Katalog

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ’ler) için Sürdürülebilirlik ve Yeşil Pazarlama: Bir AB Projesi Örneği Yrd. Doç. Dr. Gamze KARAYAZ IŞIK Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Sürdürülebilirliğin temel ilkesi, yaşamımızı ve refahımızı sürdürmek için gereken her şeyin doğrudan veya dolaylı olarak doğal çevremize bağlı olmasıdır. Sürdürülebilirlik insanların ve doğanın verimli bir uyum içinde var olabileceği koşulların ortaya çıkarılmasını ve korunmasını sağlar; böylelikle de mevcut ve gelecek nesillerin sosyal, ekonomik ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak verir. Sürdürülebilirlik, insan sağlığı ve çevresini korumak için gerekli olan kaynaklara şimdi ve gelecekte erişilebilir olacağını garanti altına alması nedeniyle önemli bir yere sahiptir. 1987’de Birleşmiş Milletler tarafından açıklanan ve Brundtland raporu olarak da bilinen “Ortak Geleceğimiz” raporundan sonra sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma konusunda çeşitli ülkeler gezegenimizin geleceği hakkında somut adımlar atmaya başladı (1). Sonraki yıllarda tekrarlanan uluslararası toplantılarla sürdürülebilirlik konusunda farkındalık global düzeyde giderek arttı. Ülkemizde de sürdürülebilirliğin en önemli boyutu olan iklim değişiklikleri etkilerinin üzerine 2000’li yıllarda artmaya başlayan çalışmaların, özellikle son yıllarda konuya ayrılan kaynakların ve devlet desteğinin artmasıyla ivme kazandığını görmekteyiz. Konu sürdürülebilirlik olduğunda ilk akla gelen iklim değişiklikleri ve çevre boyutu, ama konunun kalkınma boyutunda, toplum ve ekonomi de aynı ölçüde önem arz ediyor. Çevretoplumekonomi bütünsel olarak bir arada ele alınmadığı zaman sonraki nesiller için, yenilenemeyen kaynakları koruma imkanımızın çok azaldığını görmemiz gerekiyor. Bu konudaki göstergeleri, çevre, toplum ve ekonomi entegrasyonu olarak izlemek istersek uzun bir gösterge listesi ile karşılaşıyoruz. 2007’den itibaren ülkemizde TÜİK(2) tarafından ölçülen sürdürülebilir kalkınma göstergeleri; 1 Sosyoekonomik kalkınma, 2 Sürdürülebilir tüketim ve üretim, 3 Sosyal içerme, 4 Demograik değişim, 5 Halk sağlığı, 6 İklim değişikliği ve enerji, 7 Sürdürülebilir ulaştırma, 8 Doğal kaynaklar, 9 Küresel ortaklık ve 10 İyi yönetişim olmak üzere saydığımız on konu başlığı altında toplam yüzotuziki göstergeyi içermektedir. Bu konuda faaliyet gösteren STK’lar ve bilim insanları dışında, ülkemizde sokaktaki vatandaş için bütünsel sürdürülebilir kalkınma algısı ve farkındalığının dünyaya göre oldukça düşük bir düzeyde olduğu görülüyor. Bunun önemli sebeplerinden birisi de sürdürülebilirlik günümüzde artık her meslekten mezunu ilgilendiren bir konu olmasına rağmen, farklı disiplinlerin müfredat ve eğitim programlarında yeterince yer almıyor olmasıdır. Bu yazıda bahsedeceğimiz proje konusunun çıkış noktalarından biri de bu konuda farkındalık yaratmaktır. Işık Üniversitesi ortaklığı ile üç yıl sürecek olan Yaratıcı Endüstrilerdeki Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler için Sürdürülebilirlik, Yeşil Pazarlama ve Medya projesi, Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme programları altında yer alan Yenilik Transferi (Transfer of Innovation) projelerinden biridir. Bu tarz projeler, AB ortaklığı yoluyla iyi uygulamaların ülkeler arasında yaygınlaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu yüzden daha önce yapılmış bir projenin transferi değil, yeni projenin somut çıktılarının ortaklar yoluyla yeni yararlandırıcılara kazandırılması hedelenmektedir (3). Üniversite ve iş yaşamını bir araya getiren projemizde, proje ortakları kendi alanlarının uzmanları olarak deneyimlerini aktarmak ve paylaşmak üzere biraraya gelmişlerdir. Stivako (Hollanda) ve IGS Lyon (Fransa) teknik ve mesleki eğitimde, Işık Üniversitesi yüksek öğretimde (Türkiye), GA (Danimarka) işveren birliği, Dienstencentrum (Hollanda) ve Cubion (Danimarka) danışmanlık irmaları ve Aido (İspanya) endüstride araştırma ve teknik eğitim irması olarak, proje çıktılarını üretmek için dört ana konuda uzmanlıklarını birleştirdiler: 1 Eğitimpedagoji, 2 Yaratıcı Endüstriler ve Medya, 3 Sürdürülebilirlik, sürdürülebilir kalkınma ve kurumsal sosyal sorumluluk, 4 Yeşil Pazarlama. Projemizdeki amaçlarımız iki kısımda ele alınabilir: Birincisi ortakların uzmanlıklarıyla, KOBİ’lere sürdürülebilirlik ve yeşil pazarlama konusunda rekabetçi bilgi sağlayacak materyali üretmek ve ikincisi yine sürdürülebilirlik konusunda mesleki ve yüksek okul öğrencilerine yönelik farkındalık yaratmak için eğitim amaçlı somut çıktılar üretmektir. Bu amaçlara ulaşmak için, şu ana kadar yapılan çalışmalar öncelikli olarak ortakların kendi ülkelerindeki yaratıcı endüstrilerde sürdürülebilirlik ve yeşil pazarlama konularında durum analizi yapmaları ile başladı. Buna yönelik olarak meslek birliklerine, işveren birliklerine, yaratıcı endüstrilere eleman yetiştiren öğrenim kurumlarına (Örn: Işık Üniversitesi olarak durum analizi anketlerinin büyük bir kısmını endüstriyel tasarım bölümü öğrencileri ile yaptık) ve bu sektörde çalışan irmalara uygulanan anket sonuçları ortaklar ile paylaşıldı. Analiz sonucu yapılan tespitlere göre diğer tüm katılımcı ülkeler, mevcut ortaklardan biri tarafından tasarlanmış olan ve bu konuda farkındalığı arttırmayı amaçlayan “Sustaingame” sürdürülebilirlik oyununun ülkesel önceliklere göre adaptasyonunu ve yerel dile çevrimini yaptılar. Özellikle, eğitimde öğrencilere faydalı olacağını düşündüğümüz bu oyunu bir sonraki aşamada dijital hale çevirmek için çalışmalara başlandı. Ayrıca bu analiz sonucunda, yeşil pazarlama bilgi seviyesi sonuçlarına göre geliştirilecek pazarlama materyallerinin ve yine dijital oyunda yer alacak kısımların ana hatları belirlendi. İnternet üzerinden açık erişimli olacak interaktif dijital oyun versiyonu iki aşamadan oluşacak şekilde planlanlandı. İlk aşamada her ülke farklı temalarda bir mağaza oluşturdu. İlgili tema temelinde sürdürülebilirlik konusunda, hem yerel dilde hem de ortak çalışma dili olan İngilizce dilinde sorular hazırlandı. Tema olarak Türkiye mağazasında tasarım (mücevher, ev eşyası ve benzeri ürün tasarım ve üretim olacak şekilde) seçtik. İspanya, gıda pazarı, Hollanda bilgi teknolojileri ve iletişim mağazası, Fransa, lüks malların satıldığı bir mağaza tasarlarken, Danimarka’lı iki ortağın seçimi ise çocuk kitapları satan bir mağaza ve fotokopi ve baskı mağazaları oldu. Şu ana kadar, oyunun ilk tasarımları gözden geçirilerek gerekli değişiklikler saptandı. Oyunun ikinci aşamasında ise, KOBİ’lere yönelik bir pazarlama farkındalık ve eğitim alanı yaratılması planlandı. Farklı katlarında farklı bilgilere erişilebilecek bir “pazarlama kulesi” olarak planlanan bu kısımda, isteyen KOBİ’lerin yeşil pazarlama konularında bilgi alabilecekleri, bilgilerini test edebilecekleri 5 seviyeli/aşamalı bir alan yaratmış olacağız. Projenin 4. iş paketi kapsamında, Işık Üniversitesi’nde 1213 Şubat’ta yapılacak toplantıda, dijital oyunun ilk demo versiyonu ve yeşil pazarlama materyallerinin tamamlanmasını hedeliyoruz. Projenin devam eden son 3 iş paketindeki çalışmaları da kısaca gözden geçirip projenin beklenen sonuç ve çıktılarını da paylaşacak olursak: Bir sonraki adımda dijital sürdürülebilirlik oyunu tamamlanıp İnternet üzerinden erişime açılacaktır. Her ülkenin mağazası diğer tüm katılımcı ülkelerin dillerine çevrilecek, böylece oyunun geniş kitlelere ulaşması sağlanacaktır. Üniversiteler ve öğretim üyeleri ile paylaşılarak, sürdürülebilirlik konusunda yeni bir eğitim materyali olarak müfredata katkıda bulunulması sağlanacaktır. Toplumun daha geniş kesimlerinde, bu konuda farkındalık yaratmak amacıyla, üretilen materyaller irmalar, medya, STK’lar, meslek birlikleri, ve isteyen kurumlarla da paylaşılacaktır. Yeşil pazarlama eğitim materyalleri geliştirilip, değişik hedef gruplarına göre seviyeleri Dokuz Eylül Üniversitesi letme B l m mezunu olan Yrd. Do . Dr. Gamze Karayaz, I k niversitesi’nde al maya ba lamadan nce, Old Dominion University, Norfolk, Virginia, USA’da 20002006 y llar aras nda ara t rma ve retim g revlisi olarak al m , ayn zamanda Y n Eylem Ara t rmas ve Sistem Analizi zerine Y ksek Lisans ve M hendislik Y netimi ve Sistem M hendisli i alan nda doktora yapm t r. niversitede Pro e Y netimi, retim Y netimi, Y neticiler i in Karar Verme ve Strate ik Y netim derslerinde retim yeli i yapan Dr. Karayaz, ayn zamanda pro e y netimi alan nda lkemizde nc bir STK olan PMI T rkiye kurucular ndand r, ba kanl k dahil e itli g revler stlenerek lkemizde pro e y netimi konusunda fark ndal k yaratacak al malara g n ll olarak kat lmaktad r. PMP (Pro ect Management Professional) sertiikas na sahip olan Dr. Karayaz, halen AB pro eleri y r tmekte ve s rd r lebilirlik ve pro e y netimi, pro e y netim oisleri, strate ik pro e y netimi konular nda akademik al malar n s rd rmektedir. ayarlandıktan ve son halini aldıktan sonra, katılımcı ortaklar tarafından istekli KOBİ’lere verilecek eğitimlerle uygunluğu test edilecektir. Eğitimcinin eğitimi olarak yapılması planlan bir dizi eğitim de buna paralel olarak gerçekleştirilecektir. Verilen eğitimin hedei, KOBİ’lerin yeşil pazarlama ilkeleriyle ürünlerinin bu özelliklerini ortaya çıkarmalarında ve pazarlama faaliyetlerinde bunu bir avantaj olarak kullanarak, rekabetçi avantajlarını arttırmaktır. Son aşamada ise amaç, hedelere ulaşılıp ulaşılmadığının ülke bazında değerlendirilip, çıktılarda gerekli değişiklik ve düzenlemeleri yaparak, projenin son halini, tüm paydaşlara ulaştırmaktır. Türkiye’nin 2014 yılını kapsayan OECD Yenilik ve Teknoloji Göstergeleri raporuna baktığımızda, 2011’den itibaren ulusal baz rakamlarıyla sanayide yeşile bağlı performans göstergelerinde OECD ülkelerindeki düzeyi yakalayamadığı gözlenmektedir(4). Bu düzeyi yakalamanın yollarından biri de eğitim ile farkındalığı arttırmaktır. Sadece bilgiye ulaşmak yeterli olmadığından sürdürülebilirlik ile ilgili bilginin nasıl kullanılacağı da öğretilmelidir. Ülkemizdeki değişik disiplinlerde eğitim gören ve mezun olduktan sonra kendi işini kuran öğrencilerimizin karşılaştığı sorunlardan bir tanesi de ürünlerini pazarlamada yaşadıkları sıkıntılardır. Müşteri ilişkileri ve satış becerileri en fazla istenen pazarlama yetkinlikleri olması nedeniyle müfredatlar genelde buna odaklı hazırlanmıştır. Buna karşın, yurtdışına açılmak isteyen veya iş yapan bir KOBİ, “yeşil” ve “sürdürülebilirlik” konusunda etiket, sertiika, belge gibi yerel düzenlemeler ve taleplerle karşılaşmaktadır. Dolayısıyla, gerek bu çalışmanın şu ana kadar ki sonuçları, gerekse dünyadaki bu farkındalığın ülkemizde de yaygınlaştırılması açısından yürüttüğümüz bu sürdürülebilirlik projesinin sonuçları, KOBİ’lerimize ve öğrencilerimize önemli katkılar sağlayacaktır. Referanslar: 1. World Commission on Environment and Development Report (1987): Our Common Future, (Brundtland report) 2. http://www.tuik.gov.tr. Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Haber Bülteni,(2014, Sayı: 16124) 3. http://www.ua.gov.tr/programlar/erasmusprogramı/meslekieğitimprogramı/20072013dönemineaitbilgivebelgeler/ yeniliktransferiprojeleri 4. OECD, (2014) Turkey, OECD Science, Technology and Industry Outlook 2014 Şile Kampüsü, 34980 Şile İstanbul T. (0216) 712 14 60 | F. (0216) 710 28 73 Maslak Kampüsü, 34398 Maslak İstanbul T. (0212) 286 49 11 | F. (0212) 286 57 96 www.isikun.edu.tr | [email protected] /FMVIsikUni /FMVIsikUniv /FMVIsikUniversitesi /fmvisikuniv Işık Üniversitesi yazi.indd 1 09/02/15 09:30