Katalog

Alman solunun yaşlanan vicdanı lmanya'nın en ünlü romancısı Günter Grass'ın siyasete kapısını kapadığı yıllara 1994 genel seçimlerinde Sosyal Demokratlar'ın seçim kampanyasına katılarak son vereceği haberi biraz şaşkınlık, ama biraz da alaycı bir gülümseyişle karşılandı. Kendisini eleştirenler, 67 yaşındaki Grass'ın günümüz seçmenini etkileyemeyeceği kanısındalar. Iki büyük parti de safkan siyasetçiler tarafından yönetilirken yazarın siyasal bir kişilik olarak ortaya çıkmasının modası geçmiş bir tutum olduğunu söylüyorlar. Ustelik Grass seçim kampanyasına Berlin'in doğusundaki Prenzlauer Berg bölgesinde, son zamanlara kadar kurşun ve bomba izleri taşıyan kasverii bir mahallede katılacak; hem de başka bir romancıya, 81 yaşındaki Doğu Berlinli yazar Stefan Heym'e karşı. Ömrünün yarısı Doğu Aİmanya'yı yöneten Komünist Parti'nin ağır baskılanna ve sansür uygulamalarına karşı savaşımla geçen Heym ise seçimlere bu partinin ardılı Demokratik SosyalizmPartisi'ndenkatılmayakararvererek birçok hayranını düş kınklığına uğratmış bulunuyor. Gerçi Grass kampanya sırasında Heym'e karşı bir tutum içine girmeyeceğini, yalnızca Sosyal Demokrat aday Wolfgang Thierse'i savunmakla yetineceğini vurguluyor, ama seçim kampanyası kızıştıktan sonra iki dev yazarın edebiyat ile siyaset arasındaki ilişki ve yazarın toplumdaki işlevine ilişkin bir tartışmadan kaçınmaları da oldukçazorgörünüyor. Günter Grass, Sosyal Demokratlar'ın seçim kampanyasına katılacak ayda dört baskı yaptt. Ama son 25 yıldır Grass'la ilgili olarak yayımlanan eleştirilerde süreldi bir olumsuzlaşma görülüyor. Suçlanan Grast Muhafazakâr Frankfurter Allgemenie Zeitung'un 35 yaşındaki yayın yönetmeni Frank Schirrmacner gibi genç eleştirmenler, Nasyonal Sosyaîizm'den sorumlu tutulamayacak kadar genç, ama Nasyonal Sosyaltzm'in yara izlerini hâlâ taşıyacak kadar yaşlı olan ve büyük bir haksızhkla "Hitler Gençliği" diye damgalanan bir kuşa•ın gayriresmi temsücisi haline gelen Grass'ı ahlakçı bir tutum benimsemekle suçluyorlar. Schirrmacher, Grass ve Böll gibi yazarların Brandt döneminde Sosyal Demokrat Parti'nin gayriresmi yazarları olma uğruna bağımsızlıklarından vazgeçtiklerini ileri sürüyor. Amerikalı yazar John Updike ise daha da sert bir eleştiri yöneltiyor: "O kadar ortalığa dökülmüş ki, artık roman yazmaya bile zahmet etmiyor. Güdümlülüğünün ileri hatlarından okurlarına bildiriler göndermekleyetiniyor." Ama Grass'ı eleştirenlerin çoğu onun yapıtlarındaki temel bir noktayı gözden kaçırıyor belki de. Grass edebiyat ile siyaseti zamanını ve gücünü bölen karşıt uğraşlar olarak görmüyor, tam tersine aynı sürecin birer parçası olarak görüyor. Acı deneyimler sonucunda biçimlenmiş bir tutum bu. Grass, 16Ekim 1927'delimankenti Danzig'de (bugün Polonya'nın Gdansk kenti) Alman bir babayla Slav bir annenin çocuğu olarak doğdu. Danzig, resmen Milletler Cemiyeti'nce yönetüen bir Açık Kent olmasına karşın, büyük Alman çoğunluğu ve Naziler'e yakınlığıyla gayriresmi olarak Almanya'nın bir parçasıydı. "Olkenin vicdanı" Grass'ın, ilk romanı Teneke Trampet'in 1959'da yayımlanmasından bu yana birçok kez katıldığı bir tartışma bu. Ak düşmüş biyığının altına yapıştırılmış gibi duran piposuyla, kadife pantolunu ve yakası açık gömleğiyle Grass Alman entelektüelinin bir karikatürü nerdeyse. Bir zamanlar savaş sonrası kuşağının taptığı Grass'ın yıldızı sonradan sönmeye yüz tuttu. 1980'lerin ortalarında kitaplarından birinin tatsız eleştiriler alması üzerine küskünlüğe kapıldı, hatta bir yıllığına Kalküta'ya bile gitti. Ama gene de, siyasete geri döneceği haberi bütün ülkede büyük bir ilgiyle karşılanıyordu, hem de Heym'le kapışacak olması büyük merak uyandırmıştı. S AY F A 4 A eneke Trampet' yazarı Grass, 1994 seçimlerinde Berlin'in doğusunda Sosyal Demokrat adayı desteîdeyecek. Pershing füzelerine, iki Almanya'nın birleşmesine ve NeoNaziler'in yabancılara saldırılarına karşı çıkan Grass Alman edebi solunun vicdanı olarak görülüyor. Grass'ın destekleyeceği adayın seçimdeki rakibi ise 81 yaşındaki Doğu Berlinli romancı Stefan Heym. Ömrünün yarısı Komünist Parti'nin baskıları altında geçen Heym, seçimlere, Komünistler'in devamı sayılan Demokratik Sosyalizm Partisi'nden katılıyor. Grass'ın siyasete dönüşü de, Heym'in eski Komünistler'in safında yer alması da Almanya'da şaşkınlık uyandırdı. Grass 196O'lı yıllarda sol tarafından fazla üımlı olmakla eleştirilmesine karşın, tutucu siyaset adamlan için de sürekli bir tedirginlik kaynağı olmuş, tutucular onun "ülkenin vicdanı" olarak görülmesine hep içerlemişlerdir. 1980'lerde yazar Heinrich Böll ile birlikte Yeşiller Partisi'nin seçim kampanyasına katılan Grass, Âmerikan Pershing füzelerinin güney Almanya'ya yerleştirilmesine karşı çıkmıştı. Yakın dönemde ise iki Almanya'nın birleşmesine karşı sesini yükselten Grass, iki bölünmüş kültür arasında dayanışmanın yeterli olduğunu, birleşmiş, çok güçlü bir Almanya'dan kaçınüması gerektiğini ileri sürdü. Duvarın böldüğü, ama sanatın birleştirdiği bir ülkeyi yeğlediğini vurgulayan Grass, tehdit edici nitelikler taşımayan bir Almanya'nın simgesi haline geldi. Aşırı sağcıların Almanya'daki yabancılara karşı giriştikleri ırkçı saldırılar, köşesine çekilen Grass'ın bir kez daha ortaya atılmasına yol açtı. "Kayıplar" başlıklı denemesini NeoNazi şiddetininkurbanlanna adayan Grass, " ülkeme ne yaptınız" diye soruyordu. Grass'ın kitapları hâlâ iyi satıyor; son romanı Kurbağa'nın Çağrısı iki Grass'm yaşamı Tarih Günter Grass'ı hızlı büyümek zorunda bıraktı. 10 yaşında Genç Almanlar örgütüne, 14 yaşında da Hitler Gençliği örgütüne katıldı. İki yıl sonra son günlerini yaşayan Hitler yönetimini savunmak üzere daha birçok hazırlıksız gençle birlikte askere alındı. Daha bir yıl geçmeden Amerikalılar'a tutsak düştü. Bu, yaşamının geri kalan bölümünü biçimlendirecek dönüm noktasıoldu. Grass, yetiştiği ve büyüdüğü yerde Nazi dünya görüşünün nesnelgerçeklik olarak kabul edildiğini söylemiştir. Naziler'in söylediklerinin yanlış ve gerçekdışı olduğunu ancak AmerikaCUMHURİYET KİTAP SAYI 223