Katalog

GÜRHANTÜMER 11 dcmek olmuştur hcıııcıı lıer zaınan. 1 Ieı şev Paris'te toplanmıştıı, her şey Paris içindir. Oının yanında öteki kentleı, biı y">l kadar kııru ve boşturlar. Ancak son /.ımanlarda, izlediği desantrali/asyon poliııkaMyla, bu dengesizlıği bozmava vöntlnıiMir Fransa ve bir ölçııde de bo/nıuştur, İstanbul ıçin de geçcıli değıl midir aynı şc\lcr. İki hiivtık imparatorluğa yüzyıllaıea başkcııtlik yapmış olan hııkenı, Mchıııeı Ali Kılıçbav'ın devimiyle, bir "y.hıı \cg.mcdir". Dahası, kimileıine göre İstanbul, valm/ea Mi/.ans'ın, yalnrzca Osmanlı'nın degil, Koma'nın yıkılıııasından sonra, dtmyanın tek kenti olımışlıır uzun siııe. Oııuıı için de, bol bol vazılınışlaıdıc bu kentler. Paris bibliyogralyasi lıavli kabarıktır ve koskocaman bir "İstanbul Kitaplığı" vardır. Ya peki İzmir.' Paris ve İstanbul gihi değildir elbcttc ki ama, boşa atılacak bir keııt değildir. 5000 yıllık bir gc(,nıis,i vardır Selânik'le birlıkte Osmanirnın öııenılı Kcntlerindcn biri ol muştur. Kıııttıluş Savaşı'mızın İ/miı'de başladığıııı. İ/ıniı'de bittiğini söylenıek yaıılış değildir. 2 milyonu aşaıı tıüiusuyla, I/mir bugtııı de, ülkemizin iiçüncii biıviık kenlidir. Bu kentle ilgili kitaphır elbette ki vardır. Bunların sayısı ö\le 3"> değildir vc valnızta, "İlimizi Tanıvalım turündcn ilkokul kıtapları da değildir buıılar. Tiiık vc Müsliiman olnıayan eski İznıirlıler in va/.dıkla rı yapıtlar da vaıdır bunların aıalaıııula. Üniversitcleıde, çeşitlı çalışnıalar yapılmıştırveyapılmaktadu İzıııir'le ilgili. Ama bana sorarsanız, yine de şövle clc geliı bir "İ/ıııiı Kitaplığı" yoktur lıeııü/. Daha çok, daha çok I/.mir kitabı ya/ılmalıdıı. İşte bıınun i'Jııılir ki. ne zaınan böyle bir clergi göıseın, heyecanlanırım, sevinirinı, dünyalar lıcnıın olıır. Mclih Gürsny'un, "Tarihi, Ivkononıısi ve tnsanları ile Bi/im İzmirimiz" adlı vapıtı da aynı dusgulan uvandırdı beiKİe. I lcnıeıı edinmek istcdim bir tane. Ne var ki, her verde s.ıtılnııvor, .ıncak belli \rcrleıxie, Dokuz FA'IUI UımcrsiteM Rcktörliigu'niin Ozel Kalem'ine gitmck, oradan saıınalrnak durunıunıla kaklını. Bıınun ncdeiıı ıle MI olınalı: "Bu kıt.ıbın tııııı geliri l/ınır üzerinde yapılacak araştırnıalara sarlcdilıııek uzere F.ge 1 'nıversitısı Gıiçlendırme Vaktı na aıttir. OrihO/ıı okuıiugumu/dîi, "Bi/.ıııı l/.mırımı/"in, ı''l/nıiı imız" olması gerckmez ınıuli.') I/.mır'in ekononü tarihiniıı tartıMİtlığı bir ark.ıd.ış mplanıısinda AK •ğduğıınıı öğreniyorıi7. O toplantula, çoğunkık '"ekscriyct" 'li'ur 1924 doğuınlu vazar). "Tıırkler in tu .ıreli scvmediğini, tic.ırel işlcrinı .ızınlıklara bıraktığını iddia " etmiş. Bunurı ıızerıne. Sn. Melih Cîürsov, "bu konııvu mumkiın olduğıı kadar etraliı bir şckılıie arasiırnıava karar" vermış ve yalnı/.ca Iznıu de, Millı Kıitüphanc de dcğil. SAYFA 20 p ıns ct le descrt de France" LLIILT I'raıısı/lar "P.ırıs ve l'nınsn Çölii" yani. Gcrçek Istanbuldakı kıitiiphanelerde, Londra'da Bıitish Library'de, Amerika'da New Yoık l,ib rary'de, \Vashington'da Library ol Congress'in, \.{] Ad miral Bristol C.ollection ve "Rare Books bölümiinde de çalışnıa olanağını bulmuş. Arkadaşlaıından da yardım görmüş ve böylece, 400'ün ü/eıindekaynaktan yararlanmış kitabını ya/aıkeıı. " Bizım İzmirimiz", "Önsöz'den sonra, "19. Yüzyıl Önccsi", "Cumhuriyet Öncesi" "C.umhuriyet Dönenıi", "l'irmalar vc İnsanlaı ' olnıak iizere, dört ana bölümden oluşuyor. Ondan sonra, kısa bir "Sonuç" ve "Kaynakça" hölümü geliyor. Yazarın ilginçbiryaşamöyküsü var. Ro bcrt Kolej i makine mühendisi olarak bitirmiş Aynı konuda Amcrika da lisans üs tü eğitimi görmus. ı/mir e döniinte de, bem bir teknik adam olarak (,'alışmıs, heın de sanayiye, ticarete atılmış. F.ge Bölgesi Sanayi Odası'nda, İzmir Ticarct Odası'nda, tktisadi Kal kınnıaVaktı'nda, l'^ge Ekonomisini GeliştiınıeVakfrnda görev .ılmış. F.limizdeki, Mclih Giirsoy'un ü<,'üncü kitabı. Birinırisi, "Diinyadaki Biiyük I.konomik Krizlerve l iırkiye l^konıınıisine Ikkileri." İkincisfnin konusu ıse bambaska: "Hava Kunıpresörlcri ve Basıııçjı I lava Tekniği." Sü/üııü edegeldigımiz kitap ise, adından da anlaşıldığı üzere, ekonomi, yani ticaret ve sanayi ağıılıklı. Ama kentin tarihçesiyle, kurııluşuna ilişkin stiyleneelerlc, İzmir'lı kişiler ve ailelerle ilgili bilgiler de var kitapıa. Ya/aı, kimısi levanten, kinıisi Müslüman, Türk olan bu kişi vc ailelerin çoğunu ^ahsen tanıyor. Onlaıla karsılıklı görüşmeler yapnıa olanağını bulmuş. Sn. Melih Cîürsoy'un kitabını okuuın ta, İzmir in ta eskiden bııi, ckonomık açıdan ne kadar önemli bir kent oldugu nu ı;ok iyi anlıyoruz. Oıneğin, kentte 172^ yılmda gelmiş olan gezgin De Saunıcry şöyle dcmiş: "İzmir, Avrııpa, lran, I Iinl ve Çin mallaı ınııı daimi bir takas ye4 ı i olarak, kara olsun, deniz olsun büyük ti caretiyle hilâtsız biıtüıı dünyanın en tanımnıs iskelesidir. Avrııpa malları ıleııi/ yoluyla gelir ve İzmir den, lran ve I liıulıstan'a kadal*'çeşiıli ülkelerin mallarını bııraya getiren kervanların dönü^lerinde gö türülür" (s. 36) (Çeviri daha iyi olabilirdi). Ve işte daha başka kanıtlar: "F.llison'a göre 17S0 yılınn kadar İngiltere'ye ithal edilen pamuğun hcnıcn hemen lıepsi 1/ ınir'den geliyordu (s. 52) "Fransızlar'ın bütün Levant ile yaptıkları tiearetin ü<,te biri İzmir şehri yoluyla yapılıyordıı" (s. 80). 18. yüzyıl başlarında, 1733 yılında Türkiye'den yapılan iıhalat, ihracat rakamlarına bakacak olursak Izınir'in, İstanbul'dan da önce, birinei sırayı aldığını görüyoruz. 17^2 I7H3 yılları arasında İzmır'de hıılunan Fransız tüccar sayısı 29a ulajmıştı. Aynı yıllar içinde İstanbul'da 11, Sclânikte 8 ıraıısız tüeeaı bulunuyordu" (s. 108). "1960lı yıllarda İzmir'den ihracat, değer olarak top lam Türkiye ihracatının % 40'ını bulmaktadır ve İzmir l.imanı I'ürkiye'nin birinei dereeede ilıracat limanıdır"(s. 190). Sn. Melih Gürsoy'un kitabında, Izınir'in ekonomik yaşamıyla ilgili bu tür bilgileıin yanısıra, söyle beklenıuedik şeyler de var: 1774 yılında, Berganıa'da, Veli Ağa adlı bir adam yaşarmış ve kentin ileri gelenle rinden birinin kızını ölesiye severnıiş. Gelgelelim, vermemişler kızı Veli Ağa ya. O da nc yapsın, basmış sevgilisinin İz nıir'deki evini, ka(,ırmış onu. Ne var ki, pcşıne diişmüş padi^ahın ve Abdi Paşa'nın adamları. Kıskıvrak kıstırılınca Veli Ağa, baskasının eline ge<,mesin diye, ölılürmüş kızı, sonra da yakalanıp, kendi kellesini vermi^. (s. 43, 44) 17. yü/.yılın sonıında, Izmir'de tek bir t.ıne bilc Venedik'li tüccar kalmamıs,. Ama kentte bir Venedik Konsolosu varmış l.upaz/oli imi^ bu adamın adı vc taııı 111 yaşına kadar yasamış (s. 77). Bir de şu. Kentin bunılan 5000 yıl önce, ılk olarak kurulduğu Bayraklı seııninde yer alan bir alkol labrikası, tAimhurbaşkanı Atatiirk ün İzmir e gelişi nedeniyle, "9 Eylul" adlı bir lakıçıkanms (s. 290). "Tarihi, F.konomisi ve tnsanları İle Bi ziın lzmiıinıiz",okunas.ı bir kitap. Haıısı, İznıir'in daha başka yönlerini. örncğin, küluirünü, sanatını inceleyen ye ni yeni kitapların başına. I Tarihi, F.konomisi ve İnsanları ile Bizirn İzmirimiz /' Mclt'bdıırmv >' İ20 t\ C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 7 8 Mclih Gürsoy'dan Tarihi, Ekonomisi ve tnsanları ile îzmir Hersey İzmir icin Melih Gürsoy, "bu konııyu mümkün olduğu kadar etraflı bir şekildc araştırmaya karar" vermiş ve yalnı/ca İznıir'de, Milli Kütüphane'de değil, İstanbul'daki kütüphanelerde, Londra'da British Library'de, Amerika'da New York Library'de, Washington'da Library of Congress'in, LC Admiral Rristol Collection ve "Rare Books" bölümiinde de çalışnıa olanağını bulmuş. Arkadaşlarından da yardım görmüş ve böylece, 400'iin üzerinde kaynaktan yararlanmış kitabını yazarken.