Katalog

AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ ‘Manevi Mirasım Bilim ve Akıldır!’ “Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım bilim ve akıldır... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve bilimin gelişimini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde akıl ve bilimin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.” Mustafa Kemal Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yanıtı. Kaynak:?İsmet Giritli, Kemalist Devrim ve İdeoloji, İ.Ü. Yayınları “Ankara’da çınarlar yanlış ışıktan öldü” B Prof. Dr. Zeki Aslan [email protected] u başlık, 5 Temmuz 2014 tarihli Cumhuriyet gazetesi Ankara ekinde Sertaç Eş’in haberinden. Yazının devamında “Cinnah Caddesi’nde 15’in üzerinde çınar ağacı “yapay yeşil görünüm” sağlamak amacıyla yapılan aydınlatma nedeniyle kuruduğu bilgisi yer alıyor. Bu yazıda mavice zengin LED lambalarının doğaya verdiği zarar ve ağaçların kuruması ile LED lambalarının ilişkisi hakkında kısa bilgi sunmak istiyorum. Işık salan diyot (LED), bilgisayar, telefon ve TV ekranları gibi ekranların temel aydınlatma kaynağıdır. Birçok ülkede olduğu gibi, ülkemizde bunların dış aydınlatmada kullanılması giderek yaygınlaşıyor. Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği (IDA), mavice zengin beyaz dış aydınlatma lambalarının doğal çevreye ve doğal yaşama olumsuz etkileri konularında kapsamlı bir makale yayımladı1. Bu makalede ışık kirliliğinin lambaların tayf özelliklerine (renklerine) çok bağlı olduğu, düşük basınçlı sodyum lambalarının daha çevre dostu olduğu, en kirleticilerin ise metal tuzu (metal halide) ve beyaz LED lambaları olduğu anlatılmakta. Mavice zengin aydınlatma lambalarının yıldızlı gökyüzü seyrine zararı, özellikle temiz atmosferde, yüksek basınçlı sodyum lambalarının zararından daha büyük olduğu vurgulanmaktadır. Şekilde beyaz LED lambasının tayfsal güç dağılımı görülmektedir1. ışığa maruz kalma melatonin üretimini baskılar. Melatonin hormonu insanlarda, hayvanlarda, hatta kimi bitkilerde bulunur. Gece vardiyasında çalışan kadınlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar göğüs kanseri riskinin arttığını göstermektedir 2,3 Ülkemizde yeni konut siteleri, TOKİ yerleşim alanları, AVM’ler yaygınlaşıyor, şehirler dönüşüm geçiriyor; buna bağlı olarak özellikle yoğunluğun yüksek olduğu yaşam alanlarında ışık kirliliği de artıyor. Dış aydınlatmada yaygın olan sodyum lambaları yerine mavice zengin beyaz LED lambalarına geçiş de artıyor4,5. Bu demektir ki günlük çevrim daha da bozulacak, mavice zengin LED lambaların melatonin baskılayıcı dalgaboylarındaki ışık kirliliği de çok artacak. Bu da ekosisteme, insan sağlığına, yıldızlı gökyüzünün seyrine ve astronomi araştırmalarına bilinen etkisini daha da kötüleştireceği anlamına gelmektedir. Ayrıca uygulama öyle ki, Türkiye’de 67 milyon civarındaki sokak lambasının LED teknolojisine dönüştürülmesi ile yılda 350 milyon lira tasarruf sağlanacağı haberi4 tartışmaya çok açıktır: Bu haberden sonra alışveriş merkezleri ve bina aydınlatmalarında kuralsız aydınlatma yaygın hale geldi. Bunu Antalya’da, Ankara’da ve birçok yerde görmekteyiz. Örneğin Ankara’da Çukurambar bölgesinde parlak şerit lambalarla aydınlatılan (süslenen) yüksek binalar da var. Ankara’da Merkez Kütüphanenin çatısının şerit lambalarla süslenmesi anlaşılır gibi değildir: Doğrudan gökyüzüne gönderilen ışık başa giden enerji değil mi? Bitkiler ve hayvanların üreme, beslenme, uyuma ve tehlikelerden korunma gibi yaşamı destekleyen davranışları günlük çevrime bağlıdır, fotosentez olayı da bunlardan biridir. Fotosentez olayı, klorofil (yeşil bitki enzimi) yardımıyla güneş ışığını kullanarak su ve havadaki karbon dioksitten bitki için besin ve enerji üretilmesi sürecidir6,7: Karbon dioksit + su + güneş enerjisi › glukoz + oksijen. Karanlık sürenin uzunluğu canlıların gün uzunluğuna tepkisini etkiler8. Fotosentezde iki tip tepkime olur: ışıklı evre tepkimeleri, karanlık evre tepkimeleri. Işıklı evre tepkimeleri yalnız güneş ışığı varken olur, karanlık evre tepkimelerinde güneş ışığı yoktur8. Ağaçların geceleyin yeşil LED lambaları ile aydınlatılması bu fotosentez sürecine müdaheledir. Ankara’da Cinnah caddesinde ağaçların kurumasının nedeni kanımızca budur. LED lambalarının bu şekilde bilinçsiz kullanımı önlenmeli. Biyokimyacı bilim insanlarımızın bu konuyu incelemeleri ve yetkilileri uyarmaları yararlı olur diye düşünüyorum. 1. IDA (International DarkSky Association), 2010. Visibility, environmental, and astronomical issues associated with bluerich white outdoor lighting 2010). http://docs.darksky. org/Reports/IDABlueRichLightWhitePaper.pdf 2) Haus EL, Smolensky MH (2012) Shift work and cancer risk: Potential mechanistic roles of circadian disruption, light at night, and sleep deprivation, Sleep Medicine Reviews, , http://dx.doi. org/10.1016/j.smrv.2012.08.003, 3) Dickerman, B. , Liu, J. Does Current Scientific Evidence Support a Link Between Light at Night and Breast Cancer Among Female NightShift Nurses? Health & Safety June 2012 , Vol. 60, s. 273281. 4) www. ntvmsnbc.com/id/25396424 5) Cumhuriyet, 17 Ocak 2013; 6) http://tr.wikipedia.org/wiki/Fotosentez 7) http://en.wikipedia.org/ wiki/Lightindependentreactions 8) www.ballpublishing.com/ growertalks/ViewArticle.aspx?articleid=20668 Cumhuriyet BİLİM?VE?TEKNOLOJİ Türkiye’nin Haftalık Bilim Haberleri ve Kültürü Dergisi Sayı: 1433 5 Eylül 2014 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç GENEL?YAYIN?YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN?YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU?MÜDÜR Ayşe Yıldırım Başlangıç GÖRSEL?YÖNETMEN Tüles Hasdemir “Sağlık” sayfası VKV Amerikan Hastanesi’nin, “Bilim Kültür ve Eğitim” sayfası İstanbul Kültür Üniversitesi’nin ve arka sayfa konuları ‘Atılım Üniversitesi’nin katkıları ile hazırlanmıştır. YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE?MERKEZİ?VE?YAZIŞMA?ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212 343 72 74 Faks: 0212 343 72 64 CUMHURİYET?REKLAM CBT 1433 2 /5 Eylül 2014 Genel Müdür: Özlem Aydan, Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü, Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya, Reklam Müdürü: Ozan Altaş, Rezervasyon Yönetmeni: Onur Tunalı Tel: 0212.2519874/3437274 Yerel Süreli Yayın BASKI DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/İstanbul www.cumhuriyet.com.tr Dışa aydınlatmada kullanılan yüksek basınçlı sodyum lambaları ışınımının çoğu 550 nm ile 650 nm arasındadır. 500 nm den daha kısa dalgaboylarında yaydığı enerjinin görsel bölgedekine (yani 400650 nm bölgesine) oranı yalnız %7 iken bu oran beyaz LED lambaları için %20%50 arasındadır1. Işık kaynağı ne olursa olsun, dış aydınlatmada ne kadar çok beyaz ışık kullanılırsa çevreye yayılan mavice zengin ışık o kadar çok olacaktır. Bitkilerde fotosentez olayının etkili olduğu dalgaboyu aralığı 520 550 nm (yeşil) arasındadır. Piyasada farklı renklerde üretilen ve doğru kullanılan LED lambaları sayısı hâlâ yeterli değildir. Milyarlarca yıldır Dünya’daki yaşam, düzenli gecegündüz çevrimine bağlıdır, bu bütün bitkilerin ve hayvanları DNA’sına kayıtlıdır. Gecegündüz çevrimi altında biyokimyasal mekanizmaların denetlediği bu yaklaşık 24 saat süreli biyolojik çevrime sirkadiyen çevrimi (günlük çevrim) deniyor. Bilimsel araştırmalar gösteriyor ki yapay aydınlatma ile bu çevrimin bozulması, göğüs kanseri, prostat kanseri gibi kanser vakalarının, kalp rahatsızlıklarının, uyku bozuklularının ve metabolizma hastalıklarının artmasına neden olmaktadır. Kuşlar, diğer memeliler, böcek ve bitkiler için olumsuz hatta öldürücü etkisi vardır. İnsanlarda günlük çevrimi, retinadaki görsel olmayan ışık alıcıları yönetir; bu alıcıların tepki fonksiyonunun tepesi tayfın 460 nm (mavi) yakınındadır. Geceleyin ışığa, özellikle mavice zengin