Katalog

Endonezya edebiyattnın en büyüğünden, Pramoedya Ananta Toer'den bir roman: Kaçak Umudıın acımasız uzaklığı NMMtDVR ANMffRTM KAÇİI Kitaplan ülkesi Endonezya'da hala yasak olan Pramoedya Ananta Toer' romanını, Endonezya'nın Japonlar tarafından işgal edildiği tkinci Dünya Savaşı yılarında yazmış. Keskin bir gözlem gücüyle anlatılan bu acı dolu yillar okurların da hayli ügisini çekeceğe benzer. olmasından önceki son iki gün üzerine kurgulanmıştır. Kahramanı japonîara karşı başarısız bir ayaklanma girişimine katıldıktan sonra şimdi başına odül konmuş durumda, dilenci giysileri içinde kaçmakta olan Endonezyalı genç eylemçi, Hardo'dur. Bir yandan öğretmen olan nişanlısı Ningish i ararken bir yandan da Endonezya toplumunda var olan hainlerin elinden sıyrılmaya çalışmaktadır. Bunlardan birinin kendisine ihanet ettiğini bilmektedir, ama kim olduğundan emin değildir.en olası adaylar Nıngish'in bir Japon kuklası olan köy muhtarı babasıyla, subay rütbesine yükselmek için Japon işgal güçlerine katılan dostu Karmin'dir. Hardo soğukkanlı, alaycı, idealist bir adamdır, ama aynı zamanda romantiktir de. Durumundan değil ama, kuşkularından dolayı aklı kanşmıştır ve özgür bir geleceğin özlemindedir. Yine de kişi onun buna hazırlıklı olmadığını, nasıl kullanacağı ya da değerlendireceğinden emin olmadığını duyumsamazlık edemez. Dilenciliği yalnızca uygun bir kılık değişikliği değil, aynı zamanda, korkaklıktan değil ama, mesafeden büründüğü bir örtü gibidir. Onun için gerçeklik özgürlük ölçüsünde bir düştür. Çevresinde dönüp duran duygulardan, neredeyse soyut bir biçimde kopmuştur; hemşehrilerinin ihanetinden, kendisi gibi dilenci kılığına bürünmüş iki siyasal ayaklanmacının bağlılığından, Ningish'in babasının hilelerinden ve hatta yokluğunda, Karmin'in yaklaşımlarını ret ederek kendisine bağlı kalan kızın sadakatından etkilenmez görünmektedir. Anlatının büyük bölümü gücünü diyalogdan almaktadır, tropikal Endonezya'nm egzotik, hatta cennetvarî görünümü romanda sanki rastlantısaldır; öyküye girdiği yerde nefis bir biçimde betimlenmekle birlikte yine de, salt bir MARTIN BOOTH' ramoedya Ananta Toer doğduğu ülke dtşında yaygın bir okur kitlesine sahip olmakla birlikte, Endonezya'nın en sayılan romancısıdır. Yine bu ülkenin en fazla eza gören yazarıdır. 1925 yılında Java'da, Blora kentinde doğdu ve yaşamının uçte birinden uzun bir süreyi, önce Hollanda sömürge güçleri, ardından da Endonezya'nın sömürgesonrası hükümetinin hapishanelerinde geçirdi. Şu s>ıralarda ise Jakarta'da kalebent durumunda. Suçları her zaman için siyasaldı ve yapıtlarının büyük bölümünü hapishanede kaleme aldı; çoğunu da 19651979 yılları arasında, Endonezya'nın doğusundaki Bur Adası'nda bulunan kötü şöhretli çalıştırma kampında yazdı. Yalnızca verimli bir yazar değil, aynı zamanda aralarında John Steinbeck'in de bulunduğu pek çok yabancı yazarı Endonezya diline kazandırmış faal bir çevirmendir de. Kendi yazıları fotokopiler halinde elden ele dolaşmakla birlikte, Endonezya'da yasaklanmıştır: Son romanı yarım milyon "yasadışı" fotostat halinde okurlara sunıılmuştur. Pramoedya kendi ulusal hükümetinin sansürüne karşın, yazarlar arasında önemli bir romancı olarak uluslararası düzlemde tanınmaktadır. Yapıtları pek çok dile çevrilmiş ve 1988 yılında PEN'in Yazma Özgürlüğü ödülü'ne layık bulunmuştur. Kaçak, yazann Ikinci Dünya Savaşı'nın bitiminden sonra hız kazanan Endonezya bağımsızlık hareketindeki rolü nedeniyle Hollanda otoriteleri tarafından hapsedildiği Bukit Duri hapishanesinde, 1949 yılında kaleme alındı. îlk önemli romanıydı; savaş yılları deneyimlerinden çokça esinlenmiştir. Roman Japon işgal güçlerinin teslim C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 8 2 P arka perdedir. öykünün gücü, bizzat Hardo'nun tüm yaptıklarını ya da temsil ettiklerini tüyler ürpertici bir biçimde betimleyen şiddetli ve cinaslı bir olayla doruğa ulaşan kişilik örüntüleri ve karşdıklı etkileşimlerinde yatmaktadır. Bu olay soğukkanlı, nasırlı ve vermesi gereken umuttan acımasızcasına uzaktır. Kitabı okurken kişi birçok bakımdan John Steinbeck'in öykülerini anımsıyor. Sözcük seçimi daha titiz, mekan betimlemesi daha vurgusuz, eylemin ise birkaç kasvetli, ancak zorlayıcı an dışında asgarî düzeyde olmasma karşın, genel hava benzeşmektedir. Pramoedya aynı insanhk durumu, hüzün ve haksızlık, ya hiçbir zaman gerçekleşmeyen, ya da korkunç bedeller karşılığında gerçekleşebilen düşlerin etkÛeşimiyle ilgilidir. Kaçak özünde siyasal bir romandır. Okurun hiçbir zaman kaçınamayacağı siyasal kavrâmlar arasında böylesi koşuduklar çizilmiştir ana düzeyinde, bir halkın sömürgeciliğe ya da ezilenlerin zalimlere karşı mücadelesinden soyutlanamaz. Ne ki bir başka düzeyde, yerini şaşırmış ahlaksallık ile bireysel trajedinin apolitik bir öyküsüdür. Kesin olan şudur ki, bu kitap özlü bir okur kitlesini gerektirmektedir, çünkü bir anı olarak salınmaktansa, belleğe sökün eden kavrayıcı bir öyküdür. Talihi yaver giderse, Pramoedya hak ettiği geniş okur kitlesine kavuşacaktır. • WasbmgtonPost BookWorld 27Maytsl9W * Dreaming of Samarkand'ın ya/arı Martın Booth, uzun yillar Hong Kong'da yaşamı; bir romancıdır S AY F A 7