Katalog

îki yüzyıl önceden bize ulaşan görkemli bir klasik yapıt: Tom Jones Güçlü mizah, içtenlikli bir dîl Tom Jones 2 cilt / Henry Fielding / Çcviren: Mina Urgan / Iletişim Yayınları / Iki cilt bir arada 985 s. / 43.000 TL / CKK Kod No: 066.132 NESRİN KASAP Kimı yapıtlar, zamana karşı var güçleriyle direnirler; yüzyıllar bıle onları aşındıramaz. Tom Jones <ia zamanın iki yüzyıl gerisinden bize ulaşan görkemli bir klasik yapıt. Bunca zaman sonra, hâlâ, okurken elimizden bırakamayacağımız bir romandır Tom Jones. Bunun nedenı, y.ızınsal değerlerının ötesinde, duyarlı ve öngörülü bir güldürü usiasının, insanı coşku dolu ve içtenlikli bir dillc anlatmasının verdiğiyakınlık duygusu olsa gerek. Çağının değer yargılarını aşarak acımasız eleştirilere hedefolsa da gerçekçiliğe doğru ilk ve en büyük adımı atmasıyla, 18. yüzyıl İngiliz yazınınıncn kalıcı yazarlarından biri olmayı başarmış bir romancıdır Henry Fielding (170454). Yaşadığı çağda, göklere de çıkarılmıştır gerçi Fielding, anıa eoğunlukla yerden yere vurulmuştur. Çünkü, Fielding, içinde'yaşadığı İngiliz toplumunun soyut ve içtenliksiz kavramlarıyla durmadan alay edip öz.ellikle erdem anlayışını iyiden iyiye sarsmıştır. Bu yüzden, pek çok düşman edinmiş, hele politıkacılarla arası hiç iyı olmamıştır. Ne var ki, saygın bir yargıç ve ünlü bir roman yazarı olması, Tom Jones gıbı bir başyapıtı yaratması da politik cilveler sonucunda gerçekleşmiştir. Çünkü, gerçekte, Fielding yazarlık yaşamına ilkin şiır, sonra da oyun yazarak başlamıştır. Zekice kurguladıgı oyunları, hep yergi türünde komedyalardır. Ancak, önce Pasquin, ardından The Historical Register for 1736 adlı oyunlarında zamanın Başbakanı Sir Robert Walpole'u öylesıne alaycı bir dılle taşlar ki iktidarın 1737'de tiyatroların coğunu kapatmasına ve tıyatronun sansürle tanışmasına neden olur. Böylece, otuz. yaşında tiyatroculuk yaşamı sona erer Fielding'in. Yazar, o yaştan son Tom Jones filmi, 1963 yılında en iyı fılm, en iyı yönetmen (T Rıchardson) ve en iyı senaryo (Osborne) dallarında Oscar almıştı Ustte fılmden bir sahne Susannah York, Hugh Grıffith ve Albert Fınney Tony Richardson'ın yönettiği Tomjones (1963) füminde Albert Finney ve daha sonra Sean Connery ile evlenen Diane Cilento. ra hukuk öğrenjmine başlar. Bir yandan da gazetecilik yapar. Gelgelelim, kurmaca yazmadan da duramaz. Samuel Richardson'ın Pamela (1740) adlı romamndaki aşırı ahlak düşkunlüğune tepesi atıp bir yıl sonra Shamela adlı bir parodi yazar. Zaten neredeyse her şeye bir parodi yaratmıştır Fielding. Parodisinin baslığı çok da ironiktir! İngilizccdc "shame" sözcüğü "utanç" anlamına gelır, oysa Fielding'in kadın kahramanı utançtan yoksundur. Böylesi yüreklı çıkı^lardan hiç vazgecmeden, yazarlığını bundan böyle roman alanında sürdürecektir Fielding; Joseph Andrews (1742), Tom Jones (1749) ve son romanı Amelia (1751) ile de kalemi doruğa ulaşacaktır. Fielding, gene ironik bir deyişle, "düzyazıyla yazılmış bir tarihsel yiğitlik destanı" diye tanımladığı Tom Jones'da, anası babası belirsiz bir çocuk olan Tom Jones'un kimliğine ulaşma serüvenini ve bu arada Sophia Western'la yaşadığı büyük ajkı öyküler. Son kene sürükleyici bir olay örgüsüyle anlatılan bu öyküye, çok canlı betimlemelerle çizilen sayısız kahraman da katılır. Toplumun çeşitli ke|imlerinden gelen bu kişilerin çoğu gülünç olan yan öyküleriyle, Fielding, o yüzyılın İngiliz toplumuna ilişkin eleştirilerini ve yenilikçi görü^lerini dile getirir. Dolasıyla, Tom Jones'un artalanında 18. yüzyıl İngiliz toplumunun genel bir panoramasını buluruz. 18. yüzyılda, İngiltere'nin temelde monarşik bir yapısı vardır. Başta kral ya da kraliçe, sonra soylular dükier, kontlar, lordlar, baronlar, markizler şövalyeler, toprak sahipleri ve tüccarlar vardır. Toplumun en alt katmanında da işçiler vardır. Ülke henüz bir tarım ülkesidir ve ekonomik gelgitler yaşanmaktadır. Madencilik giderek anmaktadır; köklü, soylu ailelerin topraklarına göz diken sonradan görmeler türemektedir. Evlilikler de çıkar üzerine kurulmaktadır. İngiliz Kilisesi'ne girmek bile, inanca değil çıkara dayanmaktadır genellikle; din adamı olmak toplumda saygın bir konum edinme yoludur çünkü. Eğitim ise klasikler üzerine ku rulmustur. Bilgili olmak, Latin ve Yunan yazınlarını bılmek, Homer, Vergilius, Horace vb. gibi yazarlann yapıtlarını okumuş olmak anlamına gelmektedir. Güzel konuşmayı öğrenmek de çok önemlidir bu çağda. Ve bunlar, özelikle soylu tabakaya özgü şeylerdir. Gelgelelim, yüzeydeki bu inceliklerin gerisinde, kokuşmu^ yanları, kimi zaman yıkım getiren içki ve kumar gibi alışkanlıkları da vardır soyluların. Bu yüzyılda, kırsal kesimin yanı sıra, gelişmekte olan birkac kent de vardır İngiltere'de. Bu kentlerin en önemlisi, uygarlığın simgesi sayılan Londra'dır. Ne var ki, düzensiz bir kenttir Londra, pislik içindedir. Yoksulluk çok yaygındır. Yoksulluğun getirdiği içki ve fuhuş gibi so'runlar kenti bir günan yuvasına çevirmişrir. Ancak, hiç de dural değildir bu toplum. Kıpırdanmalar başlamıştır. Yeni yeni tohumları atılan bilimsel gelişmelerin ışığında, dınsel dogmalar ve klasik eğitim sistemi tartışılmaktadır artık. Toplum katmanları arasında bir orta sınıf oluşmaktadır ve sanayi devrımi başlanıak üzeredir. İşte, bir bakıma bu dinamik değişim sürecinin de öyküsüdür Tom Jones. Olağanüstü bir güldürü yaratma yetisiyle, ait olduğu bu toplumun yapaylıklannı kıyasıya eleştirir Fielding. Onu ilgilendiren, gerçek insan doğasıdır. İnsan, ne iyi ne de kötüdür ona göre; tutkuları olan bir iyikötü bireşimidir. Romanının başkişisi Tom da alışılagelmiş kusursuz, erdem simgesi kahraman tiplerine hiç uymaz. Çok verici, iyiliksever bir kişi olmasına karşın, zayıf yanları da vardır Tom'un. Sözgelişi, sık sık kadınlarla başı belaya girer; genç ve yakışıklı olduğu için kadınlar onu rahat bırakmamaktadır gerçi, ama o da onlara "Hayır" demeyi bir türlü becerememektedir. Tom Jones, tam anlamıyla gerçekçi çizgide bir roman sayılmaz, ama yazar, insan doğası konusunda gerçekçi bir yaklaşım içinde olduğunu sık sık okuruna kabul ettirmeye çalışır: "Bu öyküyü yazmaya başlarken, hiç kimseye dalkavukluk etmemeye ve kalemimizi hep gerçek yolunda kullanmaya karar verdiğimiz CUMHURİYET MİT«r SAYI 49 \AYFA •'•