Katalog

İnsanoğlu amansız bir enformasyon bombardımanı altında Dedikodu tebdil geziyormus, duydunuz mu? maş dolaş, öylcsine bulamaç olmuş ki, ayır ayırabilirsen. Yalan deseniz, evet yalan, ama salt yalan değil; doğru deseniz, birazdoğru, ama pek değil, Yoksa günümüzde tümüyle uydurma, akıldışı bir söylentinin, çok ender panik durumları dışında, fazla bir etki gücü olamaz. Doğrulama olanakları toplumun tüm gözeneklerine kadar ulaşmıştır. Ama öteki, o renkli bulamaç? O hayatımızın bir parçası... Popüler gazeteleri bir de bu gözle okııyunuz. Özellikle dedikodu ü/.erinde duracakolursak, popüler gazetelergibioda iki işleve birden talip; hem bÛgilendirecek, hem eğlendiretek modern medvalardan ön\ ^ V ıv dedikodu da aynen öyle değil miymiş? İnsanlar ^inıdi o bitmez lükenmez arkası yann dizilerini seyretliklerigibibirbiıierinin vaijamlarınıkonu^urlarmı^. Türkçemizin bu etkinliğe buldıığu ad dahiyane: çünkü "dedikodıTnun içerik analizinde iki asal kategori söz konusu: "dedi" kategorisi, "kodu" kategorisi. Gazete haberlerini de aynı kategorÜerle analizden geçirebiliriz. Gazetelerimizin habere yaklaşımında hâlâ "dedi" vıdıvıdısı egemcn görünüyor. Ama, "kodu" da eksik değil. Medyalarda tebdil gezen dedikodu şu günlerde yeniden makyaj yaptırıyor. Televizyonlardaha vahim olduğu, dedikodu yiizünden insanların birbirlerini vurduğu dönemler. Şimdi tam tersi. Bir jeyin "jüyuunun vukuundan makbul olduğu" dönemdeyiz. Dönem "şöhret" (celebrity) dönemi. Shovvman ve şarlatanlann baştacı edildiği dönem. Öyleymiş gibi görünmek, öyle olmaktan daha önemli artık. Hattâ, öyleymişgibigörünmenin ödüllendirilip, gerçekten öylt obnanın istenmediği bir dönem. Cilalı f insan dönemi. İnsanhğın amansız bir enformasyon bombardımanı altında yaşadığı çağımızda söylenti ve dedikoduyu durdurmak değil sorun. Örgütlemek, paketlemek, pazarlanıak... Demirel, Eeevit, Yılmaz, Erbakan karılarını aldattılar mı? Kaç kez? ALO servisinin 9()()'Iü numarasını çeviriniz. Türkiye'nin her tarafına bir dakikası 5833 liradır. D SORU: Dünyanın en eski medyası "dedikodu ve söylenti"nin gücü nedir? Nerede başlar ve biter, önlenebilir mi? MLUKŞAHİN ulaktan. kıılağa dolaşan söy•B lenti ve dedikodu sıı bakımdan İ H mcdyalara, özellikle gününui* ™ ziin popüler gazete ve televizyonlarına benziyorlar: Olgunun nerede bitip ııydurunun nerede basjadığını kestiıemivorsuıuız. İkisi o kadar sar K İ T A P T A N B İ R B Ö L O M Söylenitilere neden inanıyoruz? (...) Söylenti başlangıçta resmi olmavan medvalardan doğar: Kişisel duygu bağları ve y.ıkm ilişkiier aracılığıyla dolaşır. Bize genellikle konunun uzmanı veya konu u/erıne hı/.den daha uzman olan bir kişi luralıııdan ula^ır. Örneğin Laval'de, Dinan'da veya Orleans'ta anneler kı/larından bazı güzde bııtiklerin şüpheli olduğıınıı öğrenirler. Bu çok "gözde hııtıklere sık, ya da seyrek giden gençler, hemen bir u/.maıı sıtatı ctde ederler. Poütik sınkıuıkrı ve çekişmeleri, şchir yaşanuyla, beledıu1 ışloriyle bizden daha fazla iljîileiKnlerden ö£reniriz. Cienel olarak, habcrdai olmak ve ne öğrenmek gerektiğini bilıııt'k için küçük konular üzerine ıiiğeılerinin uzmanlaşmı^bilirkişiliğinden Lıydalanınz. Ühtelik, taşıyıcı hikâyesine inanılınadığııu his,sederse, hemerı bir başka kiijive, daha yukarılarda, daha uzman, h.ışlangıç kavnağı olarak kabul edilen bir kişiye başvuraçaktır. (...) Burada temel bir nokra vardır: Ünemli bir habcri aıılatan (öneıııli olınasii neden anlai.Mn^) ki^i, geiK'llikle inandınnaya, ikna etıneye (,alışır., Dolayısnla haber laşıyıcı taratsız değildir. Bir nıekmbun postaya verilmesi j;ibi, haberi duyurmakl.'i yetinmez. Haberin içirıe tamamen girer ve onu kendine mal eder: lıabeıı reddetmek, onu reddetmektir. Bu nedenle söyleıuinin dula^ması, inandırma eylemlerinin birbirini izlenıesidir. Aynı şekilde, dinleyicisinin kuşkusunu (ark cttiğınde, hattâ bu kuşkııya daha bajıan engel olmak için, söylentinin ileticisi, üsı otorite kanıtını ileri sürer. "habereğlence" döneminegiriyoruz. Değişen yalnızca haberler değil, onlara gösterilen tepki de. Eskiden bir şeyin "şüyuunun vukuundan beter" olduğu söylenirdi. Söylentinin sonuçlarının olgunun sonuçlarından Hakkında söylenti çıkmayan yıldız yoktur. Yıldızın özel hayatı kitleseldir. Saydamlık yıldızı öldürür: yıldız bir dost değildir. Tam bir gizlilik onu tüketir. Bilgi eksikliği karşısında boğulan kitle ve hayranlar kaybolurlar. Dozu iyi ayarlanmış bir gizem inancı korur. Kadın yıldızlar, aşık kadının ana örneklerini temsil ederler. Dedikodu aynı zamanda aşkın kesintisiz destanını arilatmaya koyulur. Bir nişan söylentisini bir evlilik söylentisi izler. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 1 6 S A Y F A 9