Katalog

Mehmet Yaşar Bilen, yazınımızda eleştiri yazıları ile tanınmış bir yazarımız. Son olarak, yazılarını "Sonra YazıVardı" adlıbirkitapta topladı. Daha önce de bazı kitapları yayımlanmıştı. MUZAFFER UYGUNER M. Yaşar Bilen 'den eleştiri ve degerlendirme örnekleri Sonra Yazı Vardı Bilen'in bu kitabında dört bölüm var. Bunlardan birinci bölüm daha çok eleştiri ve değerlendirme yazılarına ayrılmıştır. İkinci bölüm ise yazın dünyamızdaki bazı tartışmalara ve tanıtmalara dönüktür. Üçüncü bölüm de görev yaptığı Devrek'ten ayrılışı, Izmir'e varışı ve îzmir'deki izlenimlerine, gözlemlerine ağırlık veren yazıları kapsamaktadır. Dördüncü bölüm ise kendisiyle yapılmış konuşmalardan oluşmaktadır. Edebiyat tzinde adlı kitabı için 1986 yılında şunları yazmıştım: "Mehmet Yaşar Bilen, belirli bir estetik anlayıştan yola çıkarak, akla gelebilecek ayrıntıları ele alıp değerlendirerek yazar yazılarını. Son yıllarda, bu gibi eleştirel değerlendirmeler yapan yazarımız pek yoktur. Nesnelliğe önem vererek değerlendirmeler yapan Bilen'in, sağlam eleştiri anlayışı ve buna göre ortaya koyduğu yazılar, alkışlanacak niteliklerdir." Bu kitabındaki, özellikle birinci bölümdeki yazıları pek az rastladığı ehmet Yaşar Bilen, yazınımızda eleştiri yazıları ile tanınmış bir yazarımızdır. Son olarak, yazılarını Sonra Yazı Vardı adlı bir kitapta topladı. Daha önce de bazı kitapları yayımlanmıştı. Eleştiri ve deneme yazılarını da Yazdıkça (1980) ve Edebiyat tzinde (1986) adlı kitaplarında toplamış, 70 Kuşağı Şürimizi Tartışıyor adlı inceleme ve araştırma kitabı da yayımlamış idi. M mız eleştirel değerlendirmelerdir. Bilen, bu yazılarında ba2i temelleri ortaya koymuş, sonra da değerlendireceği kitaba yaklaşmaya yönelmiştir. Kitaba da aldığı bir konuşmasında, "Biçimin yetkinliğine, estetiğin sanatsal büincine varamayan kişi, gerçek anlamda yazar, ozan, kısacası sanatçı olamaz. Ne ki, sanatsal bağlamda ele aldığımız estetiğin, felsefi açıdan farklı algılanışı, yorumu, özümü ve yansıtılmış biçimi vardır" diyor. Bilen'in son tümcesindeki anlayışını kitaptaki "Şiir ve Ideoloji'de İflas Eden Küçük Burjuva siyaseti" adlı yazısında apaçık buluyoruz. Bilen, Enis Batur'un Şiir ve tdeoloji: Çağdaş Batı Yazını Üzerine Denemeler adlı kitabı üzerinde dururken çeşitli görüş açılarını değerlendirmiş, bu değerlendirmelere dayanarak kitapla ilgili eleştirisini ortaya koymuştur. Bu anlayış içindeki bir değerlendirmesi de Asım Bezirci'nin İkinci Yeni Olayı adındaki kitabı ile ilgili olan yazısıdır. Bilen, çeşitli görüşleri ortaya koymuş sonra da bir bileşim olarak göriişünü belirtmiştir. Ona göre, tkinci Yeni değişik bir arayıştır. Şöyledir: "..edebiyatımızda, özellikle şiirimizde yaşamları gereği kolaycı, uzlaşmacı bir ortam bulan kentsoylu veya küçük kentsoylu gençler; kendilerini toplumsal ve siyasal olgulardan arındırarak geriye dönüşümcü bir tavırla 'eski'nin veya kendilerine göre oluşturdukları adlar üzerinde bir 'ana damar' yaratıp bu uzantıların bağlamında, 'yeni biçime, soyuta, benmerkezci bunalıma prim veren' bir anlayışın içine giriyorlar veya itiliyorlar." Bezirci'nin kitabını bu anlayıştan yola çıkarak değerlendirmiştir bu yazısında. Batur'un kitabını değerlendirirken, onun, "septik bir felsefenin yazıneri olduğunu belirtir", sonra da septisizm üzerinde durur ve bu görüşü ele alır. Ona göre, "septisizmde, her şeye fanatik bir tarzda, 'körükörüne inanmak' yoktur; bu açıdan bilimin gelişmesine de katkısı olmuştur şüpheciliğin. Ama, ta Ortaçağ öncesi doğmuş dogmatizmin karşıtı olan bu olumlu şüphecilik yanında, bir de olumsuz şüphecilik anlayışı var ki; insan usunun hiçbir gerçeğe varamayacağını savunur" (s.19). Batur'un kitabını da buradan yola çıkarak irdelemiştir. Bunun ayrıntılarına girmek istemiyorum. Bilen, bu bölümde, Burhan Günel'in "Kral ve Kontes" adlı öyküsünü de derinliğine ve genişliğine irdeleyip değerlendirmiştir. Metin Demirtaş'ın Bir Mendil Gökyüzü adlı kitabının da aynı anlayış içinde değerlendirildiğini görüyoruz; biçimsel yönden, estetik açısından bir değerlendirmedir bu yazısı da. Mehmet Aydın'm Yürekte Yanan Dünyası adlı kitabının değerlendirildiği yazısmı da noksansız buluyorum. Ona göre, dilde yalınlığı seçen Aydın'ın, "imgesel açıdan okurun usunu allak bullak edecek şaşırtıcı, alışılmamış benzetmeler kullandmadığı görülünce, estetik kaygı içinde olmadığı da düşünülebilir!" (s.41). Hasan Bülent Kahraman'ın "tcmali" konusundaki yazısı da genişliği ve derinliği bakımından olduğu kadar vardığı yargılar bakımından da önemlidir. Bilen, " Varoluşçuluk'taki Yanılgılar" adlı yazısında da bu akımın, bu anlayışın kendi anlayışına ters düşen noktaları üzerinde durmuştur. Kitabın ikinci bölümünde, yazın dünyamızdaki bazı tartışmalara değinmiş, bazı yazarların dayanaksız bazı tartışmalara yöneldiğini ortaya koymuştur. Bazı yazarların "kışkırtıcı saptamaları"na değinmiş, yanlış değerlendirmeleri, gereksiz tümceleri üzerinde durmuştur. Bu bölümde de bazı kitapları ele alan yazılarını; ülkemizdeki yazarların kazancı ile ilgili görüşlerini; Atatürk, Rüştü Onur, Rıfat Ügaz'ın yazın konusundaki değerlendirmelerini, yıllıklarla ilgili düşüncelerini belirten yazılarını okuyoruz. Bu bölümdeki yazılarında da sağlam bir temele oturan değerlendirmeleryapmıştır Bilen. Kitabın son bölümünde ise kendisi ile yapılmış konuşmaları buluyoruz. Bunların sayısı dörttür. tlk konuşmada onun yaşamöyküsü ile yapıtları ve yazılarını değerlendiren bazı yazarların yazüarını okuyoruz. İlhan Kahrarnan ile yaptığı konuşmada ise sanat ve yazın konusuna değinen sözleri var. Ahmet Özer de onu değişik bir açıdan okura tanıtmıştır. Mehmet Yaşar Bilen, Sonra Yazı Vardı derken hem kendi görüşlerini açıklamış, hem de kalıcı bir değerlendirmenin örneklerini vermiştir. İrdeleyen, örneklerle konuyu inceleyen, estetik görüşünü belirten ve sonunda da değerlendirmesini yapan bir yazarımızdır Bilen. Gerçek eleştiri ve değerlendirme örneklerini içeren kitaptan alacağımızpekçokdersvar. • Sonra Yazı Vardı/ Mehmet Yaşar Bilen/ Karşt Yayınlartl Ankara 1993/ 143 S AY F A 9 Mehmet Yaşar Bllen C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 2 0 2