Katalog

ınesi'ni yazdığı dönemde Frankfurt'a, ya da Berlin'e ya da Paris'e gidip gelmek için cn lıı/.lı taşıt trendi. Isıııail llabih Sevük (1892 1954) "Tuna'daıı Batıya' adlı gezi kitabını ya/.mak için yakın yerlere otomobil ve otobüs, u/ak ycrlere de trenle gitnıiij olmalıdır. Tiirk edebiyatında en verimli ge/.i kitabı yazarı, dokuz kitabıyla Falih Rıfkı Atay (1894197 D'dır: "Faşist Roına, Keıııalist Türkiyc, Kaybolmuş Makedonya" "Deııiz Aşın", "Yeni Rusya", "MoskovaRoma", "Rizim Akdeniz", "Taymis Kıyılan", " l'una Kıyılan", " llind", "Yolcu Dciteri". Uçakla geziye çıknıış ilk gezi yazarı belkide Falih RıHaAtay'dır. Burhan Felek (18891982) "Hint Masallan"nı yazmak için gezisini uçakla yapmıştır. Ama cn çok gezisini uçakla yapan yazarımız modern Fvliya Çelebi sanını almış olan Ahmct Emin Yalman (18881972)'dır. Kitabının adından da bellidir bu: "I Iavalarda 5ü bin kilometre". Kitabının adından da belli ki Ahmet Emin Yalman, 5ü bin kilometre uçmayı çok önemsiyor. Oysa benim ııçuşum daha şimdiden birkaç kez 5Ü bin kilometreyi bulmuştur. Gelecek kuşakların gezi yazarları için havalarda 50 bin kilomctre, deve sırtında geziden pek de aynmlı nlmayauakjır. Adlarını saydığım yapıılar Türk gezi edebiyatının klasiklerinden say ılır. Bişeyi merak ediyorum. Buraya dek yazdıklanmla ııygun nıusunıız? Yani, gezi edebiyatının modası geçmiş olduğu savına katılıyor musunuz? Prof. Orhan Kural'ın kitabının yazbozlarını okuyana dek düşünceın böyleydi beninı, ama şimdi değil. Gezi edebiyatının artık modası geçmiş olduğunıı düşünürken, ileri teknolojinin zamanı küçülttüğünü, mesafeleri kısalttığını gö/.önüne almış, ama insan etmenini, toplıımsal psikolojiyi, insansal ilisjkileri, insiinın ruhsal yapısını, insanın canlı coğratyasını, bireyin değişmeyen ve degişmeyecek olan ölüm korkusu, tutkıı, kıskançlık, aşk, rekabct, yaşam güdüsii gibi dııygularıni düşiinememişlim. Bunları düşünmun için Orhan Kural'ın kitabını okumam gerekirmiş. (lozli'riın çı>k zayıf gördüğü için, kitap, mektup, gazete gibi şeyleri okııyamıyorum. Orhan Kural'ın kitabını da Nesin Vaktı çocııklanma okuttum, onların sesinden dinledim. Gezi edebiyatı iizerindc kurduğum önyargım değişti. Çiinkii, anladıın ki gezi edebiyatı, salt Uıristik rehberlik değildir. Prof. Orhan Kuıal, gittiği her dış ülkeden topladığı bilgilerle kitabında ukurlarına yeterincc tuıist rehberliği yapmı^, aına bunun ötesinde çok canlı bir hiçemle insansal ilişkileri de işlemiş. Oyle ki, gitlip gördüğüm, hem de •U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 17 8 Hep yurdumu özledim PROF. DR. ORHAN KURAL ugüne dek kırk kez yıırtdışına çıktım, 1965ten bu yana olaııak buldukça bir yerlere gidip geliy(.)ium. Bukitapolu^uncaya değin, tam doksan sekiz ülkeyi görılüm, gezdim. (îittiğinı ülkelerde birkaç gün kaldığım da oldu, aylarca konaklaclığım da... Kimisine birkaç kez gittim, kimisine bir kez... Kimisinde mesleğimle ilgili ara^tırma ve incelemelerde bulundum, kimisinde yalnızca konuk oldum. Bu coğralyaları, dilleri, dinleri, töreleri, renkleri birbirinden ayrı ülkelerde değişik uluslardan insanlar tanıdım. Onlarla, kimi larklılıklarına karşın kaynaştım. Ama şasıp yadırgadığım yanları da oldu elbette. Doksanı aşkın ülkenin insanlarıyla birçok şeyi paylastım; aynı trene, otobüsebindim, lokantalarında, evlerinde aynı masalara oturdum, yaşamlarını kısa süreli de olsa paylastım. Geleneklerini, alışkanlıklarını, dünya bakışlarını anlayıp kavradıkça sevdim onları. Hangi amaçla olıırsa olsun; gezmek, yeni yerler yeni insanlar görüp tantmak, insanın ufkunu genişletiyor, dünyaya bakışına yeni bt>yutlar katıyor, yaşamım renklendiriyor. Baudelaire, "gerçek yolcu yalnız gitmek için gidendir" diyor. Böylesi "gerçek yolcu" olmak için, belki jair de olmak gerekir, ama ben ikisi de olmadım, olamam da... Çünkii nereye gidersem gideyim, ne kadar kalırsam kalayırh hep yurdumu özltdim. Başka başka iilkeleri, o güzelim insanlarını çok sevdim, etkilendim, ama yurdunı burnumda tüttii, özledim. Bu nedeııle her gezinin dönüşii de başjangıcı gibi coşkulu oldu benim için. Gezip gördükçe çok şeyler düşündiim, notlar aldım. Biz Türkler, yüzyıllar öncesinde gitmedik yer bırakmamışız, kaç kıtaya uzanmışız ama, "fet B hetmiş, fakat keştetmemişiz" nedense. Yazmayı olduğıı gibi, okunıayı da sevmiyoruz, ancak ben yazmayı yıllarönce aklımakoymuştum. Gezi notlarımıbir kitaba dönüştürınek, yıllardır gönlümdeyatıyordu. Birbakımabir paylaşımdı bu. Yediğim içtiğim benim olsundu, ama gördüklerimi yazarak başkalarına aktarmalıydım. Ba^kalarının da yolu, aynı ülkelere diişerse, önceden bilgili gitmelerinin yararı olur, diye düşündüm. Cîitmeyen, gidemeyenlerin de bu notlardan yararlanması olanaklı elbette. Ancak gezi notlarımı kaleme alırken azıcık ö?.endim. Bu türdeyazılmış kitapların, hemen hemen hepsini okudum. Amacımı yansıtacak bir dil, bir yöntem bulmak için çabaladım. Mine Saulnier, Azin Nesin kadar usta bir kalem değildim, onlar kadar dikkatli gözlemci de değildim. Gülsen Güleşçigibiliikslokantaları.yemekleri de anlatamazdım, üstelik onlar ilgimi de çekmiyordu. Öyleyse niye yazdun, diye soruabilir okurlar. Yukarıda da söylediğim gibi, salt paylasma isteğiyle yazdım. Çünkü benim yediğim içtiğim şeylerin, kaldığım, yattığım yerlerin pek önemi yoktu, onlar daha çok görmek, gözlemlemek için birer araçtı. Tarihini, coğralyasını, siyasctini, gelenek göreneklerini az çok bilmeden, araştırmadan kcntleri, ülkeleri tanımadan onları anlatmak da olanaksızdı. Anılarla, bilgileri okuru sıkmadan harmanlamak istedim. Bilimsel kimliğimden kaynaklaııan bir kaygı ile çizelgeler, sayisal bilgiler verdim. Bu tutumutna, okurların hoşgörüyle yaklaşacağına inanıyorum. Kitaba görsel bir boyut katmak için fotoğraflar da ekledim. Bir anlık görüntünün kimi zaman sayfalar dolusu sözden daha aydınlatıcı olduğuna ina nıyorum çünkü. Izlenimlerimin yanı sıra kitaptaki özet bilgiler, fotoğraflar, gittiğinİ77gideceğiniz ülkelerde, kentlerde size kılavuzluk edebilirse, kendimi mutlu sayacağım. Çünkü insan bile rek bir yere gittiğinde hem zaman yiıirmiyor, hem de daha çok görme, tanıma, olanağı buluyor. Kitapta, kimi iil kelere kentlere daha çok yer aynldı, onlarla ilgili daha çok bilgi sunuldu. Çünkü kimi gezilerimde zamanımın çoğunu ayırdıklarım onlar oldu. Kitabımızın hazırlanışı sırasında çok büyük emeği geçen Enver Ercan ve gezilerimin gerçekleşmesinde katkı ve desteklerini gördüğüm SelimSemih Duru kardeşlere; Nüzhet Duru'ya; Irem Tur'dan Sn. Yazemin Ez'e; Dr. Ercüment Alacakaptan'a; kapak düzenini yapan Doç. Dr. Zeki Kuşoğlu'na; yazdıklarımı titizlikle bilgisayarında yeniden biçimlendiren Ali Türkmen'e; yakın dostıım Sermet Erkin'e; I Ialil Kalkan'a ve beni kalben destekleyen tiim gezi arkadaşjarıma içtenlikle teşekkür ediyorum. Kitabımın önsözünü kaleme alma inceliğini gösteren ülkemizin usta kalemi Aziz Nesin'e gönül borcumu suııuyorum. Yazımsal, sanatsal hiçbir iddiası olınayan bu satırlardan sonra, su kocaman diinyada, küçücük adımlarla yaptığım gezintiden bende kalanları payKı^abiliriz. Çünkü artık, bilnıek tanııuak için, çok gezmenin yanı sıra, çok okumantn da gerektiğine inanıyorum. Saygılarımla. • birkaç kez gittiğim ülkeleri ve oranın halklarını Orhan Kural'ın kaleminden okurken (çocııklanma okuturken) hem çok şey öğrendim, hem de coşkulandım. Bu güzel ve yararlı gezi kitabını, eskiden altmış, yelmiş yıl önceleri biyandan klarnet çala çala mahalle aralarında dolaşarak bakırsini içinde battıkları o renk reıık macunlara benzettim. Anlatılan ülkeler ve oralardaki canlı coğrafya da renk renkti. Bir çubuğa sarılı olarak, yağmur sonuhun bu ebeınkuşağı renklerini çocuklar doyumsuzcasınayalar, emerlerdi. Değişik ülkelerin insan ilişkilerini tatlı bir biçimde anlatan bu kitaptan ben işte bu tadı aldım.İnsansal ilişkilerden sözettiği sü rece, zaman ve mesaieler ne denli kü çülürse ve kısalırsa kısalsın gezi edebiyatının modası geçmeyecek ve yeni atı Iınılarla bu edebiyatın yenıükleri sürecektir. • . Büyük Dünyada Küçük Adımlar / Orhan Kural 12% s./ l lahcrLşme AJrcsi:PKM, X()2(X) Tc^vikiycİu. S AY F A