Katalog

www.iku.edu.tr BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM EkonoFizik EkonoFizik, ekonomik sorunlar ve finansal modellerde fizik kanunlarını, yöntem ve formalizmini uygulayan bir disiplinlerarası araştırma alanını tanımlar. DowJones’un 19 Ekim 1987 tarihindeki endeksi Prof. Dr. Mehmet Özer İstanbul Kültür Üniversitesi Dr. Stavros G. Stavrinides Aristotle University of Thessaloniki & the European EconoPhysics Network Dr. Michael Hanias & Prof. Dr. Lykourgos Magafas Kavala Institute of Technology & the European EconoPhysics Network E konoFizik terimi Amerikalı fizikçi Eugene Stanley ve İtalyan fizikçi Rosario Nunzio Madegna tarafından 90’ların ortalarında son derece önemli ve konusu “Kara Pazartesi”nin (Black Monday, DowJones 19 Ekim 1987 tarihinde bir günde % 25 kaybetti) tekrarlanabilirliğinin olasılığı olan makalelerinde ilk defa kullanılmıştır. EkonoFizik, ekonomik sorunlar ve finansal modellerde fizik kanunlarını, yöntem ve formalizmini uygulayan bir disiplinlerarası araştırma alanını tanımlar. İstatistiksel fizik, doğrusal olmayan dinamik sistemler, sinir ağları, hatta kuantum mekaniği alanlarından fiziksel modeller ve teoriler karmaşık ekonomik durumların temsilinde alternatif bir yaklaşım sağlamak amacıyla kullanılmakta dır. Fiziksel modeller ve teoriler ekonomik sorunların tanımlanmasında, analizinde, açıklanmasında ve çözümünde etkindirler. Bu yaklaşımda, ekonomiler ve finansal sistemler birbiriyle etkileşen fiziksel sistemler olarak kabul edilir ve böylece karmaşık doğaları vurgulanır. EkonoFizik ilk kez kullanıldığında, uzmanlık alanı istatistiksel mekanik olan birçok fizikçi zaten piyasalar ile ilgili sorunlar üzerinde çalışıyorlardı ve bilimsel dergilerde bir dizi makale yayınlamıştılar. Bu eğilimin nedeni 80’lerden sonra bilgisayarların yaygınlaşması ve ağların artan etkisi (internet vb) nedeniyle çok büyük miktarlarda finansal verinin aniden kullanılabilirliği gerçeğiydi. Bugün bile, pek çok ekonomist piyasaları ve finansal sistemleri kontrol edilebilir görmektedir. Bu açıdan bakıldığında, akıllı, iyi eğitimli insanlar olan finansal mühendisler tarafından uygun manipülasyonlar ile tüm ekonomik durumları etkin yönetebilir ve onları kontrol edebilirler. Eğer bu ulusal korumacı veya yarıkorumacı bir ekonomide olsaydı bile, bu durum küreselleşmiş bir ekonomi için böyle değildir. ABD ve Avrupa’daki son mali kriz (2008), daha önceki Asya krizleri gibi,  yukarıda belirtilenlere kanıt sağlamıştır. Yani, ekonomistler tarafından kullanılan, mali sorunlara doğrusal modeller ile yaklaşan ve çoğu zaman denge durumunu inceleyen standart ekonomik yöntemlerin yetersiz olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak, finansal piyasalardaki bir çok ilginç olay temelde denge durumundan çok uzak olan durumlara bağlıdır. Bu denge konumundan çok uzak olan durumlar istatistiksel fizik, termodinamik ve hatta kaos teorisindeki fizik kanunlarından yararlanılarak anlaşılabilir. Piyasaların küreselleşmesi, sadece çok büyük bir ekonomik manzara değil, aynı zamanda son derece karmaşık bir sistem yaratmıştır. Denetlenmesi kaçınılmaz olan bu karmaşık sistem dahası doğrusal olmayankaotik sistemlerin temel özelliklerini gösterir. Özellikle, farklı, rekabetçi çıkarların büyük dağılımı ve karmaşık, durağan olmayan bağlantıları, devlet düzeyinden bireysel yatırımcıya kadar tüm seviyelerde, büyük ölçekli manipülasyon ve kontrolün neredeyse kaçınılmaz olduğu karmaşık bir ortam yaratır. Sonuç olarak, bu özellikler, küresel siyaset ve sosyal dinamikleriyle beraber kaos teorisinin en temel özellikleri olan başlangıç koşullarına ve sistem parametrelerine hassas duyarlı olan bir ortam yaratır. Belirgin olmaktan öte, dünyanın herhangi bir yerindeki olağanüstü izole bir ekonomik, siyasi veya sosyal gerçeklik (Çin’de uçan bir kelebek) piyasalarda son derece dikkat çekici dalgalanmaları veya ekonomilerde bir krizi proveke edebilir (Avrupa’da bir kasırga oluşturabilir). Bu doğrultuda, sosyal medya gibi internette daha karmaşık bir ortam yaratmıştır. Ağ iletişimi ve ani haber yayılması veya söylentiler ile piyasaların reaksiyonunun biçimi değişir, ekonomik durum kontrolü ve öngörüsünde köklü değişiklerle karşı karşıya kalırız. EkonoFizik bu açığı doldurabilir gibi görünüyor. Günümüzde, ekonomistler finansal modellemede, hatta tahminlerde, fizik sel model uygulamalarının ekonomik durumların incelenmesinde potansiyele sahip olduğunu anlamaya başlamışlardır. Karar vericiler artık bağımsız değillerdir aksine, onlar çok karmaşık ve ağ ilişkilerini dikkate almak zorundadırlar. Olası bir finans krizinin erken teşhisinin, tüm finans piyasalarının ürünlerinin küresel kapitalizasyonun küresel GDP’nın (Gayrisafi yurt içi hasıla, GSYİH) 15 kat fazla olduğu gerçeği dikkate alındığında, önemi açıktır. Üniversiteler ve kuruluşlar, karar vericileri doğru desteklemek amacıyla, finansal ve ekonomik konuları etkin inceleyebilmek için yeni yöntemler bulmaya ve bu yönde kendilerini adapte etmeğe çalışmaktadırlar. Klasik ekonomik teorilere duyulan ihtiyacın etkilenmesi, hatta değişmesi mevsimsellikten ötedir. Bu noktada EkonoFizik karşımıza çıkmaktadır. Öyle görünüyor ki, geçmiş yüzyılın ekonomik medeniyetinin belkemiğini oluşturmuş “homoeconomicus”, “homoekonophysicus”a yerine bırakacaktır. Kaynakça Econophysics Conferences, http:// econophysicsii.teikav.edu.gr/ Robert Hum, Remembering the Crash of ‘87, http://www.cnbc.com/ id/100104087 http://fm.cnbc.com/applications/cnbc.com/resources/ files/2012/12/02/Dowindustrial1987.gif “RUZİN GERÇİN & ATTİLA GALATALI” Resim ve Seramik Sergisi 08 30 Nisan 2015 ATAKÖY YERLEŞKESİ www.iku.edu.tr / www.ikusag.com