Katalog

c Dört kitap dört Zeyyat Selimoğlu, Melville'in "Moby Dick"ini, Hemingway'in *"Katiller"ini, Atılgan'ın "Anayurt Oteli"ni, Esendal'ın "Ayaşlı ve Kiracıları"nı sinemadaki uyarlamalarıyla karşılaştırdı. ZEYVAT SELİM061U MobyDick'ten 'Anayurt Otelıne başa Bir romanın sinemaya uyarlanmasında o romana A'dan Z'ye kadar sadık kalınması beklcnebilir mi? Kendtne özgü bir sineına dilinin varlığı bu beklentiyi haklı bir istek olarak kabul etmemizi engellıyor. Bu durumda, karşısına çıkan ıki cngelle uzlaşmak zorunda kalan roman, bu ıki engeli sineye çekmck zorundadır. Birincısı, senaryo yazannın romanı sinema dıline uyarlayarak yeniden yazması; ıkıncısi, yönetmenın senaryoyu çekim aşamasında yeniden, belkı yeni değişikliklerle elden geçirerek filme uygulaması. Ancak, roman yazannın bu konuda haklı görülmesi gerekcn bir isteği vardır: Yazar, romanından uyarlanan fılmin en azından güzel, doyurucu, ihmale uğramamış bir fılm olmasını bekler; romanında, örneğin abartıya, yapaylıklara düşmemişse, uyarlanan filmde de bu türden tutarsızlıklara rastlanmamasını elbette ister. I;ilmden sorunılu yonetmenin, romancının bu haklı isteğinı gözardı etmeksizin işe koyulması, yonetmenin yazara saygısının bir göstergesidir, aranacak bir özellıktir. Melih Cevdet Anday'ın bir söyleşi sırasındaki şu iozünu hiv unutmaın: "tlişkilerimizde, birbirimizi sevmiyor bile olsak, birbirimize saygılı olmamız gereklidir." Belkı tam bu sözcüklerle söylemcmişti düşüncesini, ama anlamı buydu, kulaklara küpe olabılecck bir doğru sözdü. Bir film yönetmeninin, fılmine uyarladığı roman ya da öykü yazarına saygılı olup olmadığını, sinema >eyircisi olarak anlamamız pekâlâ mümkündür. Romanda ya da öykude gördüğümüz tutarlılık filmde de giindeme geliyorsa sinemasal zorunlu değişiklikler söz konusu da olsa dediğindiğimiz üztlliğin korunmuş olması Melvılle'den Huston'ın uyarladığı "Moby Dıck"te başrolu Gregory Peck ustlenmişti yonetmenin yazara saygısının bir göstergesidir. Sorumiuluk taşıyan bir yönetmen, yapım için seçmiş olduğu yapıtın ziyan edilmemesi ıçin yaba gösteren yönetmendir. Şımdı bu yazıda, roman ve öyküden uyarlanmıs birkaç filmden örnekler getirerek konuya ayna tutmaya çalışalım. Elbette bakışımız öznel bir bakış olacaktır, aynı konuda bir başkasının yapacağı seçim ya da seçimler daha değisık açılardan bakışı gerektırebılır. Ömer Kavur'un "Anayurt Oteli" sinemamızda bir romanın beyazpcrdcye uyarlanmasımn başarılı bırörneği olarak kabul cdilcbilir. Artık aramızda olmayan Yusuf Atılgan'ın (,ok az sayıdaki yapıtından biri olan "Anayurt Oteli", yazarın yerindc gozlemlerine dayanan başarılı bir romandır edebiyatımızda. Konusu kısaca, ıçine dönuk, daralmış bir dünya ıçınde yaşamaya zorunlu, bunalımlı, cinsel doyumsuzluğunu otelın temızlık ışlerıne bakan hızmetçi kadınla zaman zaman asksız olarak dındıren otel kâtıbı Zebercet'in (Atılgan 'Katıller"de Burt Lancasleı başroldeydı ne yakışır bir ad bulmuş kahramanına!) günün birinde otele gelen gizemlı bir kadına vurulmasının ve bir daha görünmeyen kadını boşuna beklemesinin öyküsü, roman. Bu bojuna bekleyiş sonunda hayata iyice yabancılaşan Zebercet, bir bunalım anında hizmetçi kadını boğarak öldürür, yakalanmak korkusundan kurtulmak için de çareyi kendini asmakta bulur. Bir fılm yönetmcninin, rol dağıtımı sıraiinda, çekeceği fılme uygun oyuncuları seçebilmesı "yolun yarısı eder". "Anayurt Oteli" filmi işte bu beceriye örnektir. "Gizemli kadın"da Şahika Tekand, "Içine dönük, bunalımlı" otel katibinde Macit Koper, yerlerinc oturmuşlardır. Sıradan bir film yönetmenı, sıradan hevcslere düşerek, seyırciyi kazanabilmek ıçın Şahika Tekand'ı filmde daha çok gösterme yanlıjına düşebılır, "gizemli kadın"ın Zebercet üzerindeki etkisini zayıflatabilir, dağıtabilirdi. Sevdığimız, başarılı bulduğumuz filmlerın, o himleri bize çok sonraları bile anımsatabilecek nirengı noktası sahnelcri vardır. "Anayurt Oteli" iılminde benim C U M H U R I Y E T K I T A P S / i n 4 S S A Y F A 1 2