Katalog

Sa l k Okumayı sevmeyen bir toplum olarak ülkemizde giderek bir bağımlılık halini alan elektronik cihazlar sayesinde ekranla yapışık bir nesil yetişmektedir. Doç. Dr. Sinan Mahir Kayıran – VKV Amerikan Hastanesi Pediatri Bölümü Çocuklar ve ekran Ç ocukların fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişimleri üzerine çevrenin etkisi büyüktür. Bebeklikten ergenliğe kadar çevresel etkenlerden birisi de başta televizyon olmak üzere elektronik medyadır. Ekran denildiğinde eskiden sadece televizyon akla gelirdi. Günümüzde ise televizyona ek olarak, bilgisayarlar, video oyunları, notebook, ipad ve akıllı telefonlar başta olmak üzere birçok elektronik cihaz düşünülmektedir. Kitle iletişim aracı olmalarının yanı sıra, eğitim, öğrenim ve eğlence alanlarında yararlanılmaktadır. Ancak artık yararları yanında zararları konusuyla da gündem oluşturmaktadırlar. Okumayı sevmeyen bir toplum olarak ülkemizde giderek bir bağımlılık halini alan elektronik cihazlar sayesinde ekranla yapışık bir nesil yetişmektedir. EKRAN BAŞINDA GEÇİRİLEN ZAMAN Ekran başında geçirilen süre arttığında beraberinde bir çok sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. O nedenle günümüzde çocuklarda 2 yaşına kadar ekran (özellikle televizyon) başında zaman geçirmelerine izin verilmemesi, sonraki dönemlerde ise günlük bu sürenin toplam 12 saat ile kısıtlanması önerilmektedir. Oysa bu süre dünyadaki tüm ülkelerde çok yüksektir. Amerika Birleşik Devletleri’nde televizyon izleme yaşı 4 ay gibi çok küçük yaşlara kadar inmiştir. Erkekler, büyük çocuklar ve düşük sosyoekonomik düzeydeki çocuklar daha fazla televizyon izlerken, sosyoekonomik durum yükseldikçe yeni teknolojilere ulaşımın kolaylaşması ile akıllı telefonlar, iPad, notebook, video oyunları televizyonla yarışma haline gelişmiştir. Zararlı etkiler, izlem süresinden, izlenen programların içeriğinden ve teknolojik yapıdan (elektromanyetik alan) kaynaklanmaktadır. Özellikle merkezi sinir sistemi gelişiminin en hızlı olduğu, psikomotor ve psikososyal özelliklerin kazanıldığı 03 yaş erken çocukluk döneminde gelişebilecek bir sorun tüm yaşamı etkileyebilmektedir. bozukluklarıyla sıklıkla karşılaşılabilmektedir. Uzun süre televizyon izlemenin sağlıklı gözlerde bile yorulma, kanlanma, kuruma, gibi belirtilere yol açtığı, kırılma kusuru olanlarda uyum çabası nedeni ile göz kaslarında yorgunluk oluşturduğu gözlenmektedir. • Psikosoyal ve Davranış Sorunları: Bilgisayar, video oyunları veya televizyon ekranında günlük 2 saatten fazla geçirilen zaman sonrasında duyusal, sosyal ve dikkat problemleri ortaya çıkabilmektedir. İletişim güçlüğü, öğrenme bozukluğu, dikkat eksikliği, antisosyal davranışlar, arkadaş ilişkilerinin azalması, erken yaşlarda cinsel ilişki, alkol, sigara, madde bağımlılığı bu sorunların en sık görülenleri olmaktadır. Televizyonun en önemli olumsuz etkisi çocuğun tek yönlü iletişim içinde olması ve karşılıklı etkileşim olanağının olmamasıdır. Dil becerileri gecikmekte, dış dünya ile iletişim sorunları yaşamaktadırlar. Özellikle reklamlar ve müzik klipleri, renk, ses, ritm ve hareketi bir arada sunması nedeniyle küçük çocukların bile ilgisini çekmekte ve kullanılmakta olan bazı bilinçaltı uyaranlar, çocukların tutum ve davranışlarında etkili olmaktadır. •Azalmış Akademik Performans: Yatak odalarında televizyon bulunan çocukların akademik performanslarının, bulunmayanlara göre daha düşük olduğu bilinmektedir. Çocuğun okul başarısında en etkili faktörler; çocuğun zekâ düzeyi, anne baba eğitim düzeyi ve ders çalışmaya ayrılan süre olmakla birlikte, televizyon ya da internette geçirilen sürenin ders çalışma süresini kısaltması sonucunda okul başarısı düşmektedir. • Oyunlar için az zaman kalması: Ekran başında geçirilen aşırı zaman aktif, topluca yapılan, yaratıcı oyunlar için daha az zaman bırakmaktadır. SÜREYİ NASIL KISITLAYABİLİRİZ? Çocuğunuzun ekran başında geçirdiği zaman sizin fark ettiğinizden daha uzun süre olabilir. O nedenle yakın izlem yaparak onunla konuşup daha az oturup daha çok hareket etmesinin önemini anlatmalısınız. Aynı zamanda basit kurallar oluşturmaya ve uygulamaya başlamalısınız. • Arka planda TV izletmeyin: Televizyon açıksa çocuğunuzun sırtı televizyona dönük olsa da arka planda çalışıyorsa dahi dikkatini çekebilir. Aktif olarak televizyon izlemiyorsanız televizyonu kapatınız. • Yatak odalarında bilgisayar ve televizyon bulundurmayınız. Yatak odalarında televizyon olanlar televizyon olmayanlara göre daha fazla televizyon izlemektedirler, aynı durum bilgisayar ve internet için de geçerlidir. Yasal olmayan, şiddet ve cinsel içerikli sitelere erişim başta gelen riskler arasındadır. İnternetin pornografi yayın aracı olarak kullanımı da hızla yaygınlaşmaktadır. Uyuşturucu ve terör gibi yasal olmayan yollara destek arayanlar interneti propaganda aracı olarak kullanmaktadır. O nedenle çocukların ekran başında geçirdikleri sürenin ve internette girdikleri sitelerin izlenmesi açısından bilgisayar ve televizyonun salon gibi ortak kullanım alanlarında bulunması yararlı olacaktır. Ayrıca güvenli internet kullanımı konusunda bilgiler sağlanmalıdır. • Televizyon karşısında yemek yemeyiniz ve yedirmeyiniz: Televizyon karşısında abur cubur gibi atıştırmalıklar ya da öğün yemekleri ekran karşısında çocukların daha uzun süre kalmalarına neden olmakta ve tartı alımına neden olmaktadır. • Okula gittiği günlerde gün içi kurallar belirleyiniz:Birçok çocuk hafta içi okula gittiği için çok kısıtlı zamanı mevcuttur. Geriye kalan zamanını bir ödül yada cezalandırma olarak televizyon karşısında geçirmesine izin vermeyin. • Çocuğunuzun bakıcısı ile konuşunuz:Çocuğunuzun yaşamındaki diğer kişileri çocuğunuzun ekran başında geçirdiği zamanı kısıtlaması açısından yönlendirip bilgilendiriniz. Bakıcıların ekranları bakıcı olarak kullanmasına göz yummayınız. • Diğer aktivitelere yönlendiriniz: Eğlence olarak ekranlardan çok okuma, akranlarıyla birlikte toplu oyunlar oynama, annesine yemek pişirirken yardımcı olma gibi aktivitelere katılmasını sağlayınız. • İyi bir örnek olunuz: Ekran başında geçireceğiniz zamanı kısıtlayarak çocuğunuza iyi bir rol model olunuz. • Fişi çekiniz: Şayet ekran başında geçirilen zaman aile içi gerginlik yaratıyorsa, televizyonu, bilgisayarı fişinden çekiniz ve akıllı telefonları, video oyunlarını uzak bir yere saklayınız. Tüm aile için ayda yada hafta da 1 gün serbest ekran günü belirliyebilirsiniz. Kontrolsüz televizyon izlemini engellemek için, fişe bir kilit takabilirsiniz. • Elektromanyetik alanların olumsuz etkilerini azaltmak: Özellikle televizyonun en az 2 metre mesafeden seyredilmesi, çocuğun odasında televizyon bulundurulmaması, televizyonun arkasına ya da televizyonun önünde bulunduğu duvarın arkasına koltuk, yatak yerleştirilmemesi bu olumsuz etkileri azaltmada oldukça etkilidir. • Uyku Bozuklukları: Ekran başında geçirilen zaman arttıkça uykuya dalma sorunları ve beraberinde uyku düzensizliği, kabus ve korku gibi uyku sorunları daha fazla gözlenmektedir. Uykusuzluk beraberinde yorgunluk ve artmış abur cubur yeme sonucunu doğurmaktadır. Gerilim sahneleri korku endişe duygularının yerleşmesine ve uyku bozukluklarına yol açabilmektedir. • Şiddet: Medya yoluyla özellikle televizyonla şiddete maruz kalmak çocukları şiddete karşı duyarsız hale getirmektedir. Sonuçta çocuklar şiddeti kanıksayıp sorunları çözmede bir yol olarak görebilmektedir. Özellikle somut düşüncenin hakim olduğu, soyut düşüncenin gelişmediği 7 yaş öncesi dönemde çocuk televizyonda gördüğü görüntüyü uygulamaya koyabilir. Şiddet unsuru içeren görüntüler bilinçaltına şiddet duygularının yerleşmesine ve şiddet eğilimine neden olabilir. • Obezite ve Diğer Fiziksel Sorunlar: Çocuklar ekran başında ne kadar uzun zaman geçirirlerse, aşırı kilolu hatta obez olma riski o kadar artmaktadır. Yattıkları odada televizyon, bilgisayar varlığı bu riski çok daha fazla arttırmaktadır. Ayrıca ekran başında daha fazla abur cubur, tuzlu, yağlı ve aşırı kalorili gıdaların tüketimi özellikle reklamlar yoluyla teşvik edilmekte ve beraberinde obezite daha belirgin olarak karşımıza çıkabilmektedir. Ortopedik sorunlar ve görme SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Çocuğunuzun ekran başında geçirdiği zamanı eğlenceli hale getiriniz: • Çocuğunuzun izliyeceği programları planlayınız: Kanallar arası sürekli dolaşmak yerine kaliteli videoları yada programları bulunuz. Bilgisayar ve televizyonlarınızdaki ebeveyn kontrol düğmelerini kullanmayı düşününüz. Video oyunları ve akıllı telefon uygulamalarını çocuklarınız oynamadan önce izleyiniz. Şiddet ve gerilim içeren programların izlenmesini engelleyip eğitici programları tercih ediniz. • Çocuğunuz ile birlikte izleyiniz. Uygunsa programları birlikte seyrediniz gördüklerinizi konuşunuz (örneğin ailevi değerleri, şiddeti, ilaç bağımlılığı gibi). Abur cubur ve fazla tuzlu kalorili gıdaların reklamlarında televizyonda görülmesinin her zaman yararlı bir gıda olduğu anlamına gelmediğini anlatınız. • Programları kaydediniz ve sonra izleyiniz: Böylelikle oyuncak ya da abur cubur satan ticari reklamları ileri sarmanızı sağlayacaktır. Canlı bir program izliyorsanız kumandanızın sessiz düğmesini kullanınız. Müzik dinlemek amacıyla da olsa televizyon sürekli açık tutulmamalıdır. • Aktif ekran zamanını destekleyiniz: Televizyonda bir shov programı izlerken çocuğunuzun egzersiz ya da yoga yapmasını teşvik edebilirsiniz. Fiziksel aktiviteyi yönlendiren programları tercih ediniz. Doğum günü hediyesi olarak ipad, akıllı telefonlar vs gibi elektronik cihazlar almayınız. AKTİF KATILIMCI OLUN: CBT 1430 17 / 15 Ağustos 2014