin ve ondaki yaratıcılıgın gelişmesinin arayışlarla dolu bir portesini oluşturmakta. Sanatın Gerekliliği/ Hrnsl lrischcr/ Çevireıı: Ccval Çaptiıı/ Payel Yayıncvi/ 224 v. Christopher ("audwell, Georgc Thomson vc Cîeorgc Lukacs gibi düşünürlcr, sanatın insanlık tarihi içindcki evrimini ele alan araştırmalannda toplu tapınma törenlerinden, ortak ürctime yönelik çalışmalardan gcçerek sanatın nasıl kendi başına bağımsız bir ugraşa dönüştüğü üzerinde durmuşlar vc her biri kendi bakış açısından sanatın daha sonraki üretim düzenlerınde nasıl bir işlev yüklendigini açıklamaya çalışmışlardı. Ernst Fischerde "Sanatın Gerekliliği" adlı bu yapıtında adı geçen Marksist düşünürlcrin clcştiri gelcncğini sürdiircrck bcnzcr sorunlara çağdaş bir yaklaşımla daha büyük bir açıklık kazandırmayı deniyor. Kitapta ycr alan "Sanatın Görevi", "Sanatın Başlangıcı", "Sanat ve Kapitalizm", "Oz ve Biçim", "Gcrçekliğin Yitirilmesi vc Bulunması" gibi bölümlerdc sanatın evrimi başlangıcından giinümii/.e kadar scrgilenirken, çcşitli sanatlarla dcğişik toplıım yapılan arasındaki ilişkilcr gözden geçiriliyor vc gcçnıişin da ha sağlıklı ve işlevsel sanat yapıtlarından vcrilen örneklcrle gclccektc sanatların vc sanatçıların topluma nasıl yön verebileceklcıi, dünyayı nasıl değiştircbileccklcri göstcrilmek istcniyor. Bu arada Baudclairc, Kaflta ve Brccht gibi sanatçılar her türlü bağnazhktan uzak bir bakışla yeniden degerlendiriliyor. Kant'ın Eleştirel Felsefesi/ CJillcs Deleuzc/ Çcvircn: l'aylan Al/tığ/ Payel Yaytncvi/ 125 v. Modcrn felscfenin çatallı yolları, sonunda Kant'a çıkar. Kant'ın açık uçlu tclscfi tlizgesi, yalnızca I.I»IIKII moderıı düşüncenin öııüne çıkan sorıınların çözümii bakımından <uı ISIM l l.l 7f değil; fakat aynı zamanda çöziim ürctebilecck yeni düşünme üslupları yaratmak açısından da "kaynak tır. lmmanuel Kant ile Ciillcs Dcleuzc'ü karşı karşıya getiren elimizdeki kitap, çatallı yollardan birindc cereyan cclcn emsalsiz bir dücllo'ya tanıklık cdiyor. Kant'ın düşünsel labirentinc, aklın işleyiş mekanizmalan ("yctiler ögretisi") çerçevesinde girmeyi amaçlayan Deleuzc, hasmının yoğun kavram istifi karşısında büyiiye kapılmaktan kendini alamıyor. Fakat Kant'a olan uzaklığım yinc de koruyan Deleuzc bu "biçimscl kavram fanatiği"nin, tıpkı modern hayat gibi zengin vc çetrcfil "eleştirel bütün'ünü kesil bir ışıklandırma altında zihnimizin önüne getiriyor. Bu açımlamacla, aklın çoğulluğu altında örgiitlcnmc koşullannı i/.lediğimiz farklı dcneyim alanları doğa, ahlak, estetik, tarih özgül şekillcnmcleri içinde, hep aynı noktayı işaret ediyorlar: nihaî amaç olarak insan. Aynı labirente bir başka sapaktan girmeyi deneyen Taylan Altug'un önyazı'sı "Yargı vc Bilinç", "eleştirel bütün"de (vc dolayısıyla insan'da) süriip gidccck ikiliklerin "ilkörneği" olan özncdeki yanlma üzcrindc duruyor. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 306