Katalog

Başkasını anlatırken Yirminci yüzyıl başlarının öncü yazârlarından Gertrude Stein'ın "Alice B. Toklas'ın Özyaşamöyküsü" adlı kitabı Türkçeye çevriliyor. Toklas, Stein'ın eşcinsel bir ilişki içinde birlikte yaşadığı söylenen sekreteri. Gertrude Stein'dan 'Alice B. Toklashn Özyaşamöyküsü' etıs Yayınlan, 20. yy başlarının öncü yazarlarından Gertrude Stein'ı Türk okurlarıyla tanıştırma hazırlığı içinde şu sıralar. Roman, öykü, şiir, deneme, özyaşamöyküsü gibı pek çok yazın dalında verdığı ürünlerle, çağdaşı olan yazarlar uzerindt Inıyükbir etki yaratan Gertrude Stein'ın Alice B.Toklas'ın Özyaşamöyküsü adlı kitabı, yazarın dılımıze k,ı/andırılan ılk yapıtı olacak sanıyoruz. 1874'te ABD'nın Pennsylvania eyalctinde, Yahudı kökcnli varlıklı Inr aılenın kızı olarak doğan Gertrude Stein, ilkın Radüıfle Collcge'da psikolojı öğrenımı yaptı, sonra John Hopkins Üniversitesı'nde dört yıl tıp okudu. 1903'te crkek kardeşı Leo ıle birlikte Parıs'e yerleK ' T A P A N B Ö L Ü M î E R M Picasso ile dostluk Ferııande, Miss Steın'a Amenkan ^azetelennın resımli oykü eklerınden lıiç kalaıı olup oimadıgım sordu. Gertrude Steın da ekleri az oncc Picasso'ya bıraktığını söyledi. Fernande, yavrulari'iı savunaıı bır dışı aslanı andırırcasm.t bırden hırunlaştı Onun bu kabâlığını hiçbır zaman bagışlamayacağım, dedı Geçen gun sokakta karşılaştık, ehnde bır resımli ovku ekı \ardı, bıraz oyalanayım diye o ekı bana vermesını ıstedım, anu o kaba bir tavırla bu ısteğınu reddettı Hiçbır zaman bağışlamayaeagım bir /alimlık bu Senden rıca ediyorutn, Gertrude, önümüzdeki hattanın resımli öyku eklerıni bana veı. Gertrude Steın da aa tabiı memnunıyetle, dedı. Dışarı çıktıgımı/da Mıss Steın, umarım önümüzdeki pazar günunun resımli oykü eklen çıkmadan bu ikisi barışıp yenıden birlikte yajamaya başlarlar çünku eklen Pablo'ya vermezsem Pablo çok kırılacak, verirsem bu kez de Fernande müthiş bir yaygara koparacak. Eh, o ekleri kaybetmem ya da kardeşimın onları yanlışlıkla Pablo'ya verdığini söylemem gereketek herhalde. Sonra Picasso'nun yanına gıttım, bir koşede düşüncelı düşünceli dikiliyordu. Sizce, dedı, gerçekten başkanınız Lıncoln'e benzıyor muyum ben O gece pek çok şey duşunmuştum, ama böyle bır şey aklıma bıle gelmemıştı. Yanı, dıye devam etti Pıcasso, Gertrude (Picasso'nun Gertrude, Mıss Stein'ın da Pablo deyışındekı katık.su sevgı ve guvenı anlaıabılmeyı çok ısterdım. Zaman zaman sıkıntılı ve üzücü anlar yaşasalar bıle uzun yıllar suren dostlukları boyunca bu durum hıç değıjmedi) Gertrude geçenlerdc Lincoln'un bır fotoğrafını gösterdi bana ve ben de o gunden berı saçımı onunki gıbi taramay* çalışıyorum, alın kısmım bıraz benzedi galiba. Bu soyledığınde ıçten miydi bilmiyorum ama ona hoşgörülü davrandım. Gertrude Steın (18741946) Y'P yaşamının büyük bir bölümünü Paris'te renklı bır sanatçı ve yazar çerçevesınde geçırdı. 1946'da gene Parıs'te yaşamını noktaladı. Gertrude Stein, Parıs'teki evıni butun sanatçı ve yazarlara açarak onların guvencesiz, ama sıcak ve duygu dolu bohem yaşamlarına kaııldı. Picasso, Braaue, Matısse, Deraın gibi ressamlar ve Eugenc Ö'Neill, Scott Fıtzgerald, Ernest Hemıngway, Bertrand Russell gibı yazarlarla dost oldu. O yılların öncü sanat akımlannı, ozellıkle Kübızmı yürekten destekledı. Bu arada zengin bır tablo kolcksiyonu oluşturmaya başladı. Picasso'yla yakın bir dustluk kuran Gertrude Stein, yazarlığını resim sanatıyla da besleyerek yenilikçi bir yaklaşımla yapıtlarında çok canlı portreler çızdi. Picasso'nun, fırçasıyla güzel çırkin aynmını yok ederek nesnenın yapısını dolaysız bir yaklaşımla ele alması gibı Steın da kalemıyle yaşama dolaysız bır biçimde yaklaşarak yazındaki susleme eğılımlerine karşı çıktı ve Ingılız dılini ozellikle sozdızımi yönunden zorlayarak yer yer soyutlamaya varan özgün bir bıçem gelıştirdi. 1933 yılında yayımlanan Alice B.Toklas'ın Özyaşamöyküsü, Stein'ın bu özgün bıçemının en populer örneğıdır. Kıtapta yazarın uzun yıllar yanından ayırmadığı, hatta söylendığıne göre eşcinsel bir ılişkı içınde yaşadığı sekreteri Alice B.Toklas'ın yaşamı anlatılsa da aslında anlatılan Stein'ın kcndi yaşamı, kendı kışılığıdir ve anlatılan, gerçekten de çok renkli bır yaşam vc çok ilginç bir kişiliktir. Sözgelışı sanat ve yazına boylesıne yakın bir insan olan Steın, 1. Dunya Savaşı sırasında bin bir güçlükle araba kullanmayı öğrenecek, yaralı Fransızlar ıçin Amerikan Yardım Vakfı adına, gece gündüz demeden hastanelere yiyecek ve gıyecek paketleri taşıyıp yollarda gördüğü askerlerı, gıdeceklerı yere götürme işini üstlenecektır. Bu özyaşamoyküsunde, yazarın çeşıtlı yönlerı, kurduğu dostluklar, yaptığı gezıler, savaş yıllarında dostlarıyla birlikte çektığı sıkıntılar, resim sanatıyla ilişkılerı, yazın üzerıne göruşlerı ve yazma sancıları, doğal bır btçımde akan, yalın ama o denli de yoğun bır dille anlatılır. Yazar, sık sık ıckrarlara başvurur, noktalama imlerıni pek onemsemeden tümcelerını art arda dizer ve zaman kıplerını ıç ıçe kullanır; öyle ki geçmiş ve gelecek, hatta ızlenımler ve gözlemler, kimı tümcelerde bırbırlerıne sımsıkı bağlanırlar. Kımı yerlerde bu ılgınç tümcelerin ara^ına bırtakım Fransızca sözcükler de serpiştinr yazar. Ve guçlu bır mızah duygusu da geriden gerıye bu özgün anlatım bıçimini alabildiğine zengınleştırır. Bu ilginç özyaşamöyküsünü Ingılızce özgün metninden dilimize Nesrın Kasap çeviriyor. D S CUMHURİYETKİTAPSAV/47 A Y F A 9