Katalog

Konuya karşı kurgu Morel'in Buluşu / Bioy Casares / Çeviren: Nevzat Yılmaz / Gece Yayınları / 94 s. ADNAN ÛZER Konuya karşı kurgu! Roman okumasının seçkinci yöneliminde bu yadsımalı uğras, ya da elit olmasıyladüello yatıyor. Bu uğraşta oldukça yol alındı. Mesele, Örtega Y. Gasset'ın dem vurduğu "Sanatın tnsansızlaştırılması" etrafmda ele alınmalı. Ortega Y. Gasset, "yüksck duyarlıhğımızı ilgilendirebilecek bir serüven bulmanın çok güç olduğunu" söylemiş. Bunu Adolra Bioy Casares'in La Invencion de Morel (Morel'in Buluşu) romanına yazdığı önsözde Borges aktarıyor bize. Borges ayrıca Gasset'in "psikolojik" romanı savunup 'scrüvenlerin vcrdiği zevkin varolmadığını ya da çocukça olduğunu' düşündüğünü de ekliyor. Buradaki 'serüven'den konuyu anlamak yanıltıcı olmaz. Adolfo Bioy Casares'in romanına Borges'in önsöz kaleme alması hıçbir rastlantısallık içermediği gıbi, aksine tam bir önüşmeyi gösteriyor: Casares ve Borges aynı ülkenin (Arjantin) yazarlarıdır. Aralannda on beş yaş kadar bir fark olmasına rağmen dostluklarını yazınsal arkadaşlık, metinsel birliktelik kertesinde derinleştirmiş ıki yazın mucıdidirler. Borges "Emerson" adlı şiirinin bir yerinde "Yaşamadım. Bir başka insan olmayi arzuladım" der. Bu di/.eden de anlaşılaşacağı gibi "yaşamak" konuya dahil olmakur onun için... Morel'in Buluşu adlı romanını okuduğumuzda, Bioy Casares'in de bu dizenin esprisiyle örtüşmek için elınden gelen her şeyi yaptıgmın aynmıni vınrız. Adolfo Bioy Casares Buenos Aires'te doğdu (15.9.1914). Çocukluğu ailesinin yanında, bîiyük kent ile Estencia Rincon Viejo arasında geçti. Daha Colegıo Libre'nin öğrencisiyken fantastik oyküler yazmaya başladı. 15 yaşındayken ılk kitabı Prologo (Önsöz) yayımlandı (1929). Bir süre diplonıa almaksızın hukuk ve filoloji ogrenimi gördü. 1935 yılında J.L. Borges ile bir'likte "Destiempo" yayınevi ile aynı ısimde, ancak üç kez yayımlanabilen dergiyi kurdu. Dergi ve yayınevının bırlıkte çalışanları Alfonso Reyes, Pedro Henrique7 Urena, J.Supervıelle, Fernandez Moreno ve Sılvıne Ocampo idiler. Bioy Casares, sonradan Silvina Ocampo ile evlendi. Borges ile yaptığı çahşmaiarla Emece Yayınevi için "El septimo circulo" başlığı altında bir dizi kitapla birçıık antolojiler yayımladı. (Polisiye romanlar, sığır çobanları Los Gouchos sıırleri ve quevedo^ lar). Ayrıca "Sur" (Güney) adındakı dergıyı de cıkaranlar arasındaydı ve "La Nacion" (Ulus) gazetesinin her yıl düzenlediği edebiyat yarışmasını değerlendiren jürinin üyesiydi. Bioy Casares birçok roman ve öykünün yazarıdır. Ba/on kendısımn yalnız, bazen de Borges ile kullandıkları mahlaslar, bibliyografyasının tanınmasını oldukça güı; kılar. Orneğın (Kendısımn aldığı mahlaslar, M.Sacastru, T.M. Chang, El Falso Swedenborg) ile (Borges ile birlikte taktıkJarı Bustos Domencq ile sözümona hapıste yatan dahiyane polisiye romancısı Isidoro Parodi) gibi. Fantastık olanın alanı ile, dilsel incelik ve disıplmde yaratıcılık yeteneğı, keskın mantık Bioy Casares'in tüm yapıtlarında vardır. Birçok ödülle S A r F A 4 Borges'in hararetle önerdiği yazar arkadaşı ve yapıtı: MoreVin Buluşu Casares'in kitabının önsözünu arkadaşı Jorge Luıs Borges yazdı odullendirilmis Casares'in en tanınmıs romanı La invencion de Morel'dir (Morel'in Buluşu, 1940). Morel'in Buluşu'nda, polıtık nedenlerden dolayı kovalanan bir Venezüelalı, ıssız sandığı bir adaya gelir, ama günün birinde bir grup insanla karşılaşır. Aralarından Faustine adlı bir kadına aşk olur. Gunler ilerledikçe insanların gerçekte yaşamadıklarını, tersine Morel'in aygıtlarını üç boyutlu olarak yansıttıklarının farkına varır. Bu yansıtma kendı içinde yapay bir sonsuzluğu taşımaktadır. Kahramanın gerçeklik ve doğaüstü temalar üzerine yaptığı kurgular, ölümsüzlük ve insanların nüfusunun sürekli artışı, ironik bir biçimdc alaya alınarak Morel'in bulduğu çözüm yolu en gecerli olanı sunar. Insanlar tarafından sarsılan simge ıçeriği, romanın biçımsel kusursuzluğunun çok açık bir şekilde ortaya konuşudur. Bioy Casares'in Morel'in Buluşu adlı romanının yayımlanması her ne kadar Türk okurunun onu tanımadığı gerçegi ortadaysa da bir rastlanıısallık içermiyor. Aksine bazı okuma dÜ7İemlerıyle örtüşme söz konuNedir bu düzlemler? Öncelikle elc alacağımız düzlcm, polisiye eserlerın dıkkati çekecek bir şekilde yayınevlerinin gündemine gırmesi. Simenon'dan sonra Mendoza da yayımlandı... Türkçe romanın da polisiye kurguya hatırı sayılır bir yoğunlukta yönelmesi, roman okumasının gündemini ortaya koyuyor. Bir ikinci düzlem, Morel'in Buluşu'nun geldiği (!) edebiyat ile ilgili. Latin Amerikalıların edebiyatı bu düzlem. Kabaca bir göz atışıyla bile görülebileceği gibi, Latin Amerikalı yazarları çevirme uğraşı binakım katmanları çıkarır önümüze. Jorge Amado ve Marquez'le hız alan süreç Julio Cortazar'a ulaşır, ordan da Borges'e atlar. Borges ilgisi Bioy Casares'i keşfetmeye yol açar ister istemez. Borges, sıra arkadaşını hararetle tavsiye eder çünkü bize... Büyüklerin mısır patlağı yercesine (ya da bir yandan yiyerek) çocuksu okuma ilgisinden çıkmıştır artık polisiye eserler. Yaşama kültürünün karşısında kurgunun sanatsal olanı vaat ettiği iddıası çekiyor seçkinci okuru. 'Yüksek duyarlılığımızı ilgilendirebilecek bir serüven bulmak' bu kadar güç mü gerçekten?' D CUMHURIYETKİTAPS^V/46