Katalog

10 İlginç Bilgiler CBT 1453/23 Ocak 2015 11 Az, öz ama şaşırtıcı... Konfiçyüs’ün “İyi bir resim, bin kelimeye bedeldir” saptamasını doğrularcasına, ABD merkezli internet haber sitesi Vox, günümüzün yoğun temposu içinde uzun metinlere zaman ayıramayan insanlara bilgiyi en kısa zamanda ve en kalıcı şekilde verebilmek için “Sizleri Şaşırtacak Harita ve Grafikler” başlığı altında 22 ilginç görsel yayımladı. Bunların arasından seçtiğimiz harita ve grafikler sizleri hem şaşırtacak, hem de dünya ile ilgili görüşlerinizde köklü değişiklikler yaratacak. Doğmak için en doğru yer İsviçre Economist Intelligence Unit’in yaptığı bir kamuoyu araştırmasına göre çocukların mutlu, güvenli ve müreffeh bir yaşam sürmeleri için en uygun ülke İsviçre. Suç oranları, devlet kurumlarına güven, aile sağlığı gibi göstergelerin dikkate alındığı araştırmada, İsviçre’yi Avustralya ve Norveç izliyor. ABD ve Almanya 16. sırada yer alıyor. Dünya zenginliğinin haritası İngilizler dünyanın hemen hemen her ülkesini istila etmişler İngiliz tarihçi Stuart Laylock’a göre “Halihazırda Birleşmiş Milletler’e üye 193 ülkenin 171’i tarihin bir döneminde İngiliz istilasına veya askeri müdahalesine hedef olmuş. Bu da tüm ülkelerin % 90’una tekabül ediyor.” Laylock, yararlandığı metodolojiyi oldukça geniş tutmuş; korsanları, silahlı kâşifleri de listesine dâhil etmiş. Ayrıca çalışmasında başlangıç tarihini 2. yüzyıla kadar indirmiş. Bazı tarihçiler Laylock’un görüşlerinde zorlama olduğu kanısında. Örneğin bunlara göre Clodius Albinus adındaki Romalı komutanın ordusunda çok sayıda İngiliz askerinin bulunması, Fransa’da Galler bölgesi istilasının İngilizler tarafından yapıldığı anlamına gelmemeli. Dünya nüfusunun yarıdan fazlası bu dairenin içinde yaşıyor Bu daire Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş, Japonya, Vietnam, Filipinler, Burma, Tayland, Kuzey ve Güney Kore, Nepal, Malezya, Tayvan, Sri Lanka, Kamboçya, Laos, Moğolistan ve Butan’ı kapsıyor. Ve dünya nüfusunun % 51’i bu ülkelerde yaşıyor. Afrika sandığınızdan daha büyük Bugün gördüğümüz tüm haritalar “Merkator Projeksiyonu” adı verilen bir yöntem ile hazırlanmıştır. Bu yöntem 1559 yılında Gerardus Mercator tarafından geliştirilmiştir. Bu yöntem, merkezinde bir ışık kaynağı bulunan küresel dünyanın, ekvatoruna teğet olarak geçirilen bir silindir vasıtasıyla harita elde edilmesini sağlayan bir projeksiyondur. Merkator projeksiyonuna sahip olan haritalarda, sadece ekvatora yakın olan bölgelerde doğru sonuçlar alınır. Kutuplara doğru gittikçe şekiller bozulur. Merkatör Projeksiyonu yelkencilik için uygundur. Ancak büyük karaların büyüklüğünün algılanmasında –bir de Kutuplara yakınsalar doğru sonuç vermez. Örneğin Afrika, Grönland ile aynı büyüklükte imiş gibi görünür. Oysa Afrika 14 misli daha büyüktür. İlişikteki haritada Afrika’nın gerçek boyutları görülüyor: Yalnızca Grönland’dan değil, Çin, ABD, Hindistan ve Batı Avrupa’nın toplamından büyüktür. Bu harita, dünya karalarını kütlelerine göre değil, her ülkenin ne kadar zenginliğe sahip olduğu ölçeğine göre tartıyor. Görüldüğü üzere Kuzey Amerika ve Batı Avrupa devasa oranlarda genişliyor. Bu bölgeler küresel zenginliğin –2002 ölçümlerine göre % 46’sına sahip. Bu haritada en dehşet verici görüntü, Afrika’nın yoğun nüfusunun minimal bir zenginlikle yetinmek zorunda kalmış olması. Metrik sistemi kullanmayan ülkeler Liberya, Myanmar ve ABD Savaşlarda hiç olmadığı kadar az sayıda can kaybı yaşanıyor Amerika’nın büyük bir kısmı meskun değil ABD’de 4.6 milyon kilometre karelik alanda hiç kimse yaşamıyor. Bunun da anlamı şu üç şeyden biri: 1) Bölgeler coğrafi olarak insan yaşamına uygun değildir, 2) Yasalar veya diğer yasaklar yerleşime izin vermez, 3) Ticaret ve sanayi bölgeleridir; buralarda kimse oturmaz. Gençler arasında Snapchat Twitter’dan daha popüler Amerikan Hastalık Kontrolü ve Önlenmesi Merkezi’nin verilerine göre ABD’de en ölümcül uyuşturucu maddeler yasal olarak pazarlanıyor. Bazı vakalarda bu uyuşturucular daha ölümcül, çünkü bunların yasal statülerine bağlı olarak erişimi kolay. Eğer eroin tütün kadar kolay elde edilebiliyorsa, daha fazla insanın eroine bağlı olarak öleceğini söylemek mümkün. Ancak bu, tüm vakalar için geçerli değil. Alkol marijuhanadan daha tehlikelidir, ancak pek çok eyalette marijuhana yasal değildir; oysa alkol 21 yaşından büyükler için yasaldır. ABD’de en tehlikeli uyuşturucular yasal Comscore ve Statista şirketlerinin değerlendirmelerine göre gençler arasında Snapchat Twitter’dan daha popüler. Instagram ise bu ikisinden daha yaygın. Vox’tan Susannah Locke metrik sisteme geçmeyen ABD’yi şöyle eleştiriyor: “ABD’nin bugün kullandığı sistem artık sistem bile değil. Birbiriyle en ufak bir ilgisi olmayan oradan buradan toplanmış ünitelerden oluşuyor. Çoğunluğu çok eskilere dayanıyor. Örneğin 12 inç bir foot ediyor, üç feet bir yard ediyor, 1.760 yard ise bir mile eşit. İşte bu nedenle dünyanın geride kalanı metrik sistemi kullanıyor. Metrik sistemde yapacağınız tek şey üniteleri 10’un katları ile bölmek veya çarpmak.” İnsanlar, uçak kazalarına geniş yer veren dünya medyasının, güvenli bir şekilde iniş yapan uçaklarla ilgili haber yapmamasından şikâyetçi. Aynı şekilde basın savaşlarda ölmeyen insanlarla da ilgili haber yapmıyor. Ancak savaşlara bağlı can kaybındaki düşüş inanılmaz boyutta. Harvard’dan Steven Pinker bu konuda şöyle 1940 50’ler 60’lar 70’ler 80’ler 90’lar 2000’ler konuşuyor: “Doğrudan siyasi şiddete bağlı (savaş, terörizm, soykırım ve militan saldırıları) ölümler son on yılda hiç olmadığı kadar azaldı.” İntihar oranın yüksek olduğu ülkeler Samanyolu Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada intihar sayısının en yüksek olduğu ülke Guyana’dır. Bu ülkede her 100.000 kişiden 44’ü intihar ediyor. Bu ülkeyi 100.000 kişide 38.5 ile Kuzey Kore izliyor. Güney Kore her 100.000 kişiye 28.5, Rusya 18.5 ile ilk sıralarda yer alıyor. Laniakea İnsan, hiçliğin içinde küçücük bir leke Bu, belki de haritaların içinde en ilginç olanı. Bir an için kendinizi düşünün. Kendinizi bir şey sanıyorsunuz değil mi? Size, ailenize, dostlarınıza olan her şeyin çok önemli olduğunu düşünmektesiniz. Bu harita evrenin yalnızca bir köşesi. Laniakea adı verilen bölgede 100.000’den fazla galaksi bulunuyor ve 500 milyon yıl genişliğinde bir alana yayılıyor. Bunun içinde Dünya’yı göremiyorsunuz bile. Bilim yazarı Brad Plumer bu konuda şöyle yazıyor: “Bu haritadaki ışıkların her biri tek bir galaksi. Her galaksi milyonlarca, milyarlarca, hatta trilyonlarca yıldız içeriyor. Bu da sadece evrenin küçük bir köşesi. Bunun dışında yığında galaksi süperkümesi var.” Filipinler dünyanın en duygusal ülkesi. Singapur da en duygusuzu Gallup’un 2009 yılından beri yürüttüğü kamuoyu araştırmasında 150 ülke ve bölgede yaşayanların duygusal deneyimleri araştırıldı. Örneğin “Dün bir şeye çok güldünüz mü?” veya “ Dün eğlendiniz mi?/üzüldünüz mü?/strese girdiniz mi?/ öfkelendiniz mi? gibi sorular soruldu. Singapurluların % 36’sı belirli bir gün içinde olumlu veya olumsuz hiçbir duygu yaşamadıklarını açıkladılar. Tam tersi Filipinlilerin % 60’ı böyle bir deneyim yaşadıklarını belirttiler. ABD bu listenin 15. sırasında yer aldı. Dünyanın en yaşlı nüfusu Almanya ve Japonya’da yaşıyor. Nijerya’da ise en gençleri Politika veya ekonomi gibi konularla ilgiliymiş gibi görünen pek çok olgunun altında kılık değiştirmiş demografi yatar. Yaşlanmakta olan nüfusa sahip olan ülkeler, çoğunlukla bütçe açığı ve düşük ekonomik büyüme ile karşı karşıya kalırlar, çünkü çok sayıda emekliyi destekleyecek oranda emekçiden yoksundurlar. Çok genç nüfusa sahip olan ülkelerde ise siyasi karmaşa kaçınılmazdır, çünkü yeterli miktarda iş yoktur. Şu anda Almanya ve Japonya dünyanın en yaşlı nüfusuna sahipler. Yaş ortalaması 46.1’dir. Öte yandan Nijerya 15.1 yaş ortalaması ile dünyanın en genç ülkesidir. 1990’dan bu yana çocuk ölümleri azalıyor 1990 ile 2013 yılları arasında beş yaş altı çocuk ölümleri yarı yarıya azalmış durumda. Bu da insanlık tarihindeki en iyi haberlerden biri. 195 ülkenin 191’inde ölümlerin azalmış olması çok olumlu bir gelişme. Buna karşın her gün 17.000 çocuk ölmekte. Derleyen: Reyhan Oksay Kaynak: http://www.vox. com/2014/9/23/6829399/23mapsandchartsthatwillsurpriseyou Küresel nüfus 2100’de 11 milyara erişecek Birinci yüzyılda dünya nüfusu 200 milyondu. 10. yüzyıla gelindiğinde nüfus 300 milyona ulaştı. 19. yüzyıla kadar nüfus milyarın altındaydı. Ancak o tarihten sonra hız arttı. Bugün nüfus 7 milyara erişmiş durumda. Birleşmiş Milletler’in son tahminlerine göre 2100 yılında nüfus 11 milyar olacak. Bu kadar boğazın nasıl doyacağı konusu bugün bilinmiyor.