Katalog

dı Carver'ın oyku ve şurlen ıse bııtunuylc farklı bır doncmı ve ruh halını yansıtırlar Daha açık bır anlatımla, Carver 1960'ları ızleycn ve ıdeallerın sonduğu karamsarlık donemının ruhunu yakalamıştır Bu ba kımdan, onun yalnızca "dırty" (kırlı) ger çekçı değıl, aynı zamanda "depresıf" bır gcrçekçı olduğunu soylcmek daha doğru bır tanımlamadır Sıradan ınsanların gun delık hayatlarında surdurduklerı kuçuk mucadelelerı anlatırken onemlı bır not du şer Hayatınşakayagelıryanıyoktur Artık yaşamak bır eğlence değıl, cıddı bır sorun dur Carver, şıırlerının onemlı bır bolumunu karıycrının ılk yıllannda yazdı Bu erken donem şıırlerı kuçuk ve bağımsız yayınev lerınce yayımlanan Klamath Yakınlannda (1968), Kış Uykusuziuğu (1970, kıtaba başlığını vcren şıır Çehov'a ıthaf edılmış tır), Som Balığı Geceleyin Kımıldar (1976) başlıklı kıtaplarda toplanmıştır Ölumunden u<, yıl once, 1985'te yayınıla nan Suyun Bir Başka Suya Kavuştugu Yerde başlıklı şıır toplamı, Carver'ın şaır kımlığımn daha da onemscnmesını sağla mıştır Kıtaptakı şıırlcr tedırgınlık, olunı korkusu ve saplantısı uzcrınde odaklan mıştı Bır yıl sonra bır başka şıır kıtabı, Denizaşırı ızledı Bu kez, Carver'ın şurlen hıç beklenmedık bıçımde lyımser tonlar taşı yordu Carver'ın şıırlerı hayatının epızod larıdır Anektodal ozyaşam fragmanları Şıırlerınde de oyku anlatmayı surdurur Belkı de, Carver'ın her yazdığını lırızmle muhurledığını, oykulerını de "şıır gıbı" yazdığını soylcmek daha doğru olur Ikısı de yazarın deneyımlerındcn kaynaklanır lar AncakJonathanDee, bunoktadaCar ver'ın şıır ve oykulen arasındakı bır farkın altını çızer Dee'ye gore, Carver şıırlerıyle dencyımlerıyle yuzleşır, onlan karşısına alır ve hatta donuşturur Susan Sontagdan hemen ısınıvereceğimiz bir derleme: Sanatçı: Ornek Bir Çilekeş FERHAT OZGUR Sanattagcreksınımduyduğumuzşey yorumbılını yerıne scvgıbılımdır Susan SONTAG 933 doğumlu Amerıkalı eleştırmen Susan Sontag'ın 1964 ıle 1980yılları arasındakı kımı denemelerınden oluşturulan derlenıesı sanat, este tık sanatçı toplum ılışkılerı, cdebı yat ve yorunıbıltm gıbı bırbırlerıyle yakın ılışkılı konular uzcrındc çarpıcı bır kıtap nıtclığındc "Sanatçı Ornck Bır Çilekeş" adıaltında toplanan bu yazıların, Sontag'ın duşunce lerınıozctleyen bellıbırozellığı var Kendı lcrını etıyle, kanıyla ınsanları aydınlatma ya, onlar uzerınde estetık heyecanlar uyan dırmaya, ufuklarını genışletmelerıne, dun yayı anlayabılmelcrıne adamış buyuk sanatçıların, "ınsan zaman olum ' karşısın dakı çaresızlıklennın, çilekeşliklerinın ka çınılmazlığı, ama ote yandan da sanatın ve scvgının tek kurtuluş yolu olduğu Camus.Pavase Ben|amın,Canettı,Bart hes, Lukacs gıbı yuzyılımızın onemlı yazın vc duşun adamlarının yaşamları, kışılıklcrı aşkları, cntelektucl kaygılarına parmak ba san Sontag, bu çozumlemelerının yanı sıra, "erdem"ın "buyuk olmak"takı yapıcı etkı sını ortaya koyuyor Erdcm bu noktada, kendımızden oncekı başka buyukler onun dc eğılmc, onlan model alma onurunu gos terebılme sabrımızdır Sontag'ın bahsettı ğı sevgıbılım belkı debudur Orneğın ente lcktuel yaşamın prensı, Walter Benjamın her zamankı melankolısını, yalnızlığa olan aşkını ve neredeyse ınsan tanımazlığını, yıl mak bılmez polemık enerjılı Kraus karşı sında yıtırıp, nasıl saygıyla onundeeğıhyor sa, Canettı de "eğer her şeye rağmcn yaşa mımı kurtarabılın>em, bunu Goethe'ye borçlu olacağım" demekten kıvanç duya caktır, sonunda, Sontag'ın bu sık yınelencn orneklcrınde vurgulamak ıstedığı, başarı nın sırrının boyle bır erdemden gcçtığıdır Kırk ıkısınde ıntıhar eden Pavase, dalga lanmalı kışılığıylc Camus, oldukça hızlı ureten Barthes, çağdaş elcştırı yazınına damgasını vuran Lukacs, zamanın akışın dan nefret edcn, bılgılcnme çılgını Canettı vc eskı kıtapların ılk baskısını toplamaya meraklı, kuçuk cşyalara, ıncık boncuğa tut kun, kıtapsız nefcs bıle alamayan Walter Bcnjamın uzcrınc bılmcmız gereken başka yorumlar da var Orneğın ılgınçtır, Benja mın gıbı buyuk bır kuramcının anncsının sıkı dcnetımı altında çıktığı yuruyuşler, onun pratıkte oldukça beccrıksız bırısı ol masına yol açmıştır, sonunda Sontag, otc yandan yorumbılım uzerıne yorumlar getırırkcn yazınsal alandan bır orneklcme ıle yorumun, metnın açık anla 1 Amerfluuı yaznmm Çehov'u Carver'ın şıırlerının yalnızca.yalın, lırık ve ozyaşamsal olduklarını soylemeklc ye tındığımtzde onemlı bır nıtelıklennı gozar dı etmış oluruz Bunlar aynı zamanda, ınsa nı hayatın tam ortasında yakalayan huz nun, duşkırıklıkları ve pışmanlıklarının şı ırlerıdırlcr Bununla berabcr, hayatta hıç beklenmedık bır anda (ve buyuk bır olası lıkla son kez) gclen tazelığın, canhlık ve lyımserlığın ızlerını de taşırlar Carver'ın şıırienndc yenılgılenn yarattığı karamsar lık, bazen şaırın kendını dahı parodıleştır mesıne varan bır mızah duygusuyla dengc lenmıştır Bubakımdan,"evdeyapılmışcl ma tartı" kadar Amerıkalı olan Carver okura bır tngılız şaırını, Phılıp Larkın'ı anımsatır Carver'ın oykulen daha once dılımıze çevrılmıştı (Ateşler). Ayrıca geçen aylar da Robert Altman'ın Carver oykulerınden uyarladığı Sosyeteden tnsan Manzaralan'nı (Short Cuts) ızleme olanağı bulmuş tuk Sessiz Gecelerdc ıse bu kult yazarın yırmı bır şıırı yer alıyor "Amerıkan yazını nın Çehov'u"nu bu kez şıırlerıyle tanımak ısteyenler ıçın • Sessiz Geceler/ Raymond Carver/ lurk çest Cevat Çapan/ lyı Şeyler Yayıncılık/ Bt rıncıBas Kasım 1993/28 s SAYFA 8 İ933 doğumlu Amerikah eleştirmen Susan Sontag'ın 1964 ile 1980 yılları arasındaki kimi denemelerinden oluşturulan derlemesi sanat, estetik, sanatçıtoplum ilişkileri, edebiyat ve yorumbilim gibi birbirleriyle yakın ilişkili konular üzerinde çarpıcı bir kitap niteliğinde. mıyla okurlar arasında bır uyuşmazlığı var saydığını, metnın kabul edılemeyecek du ruma geldığını, ama gene de bır yana atıla madığını belırtıyor Sanat yapıtlarına bır mesajın açımlanması gozuyle baktık mı, bı çımsel tadı ıster ıstemez gozardı etmış olu yoruz Sontag ıçın, sanat yoluyla edındığı mız b'lgı, bırşeyın bılgısınden çok, bır şeyı bılme bıçımının ya da "bıçemının" yaşantı sı olarak kabul edılmelıdır Burada bır oz gerekçe olarak, bıçımın en belırleyıcı oğe olduğunu vurgulamak gerek Sanat nesne sındc gerçeklıkle ılgılı bır karşılık bulsak bıle cdındığımız yaşantıyı bıçımlcrın ya şantısı olarak kabul etmemız gerekır Aynı şekılde Ortcga y Gasset de "bır sanat nesnesı gerçck olmadığı surece sanatsaldır" demcktedır "Bıçem Uzerıne" adlı dene mede bıçımın ıçerığı bastıran bır oğe oldu ğu vurgulanır Bıçımlerın, yorumsal evrımı başlatan doğaları, sanatçının bıçımlendır me surecındekı "çılekeşlığı" gıbı başka ozcllıkler de soz konusudur, aynı zaman da Kanımca, ınsan zaman olum karşısın dakı çılekeşlığı "Susmanın Estetığı" adlı deneme çok lyı belırtıyor Sankı bu çilekeş lık ve çaresızlıktır sanatçıyı susmaya ıten Susma edımı konuşmanın bır karşıtı olarak clc alındığında bır sadızm potansıyelı ola rak ortaya çıkıyor Sontag burada susma nın, yazınsal, gorscl sanatlar ve gerçck ya şamdakı estctığıne eğılıyor Susmanın tah rıp edıcı gucu, vurucu duşuncenın uykuya yatmış yuzu, konuşanın uzerındekı gızemlı çekım alanı gıbı Kafka, Beckett ve Berg man'dakı susan, ıçe donuk kahramanlar Örneğın Beckett, susarak ıfade edılemez olanın ıfade edümesı zorunluluğunu arzu lamıştır Sanatçılar çok ama çok çalışarak bu dunyanın dışına mı çıkıyorlar? Boylece tepeden her şeyı tum çıplaklığıyla mı goru yorlar? Canettı bunun ıçın mı olumle pa zarlığa gırdP Yoksa Karel Çapek'ın "Mak ropulos"undakı yakınmalar mı bu buyuk çılekeşjcrın olum karşısındakı ortak arzu su? "Ûçyuz yıllık bır omur, çocuk ve oğ rencı olmak ıçın ellı yıl verır ınsana, dunya yı tanımak ve ıçınde varolan her şeyı gor mek ıçın ellı yıl, hcrkesın lyılığı ıçın çalış mak uzere yuz yıl, sonra da t um ınsan dcne yımıne ulaştıktan !>onra, bılgelık ıçınde ya şamak, yonetmek, oğretmek ve bır ornck oluşturmak uzere bır yuz yıl daha Ah, uç yuz yıl surse ınsan hayatı, ne kadar değerlı olurdu "(s 143)» "Sanatçı: Ornek Bir Çilekej"/ Susan Sontagdan Seçme Yaztlar/ Yayına Haz Yurdanur Salman, Muge Gursoy/ Metts Yay/152s CU MHU RİYET K İ T A P SAYI 229