Katalog

Amerikalı yazar Doctorom'a göre günümüz yazarlarını bekleyen tehlikeler Okumadan yaşayanlar çoğalıyor "Sophie'nin Seçimi"nin yazarı E.L. Doctorow, bugün yazarlığın otomobil yarışçılığından daha tehlikeli bir iş olduğu kanısında. Çünkü yazarlar hapse atılıyor, sürgüne gönderiliyor, işkencelere uğruyor, yasaklanıyor. sal goruşu savunan ınsanlar, sozgelımı faşıstler, dazlaklar ya da Ku Klux Klan kışkırtıcı bır yuruyuş yapmaya karar verır ve polısten de ızın alırsa, o zaman benım odedıgım vergıler guvenlık orgutunun onlar ıçın alacağı guvenlık onlemlerıne ve yuruyuşten sonra ortada kalacak moloz yığınının temızlenmesıne harcanacaktır Hukumet, tasarruflarının nereye harcanacağı, kredılerın kımlere verılecegı konusunda bırtakım kararlar alıyor, şu ya da bu sılahın gehştırılmesıne karar verıyor Bu kararlar uzerınde benım hıçbır denetımım yok Eger benım, odedığım vergılenn herhangı bır alanda nasıl harcanacağı konusunda hıçbır soz hakkım yoksa, sanat alanında insanların neden boyle bır soz hakkı olsun' merikalı romancı E.L. Doctorow, Salman RüşYanlış bır mantık yurutmedır bu du'yu Humeyni'nin ölıinı fermanından sonra ılk savunan yazarlardan bırı Şeytan AyetleSoz gelımı, bazıları ressamın ıstedığı resmı yapabıleri adlı romanı yuzunden, Islamhğa hakaret etteğını, yazarın dıledığı gıbı yazabıleceğını soyluyorlar tığı gerekçesıyle Humeynı tarafından hakkında ıdam fer Ama sonra da hukumete 'o sanatçıya nıye yardım verdın' maı çıkarılan Hınt kokenlı Ingılız yazar Salman Ruşdıye soruyorlar Bu, sanatçıyı toplumdan ayırmak ve sadu geçenlerde, gızlı yaşamaya başladığı 1989 Şubatı'ndan natçının "marjinal" olduğuna karar vermek demektır bu yana ılk kez Ingılız televızyonuna çıktı Uzun sureSanatçıyı herkesın hoşgorusune sığınarak yaşayan, Amedır Ingılız guvenlık orgutunun koruması altında gızlı rıkan kulturune ya da yaşamına en kuçuk bır katkısı bır yerde yaşayan Salman Ruşdu'nun ekranlarda Musolmayan bırı olarak gormek demektır lumanlardan ozur dıledığı bugunlerde Doctorow da RuşSanatın puf noktası, eğer ıyı sanatsa ınsanları gerçekdu'nun başına gelenler ve gunumuz yazarlarını bekleten rahatsız etmesıdır Sanat ınsanları duşunmeye zoryen tehlikeler konusunda goruşlerını açıkladı Doctolar, ınsanlara meydan okur, onlara hayat verır, kafalarırow, International Herald Tribune'den Barry James'ın nın açılmasını sağlar Bır şeye kızdıysanız, bır şeyden sorularını yanıtladı rahatsız olduysanız, grev yapabılırsınız, ona karşı yazı yazabılırsınız, yuruyuş yapabılırsınız, bağırıp çagırabı Yazarın hayalgücü tehlikeli olabilir mi? İırsınız Dıyeceğım, şıddete gelene kadar yapabıleteğı Elbette. Bugun dunyanın bırçok yennde yazarlık nız bırçok şey vardır otomobil yarışçılığından daha tehlikeli bır ış Yazarlar hapse atılıyor, surgune gönderiliyor, ışkenceye ugruyor, O zaman, sanat alanına yapılan yardımlarda hiçyasaklanıyor. bir kısıtlama gctirilmemeli oyle mi? A Salman Rüşdü gibi mi? Siz, Salman Rüşdü'yü savunmak için ilk harekete geçen Amerikalı yazarlardan biriydiniz. Amerıka'dakı butun edebiyat çevrelerı, mutlak ve vazgeçılemez bır hak olarak ıfade ozgurluğunu savunmak uzere harekete geçmıştı Amerıkan PEN merkezı bır toplantı duzenlemıştı Toplantıda butun yazarlar bır bır kalkıp, bır yazarın hıçbır baskı altında kalmadan yazabılmesının ne kadar buyuk bır onem taşıdığını anlatmışlardı, ama ılgınçtır, aynı goruş Avrupa'da aynı açıkseçıkhk ve oybırlığıyle dıle getırılmedı Dahası, bırçok Avrupalı yazar, şeytanlığından oturu Ruşdu'yu kınadı. Peki, dini asagıladığı yolundaki görüşe ne diyorsunuz? Bu konuda, yureklerının derınlıklerındekı ınançlarının aşağılandığını duşunen ınsanları haklı gorebılırım Ama buradan yola çıkarak yazara karşı şıddet eylemıne kalkışmanın, dmın temehnde yatan ıyılık ve sevecenlıgı yansıttığı da soylenemez Çarmıha gerilmiş Isa heykelini sidik dolu bir kabın içine koyup fotoğrafını çekmeyi yüzkızartıcı bulan birçok insan var. Bırçokları, Robert Mapplethorpe'un fotoğraflarını son derece rahatsız edıci buluyor. Bu insanların "Dur bakalım, benim odediğim vergilerle bunu yapamazsın!" demeye hakları yok mu? Amerikalı vergı mukelleflerının, genellıkle paralarının nasıl harcanacağı konusunda hıçbır denetleme olanakları yoktur Eğer benım ığrenç bulduğum bır sıyaS A Y F A J 2 tger verdıgı yardımların yanı sıra herhangı bır kısıtlama getırıyorsa, o zaman Ulusal Sanat Yardım Vakfı bence hemen kapatılmalı Kendısıne saygısı olan hıçbır yazar ya da ressamın bu turden koşullarla verılen yardımı kabul edebılecegını sanmıyorum Amerika, yazarlarını yeterince ciddiye alıyor mu? Halkın buyuk bolumu yazarlık ya da yazarlar konusunda hıçbır şey duşunmuyor Ama kıtap okuyan ve bu tur konulara ılgı duyanların gozunde yazarların bır saygınlığı var Amerıka'da bız yazarlar, opera şarkıcıla rı ya da buz patenı yıldızları gıbıyız Sadık bır hayran kıtlemız var, ama bunlar aynı zamanda bırçok haktan yoksun kılıyor bızı Bugün Amerika'da dilin durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Dılın kotu durumda oldugu goruşune pek katıldığımı soylevemem doğrusu Ama okuryazarlık gıttıkçe buyuyen bır sorun Oyle sanıyorum kı hıç kıtap okumadan yaşayabılen insanların sayısı artıyor Bu da benı urkutuyor 1930'lu yıllar, Büyük Bunalım dönemi sizi büyüleyen bir konu. Neden? Buyuk Bunalım donemı, bana kalırsa, yaşamımızın en nazık donemlerınden bırıydı Ama belkı de o donemden etkılenmemın nedenı çok basıttır, sozgelımı 1930'larda kuçuk bır çocuk olmamdır Peki, bugunlerde de nazik bir dönem mi yasıyoruz? Arada benzerlikler var mı? Amenkalı romancı E L Doctorovv Salman Ruşdu yu Humeynı nın ölum fermanından sonra ılk savunan yazarlardan bın Ooctorovv Bugun dun yanın bırçok yennde yazarlık otomobil yarışçılığından daha tehlikeli bır ış dıyor Benzerlikler var tabıı Ama 1930'lu yıllarda yazarlar, ıster guneyh, ıster Marksıst olsunlar, dunyada olup bıtenlerle muthış yakından ılgılenıyorlardı Nelere sahıp olduğumuz, nelere sahıp olmadığımız neyın yanlış neyın doğru olduğu konusunda coşkuyla, tutkuyla tartışıyorlardı Oysa bugun Amerıkan edebıyatının yazarları çok suskun Yazarlar, butun dunyaya o donemdekı gıbı bakmayı ıstemıyorlar sankı Ama elbette, 1930'larda yazılan her şeyın bır başyapıt olduğunu soylemek ıstemıyorum Polıtık bağımlılığı olan bırçok kotu kıtap vardı Bugun ortalama genç yazar, 50 yıl oncekı ortalama genç yazardan çok daha yeteneklı, ama bırçok yazar romanı artık onemlı bır kul tur eylemı olarak gormuyor Aradakı buyuk fark da burada ışte. Gangsterler sizi neden büyülüyor? Çunku sanat ve spor gıbı gansterlık de toplumca ozumsenmenın, toplumla benzeşmenın çok onemlı bır yolu D CUMHURİYET KİTAP SAYI 43