Katalog

Kız Tanıyorum Altı Yaşında, Küçiik Bir Kız Tanıyorum Yedi Yaşında (1992) adh kitaplar üstunde durmak istiyorum. TüPk Toplumunun Çalkantılı Yılları Nezihe Meriç'in ilk dört kitabının yazılma ve yayımlanma dönemi yaklaşık 195362 arasındadır. 1965'te yayımlanan Menekşeli Bilinç'in "yayımlanması çok geçe kalmış bir kitap" olduğunu Meriç de Mübeccel tzmirli ile konuşmasında (Varlık, 1.2.1966) söyler. Bezirci, bu konuşmayı anarken, hikâyelerin yayımlanma tarilılerine gorc bu nıtelemenin doğru olduğunu belirtir. bu öykülerin anlatıldığı yıllar, toplumdaki sınıfsal ve katmansal çatışmaların "görece" az olduğu umutlu yıllardır. Meriç de ilk öykü kitabındaki "Özsuyu" adlı hikâyesini 1967'de oyunlaştırırken farklı kişilerin bakış açılarını katar. Aynı oyunun 1976 yazımında, oyunun kahramanlaruıdan genç bir kız olap Ikinci Kadın ise konuşması, davranışı ve anlattıklarıyla tümüyle değişmiştir. O annesiyle seminerler, dünyayı anlamak ve dünyanın değişimi üzerine tartışır. Meriç'in Menekşeli Bilinç'ten sonraki kitaplarında toplumsal olaylar, sınıfsal çatışmalar yine kadınların gözünden verilir. Hikâye kahramanı kadınlar yaşadıklarını tümüyle çdzememenin bunaltısını yaşarlar. Evkadını, büro çalışanı, varlıklı kesimden yüksek eğitımli eş, orta halli dul, eylemlere katdmış öğrenci vb. konumundaki kadınların bakı$ açıları kendı konumlarına göredir. Nezilıe Meriç, sınıf • sal ve konumsal ayrımları küçük ayrıntılarla çizer. "Şematik" anlatım ve çozumlerden kaçınır. anlatımını da katar hikâyelerine ("Cevahir mi tartıyorsun" dediği pazarcının, "cevahir ney?" yanıtını vermesigibi) Dilimizden eksilen sözcüklerin, az sözcüklü konuşnıaların getirdiği bunalım çocuk kitaplarında da görünür. Çocuklar, sık sık bilmedikleri sözcukleri, deyimleri sorarlar E Z I H E M E R İ Ç İşe Çocuklardan Baflamak Nezihe Meriç'in ilk hikâyelerinden bu yana, gençlere ayrı bir yer verdiği görülür. Onların belli bir yaştan sonra evden ayrılmaları, kendi yaşamlarını kendilerı kurmaları gereği vurmanaltı ve Bir Kara Derin Kuyu da gulanır. Meriç, hikâye ve konuşmalaumut ögesini taşır. İnsanların olup birında belirttiği bu gerekliük için birey teni anlamaları için bir başlangıç nokolma bilincinin zorunluluğuna inanır. tası bulması gerekmektedir. (Bu öğe, Belki de bu yüzden 1976 yılında bir bir çocuk romanı olan Alagün Çocuknehir roman başlangıcı yapmıştır: Alalan'nda"la sesi"olarakbelirir) gün Çocukları. Köyden göçmüş bir Meriç'in anlatunında değişmeyen kapıcı ailesiyle, hem annesi hem bababir özeÜiği de dil özenidir. Sözcükler, sı çalışan iki çocuğun ilişkilerini anlathareketleri en iyi anlatacak biçimdc setığı bu kitap ne yazık ki tek kitapla kalçilir. Cümle kuruluşundaki titizlik ve mıştır. Bu kitaptaki kimi toplum tipleçalışma "Büyük Liman İçine de Kururinin (aristokrat büyükanne vb.) toplur Pazar" (Bir Kara Derin Kuyu) da örneklenir. Bir pazar yeji anlatımı için • lumumuzdan artık eksilmesinin de, bundapayıolmalı. aynı cümle yaklaşık altı değişik biçimMeriç'in çocuklar için yeni çalışması de yazılır. Meriç, sıcaktan aşırı olgun12 kitap olarak tasarlanan: Küçiik Bir laşmayı, yarı bozulmayı ardatmayı Kız Tanıyorum. Dizi, altı yaşındaki amaçladığı"fırçmış"benzerisözcükleAyşe'yle başlıyor. Annesi de çalıştığı ri kullanırken, konuştuğu kişilerle oriçin çoğunlukla evde yalnız kalan Aytak bir dil bulamamanın tirajikomik şe'nın başka çocuklarla ilişkileri anlatıliyor. Nezihe Meriç, bu kitaplarında, çocuklara "yaşadıkları coğrafyayı, kültürü, dillerini tıim gelmışi geçmişı, ayrıntıları, geleneği göreneğiyle" aktarmaya çalışıyor. Insanları, insan ilişkilerini de kapsayacak biçimde tanıtıyor. Çocuklara hazır formuller yerine "üzerinde düşünecekleri, tartişacakları" durumlar veriyor. tartışmaya özendirecek. (Böyle bir girişim, çocuk yayınlarının özendirilmediği, kolay ve ucuzun geçerli olduğu yayın dünyamızda bir kahramanlık elbet.) Nezihe Meriç, dil ve edebiyattaki özenini çocuklara yöneltmiş durumda bu günlerde. Eksikleri düzeltmeye çocuklardan başlamak gerektiği inancıyla. O, korkutucu "ustalığıyla". Üstelik ilk kitabından kırk yıl sonra gencecik bir atılımla 1925 ydında Gemlik'te doğdu. Ortaöğrenimini Eskişehir'de tamamladı. İ.Ü. EdebiyatFakültesi'ndekiöğreniminiyarıdabıraktı. Bir süre ilkdkul öğretmenliği yaptı. Eşi Salim Şengil'le Dost Yay ınevini n ve yayınevinin çıkardığı "Dost" dergisinin yönetiminde çalıştı. tlk yazısı 15 Şubat 1945'te "İstanbul" dergisinde N. Ufuk imzasıyla yayımlanan Nezihe Meriç, ilk öyküleriyle edebiyat çevrelerinde ilgiyle karşılandl. "Korsan Çıkmazı" adlı kitabıyla Türk Dil Kurumu 1962 Roman Ödülü'nü, "Bir Derin Kara Kuyu" adlı kitabıyla da 1990 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazandı.Kitaplan: • Bozbulanık, öyküler, V/IİK M.H.. 1. basım 1953,4. basım |.\MK 1992CanYayınları • Topal Koşma, öykü ler, 1. basım 1956,3. ba sım 1992 Can Yayınları • Korsan Çıkmazı, ro,man, (Türk Dil Kurumu 1962 Roman ödülü) 1. basım 1961,2. basım 1990 Can Yayınları V/ıhı MtıK • Menekşeli Bilinç, öyil'M KOSM\ küler, 1. basım 1965,2. basım 1991 Can Yayınları • Sular Aydınlanıyordu, oyun. Jlk sahnelenişi 1968 Devlet Tıyatro su ilk basım 1969, ikinci basım (Sevdican ile) 1992 Can Yayınları Nkıı. M • Alagün Çocukları, IK\!\/I çocuk romanı, 1. basım 1976, 2. basım 1979 Cem Yayınları • Dumanaliı, öyküler, 1. basım 1979,2. basım 1985 Can Yayınları • Sevdican, oyun, ilk sahnelenişi 1984 Westfalya Eyalet Tiyatrosu, Almanya 1. basım (Su1 \ I ıK A\ lar Aydınlanıyordu ile birUkte) 1992 Can Yayınları' • Bir Kara Derin Kuyu, öyküler, (1990 Sait Faik öykü ödülü), 1. basım 1989, 2. basım 1991 Can Yayınlart • Küçük Bir Kız Tanıyorum Altı Yaşında, 1992 YapıKredi Yayınları • KUçük Bir Kız Tanıyorum Yedi Yaşında, 1992YapıKrediYayınları Dejjişımyen öğe: Umut Nezihe Meriç'in bir durumu çeşitli kesim ve kişiliklerden saptamasının en önemli örneği oyunlarıdır. Sular Aydınlanıyordu 9, Sevdican 6 kadının ağzından anlatılır. Okur (ya da izleyici) bu mozayikten kendince birleşim yapacaktır. Mozayiğin değişmeyen öğesi umuttur. 1970 ve 1980 darbeleri ardından yaşanılanların anlatıldığı DuC U MHU R İ Y E T K İ T A P SA YI 1 8 1 \ı/ilu \kıK HlKk\R\ 1 I Kl\ Kl U > J S AY F A 9