Katalog

CevdetKudret 'Türk edebiyatında hikâye ve roman'ı anlattı: Edebiyatçı, fizikçi gibi çalışmalı Türk Edebiyatı'nda Hikâye ve Roman3 (Cumhuriyetten sonra hikâye ve roman 19231959) / Cevdet Kudret / İnkılâp Kitabevi / 485 s. / 20.000 TL. C ALPAY KABACAU evdet Kudret'in ilk cildi 1965'te, ikinci cildi •1967'de yayımlanan Türk Edebivatında Hikâye ve Roman'ının cumhuriyet dönemini (19231959) kapsayan üçüncü ve son cildi çıktı. Gerek yazar sejimi gerek seçilen yazarlar ve yapıtlarla ilgili yargılar (Örneğin Kemal Tanir ve "Romanda yer yer, faşizm ideolojisinden gelme düşünce ve eylemlere yer verilmiştir" diye değerlendirilen Devlet Ana romanı) yönünden tartışmalara yol açacağını sandığımız bu inceleme antoloji üzerine Cevdet Kudret'le yaptığımız konuşmayı sunuyoruz. Cevdet Kudret, edebiyata şiirle girdi. 'Yedi Meşale'ciler arasında yer aldı. Oyunlar yazdı. İlk romanı Sınıf Arkadaşları 1942'de yayımlandı. Tek parti dönemine rastlayan öğretmenliğini Havada Sulut Yok adlı romanında (1958) anlattı. Karıncayı Tanırsınız (1976), bu roman üçlemesinin son cildiydi. 1940'larda yazdığı hıkâyeleri derleyen Sokak (1974), klasik hikâyeciliğimizi çağdaş edebıyatımıza bağlıyordu. Günümüzde bu yapıtlannın yeterli ölçüde tanındığı söylenemez. Genç kuşaklar Cevdet Kudret'i tıtiz bir edebiyat tarihçisi ve incelemecısı olarak tanıyor. Onu roman ve hikâyeden koparıp bu alana vönelten, "aydın kırımı"nın bir sonucu ofan "geçim derdi": "Ben yavaş çalışan bir adamım" diyor. ''Bir roman üzerinde çalışmak birkaç yılı alır. Bunun geliri evimin geçimini sağlayacak düzeyde olmadığı için, onu bırakıp başka alanlara yöneldim. Çünkü Demokrat Parti, iktidara gelir gelmez beni öğretmenl:kten ayrtlmak zorunda bıraktı. Hayatımı yazılarımk, başka işlerle kazanmak durumunda kaldım. Gördüm ki edebiyat insanı geçindirmiyor. Bu arada takma adlarla okul kitapları yaptım, Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman gibi okullara seslenen kitaplar yaptım." Hikâye ve romanı bıraktı, ama son cildi şu sıralar yayımlanan Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman'la bu türlerın yüz yıllık gelişimini gözler önüne serdi. Kitabın hazırlanış serüvenini şöyle anlatıyor: "1964'te başladım. Hikâye ve romanımızın 1859'dan 1959'a yüz yıllık gelışımini anlatma amacı güdülmüştü. İlk iki cildi hazırladım, Varlık Yayınları bastı. Yaşar Nabi, üçüncü cildin de olması gerektiğini anlayınca bir mektup yazdı. 'Satılması zor* dedi. 'Çünkü Tahir Alangu'nun cumhuriyet dönemi için üç ciltlik bir kitabı var, satışı iyi değil.' Ben de, 'Pekâlâ, burada keselim' dedim. Ama benim kitap satıldı. Bir yıl sonra Yaşar Nabi, 'Üçüncü cildi hazırladın mı?' dedi. 'Hayır' dedim, 'başka işlere başladım. Onu yapmadım ve artık yapamam'. Bir bakıma işime de yaradı. Çünkü yaşayan yazarlardan da söz etmek gerekiyordu. Bunların bir kısmı dostlarımdı. Oysa ben tarafsız kalma, sosyal konularda da tarafsız olma yöntemini uygulayan bir kişiyim." Cevdet Kudret, edebiyâtçının bir fizikçi gibi çalışması gerektiği görüşünde: "Fizikçi nasıl 'taşın düşme hızı Türkiye taşları için daha hızlıdır, Fransız taşları için daha yavaştır' diye düS A Y F A o Cevdet Kudret, yapıtını hazırlarken çok zorlandığtnı belırterek şoyle dıyor ' Bir kere bu dönemi temsıl edecek kışılerı seçmek gerekiyordu Kıtabın tıacmı de söz konusuydu Bu bakımdan, en kalburustu olanları seçme yoluna gıttım " (Fotoğraflar Cengız Cıva) şünmezse, edebiyâtçının ya da sosyal konularla uğraşan yazarların da tıpkı böyle davranması, elden geldiğınce tarafsız kalması yöntemini benimsediğim için, cumhuriyet dönemini yazmamak biraz da işime geldi. Sevdicim kişilerin taşını daha erken, sevmedikleriminkini daha geç düşürmek istemedim." Dördüncü cildi geçen yıl, bir trafik kazası sonucu evde dört ay kapalı kalınca hazırlıyor. Her üç kitapta da ölçütü, Türk hikâye ve romanını temsil edecek kişileri ve yapıtları seçmek. Biraz da yararlanabilecekleri derli toplu bir kaynak bulunmadığını düşünerek okulları ve üniversiteleri göz önünde bulunduruyor. Edebiyatımızın gelişiminden söz açılınca, ilk ürün . lerin verildiği Tanzimat döneminden çok kısafeir süre ' (yirmi beş yıl) sonra Halit Ziya'nın Aşkı Memnu romanına geçilmesini "dikkate değer bir olay" diye niteliyor Cevdet Kudret: "Namık Kemal'in tntiban'ının ilkelliğinden Aşkı Memnu'nun olgunluğuna nasıl atlamış edebiyatımız? Bu, Halit Ziya'nın kişisel yeteneğine bağlanabilecek bir olaydır. Yoksa yirmi beş yıl içinde o ilkellikten bu olgunluğa ulaşmak, her edebiyatta mümkün değildir. Bizim edebiyatımızda da... Aşkı Memnu, roman tekniği bakımından mükemelliğini hâlâ korumaktadır." Kıtabının cumhuriyet dönemini, daha doğrusu 19231959 yıllarını yansıtan son cildinde 17 yazarı (S. Ertem, B. S. Kunt, S. Ali, S. Faik, S. Ağaoğlu, Z. O. Saba, K. Tahir, İ. Tarus, K. Bilbaşar; S. Kocagöz, O. Kemal, A. Nesin, H. Taner, O. Akbal, N. Meriç, Y. Kemal, F. Baykurt) ele alıyor. "Bunları seçerken, önceki ciltlere göre daha da zorlanmış olmalısınız" diyorum. "Çünkü dısarıda kalmış pek çok yazar var. Sözgelimı A. H. Tanpınar, Rıfat II%3 "Gerçekten zorlandım. Bir kere, bu dönemi temsil edecek kişileri seçmek gerekiyordu. Kitabın hacmi de söz konusuydu. Bu bakımdan, en kalburüstü olanlarını seçme yoluna gittim. O dönemi temsil eden daha pek çok iyi yazar bulunduğu halde, acıya acıya, birçoğunu alma olanağını bulamadım. Ahmet Hamdi Tanpınar'ı fazla şişirdiler gibi gelir bana. Benim anlayışıma göre hikâye ve romanın şairanelikten uzak olması gerekir. Oysa Ahmet Hamdi gerek nesirlerinde, gerek romanlannda şöyle düz bir anlatımla anlatmaz. Hep şairane sözler etmeye çalışır, şairane cümlelere bayılır. Şiirle nesri birbirinden ayırt etmez. Şair Ahmet Hamdi şiirlerinde nasıl bir mecaz yüklü anlatım kullanıyorsa, nesirlerinde de aynı şeyi kullanmaya heves etmiştir. Bu beni rahatsız ettiği için hiç değinmemeyi yeğledim. Huzur romanı çok övüldü. Fakat ben övdükleri kadar bulmadım. Alamadığım öteki yazarlar içinde çok sevdiklerim, beğendıklerim olduğu halde, devrin temsilcisi olmadıklarını düşünerek onları almadım. Köy Enstitüsü'nden yetişen yazarların temsilcisi olarak Fakir Baykurt'u seçtim. ötekilere ne yazık ki fazla yer ayıramaCUMHURİYET K İ T A P SAYI 43 fr