Katalog

TIPTA YENİLİKLER Genetik hastalıklarda yeni gelişmeler Genetik hastalıklarda ülkemizin de katıldığı yeni ve umut verici tedavi denemeleri var. Erkek çocuklarda görülen Duchenne adlı hastalıkta ekson atlama (exon skipping) ve PTC 124 çalışmaları devam ediyor. Kök hücre büyük bir umut olmayı sürdürüyor... D Dr. Coşkun Özdemir (Türkiye dahil) bu çalışma, bu deneme tedavileri başladı ve sürüyor. 51. exon atlamayı amaçlayan proje bu delesyonu gösteren 5 yaşın üsütünde yürüyebilen ve yerden 7 saniyede kalkabilen seçilmiş hasta çocuklarda yapılıyor. Bu tedavi için elverişli çocuklar tüm Duchenne hastalarının yaklaşık % 13 ünü oluşturuyor. Yurdumuzda Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Nörolojisi bölümünde Prof. Dr. Haluk Topaloğlu başkanlığındaki ekip bu çalışmayı bir duraklama döneminin ardından sürdürüyor. Prosensa’nın basın bildirisinden FDA nın bu proje için olumlu geri bildirimde bulunduğunu ve hastalıkta çığır açabilecek bir tedavi yöntemi tanımlaması yaptığını öğreniyoruz. Topaloğlu’ndan 7 merkezin çalışmalarının ortak bir bildiri olarak ağustos ayında yayımlanacağını öğreniyorum. Bu çalışmaların başarısı onaylanırsa Duchenne hastaları aynı genden kaynaklanan ama hastalığın çok daha selim bir şekli olan Beckere dönüşecek. Prosensa genetik kaynaklı hastalıklar için RNA modülasyonu tedavi biliminin gelişmesi doğrultusunda faaliyet gösteren bir HOLLANDA firması. Başlıca hedefi Duchenne, Miyotonin Distrofi ve Huntington hastalığı. Drisapersenle bir ekson atlamayı hedefleyen RNA tedavi yöntemi.51 inci ekson dışındaki delesyonlar için de planlanmaktadır. Ayrıca ekson atlama tedavi metodunun delesyon gösteren öteki genetik hastalıklar için de kullanılabileceği bildiriliyor. Bir başka umut verici çalışma yıllardan beri hastalıktaki ikinci genetik defekti gösteren nokta mutasyon, stop codon taşıyan Duchenne hastalarında yararlı olabileceği hayvan deneyleri ile gösterilen PTC 124 ile devam ediyor. PTC Therapeutics, transkripsiyonel sonrası kontrol süreçlerini hedefleyen, ağızdan uygulanan tescilli küçük molekül ilaçların keşfi ve geliştirilmesine odaklanan biyofarmasötik bir şirket olarak tanıtılıyor. Bu tedavinin hastaların % 15 inde yararlı olabileceği düşünüyor. Eksonların oluşturduğu zinciri orta yerinde bloke eden stop kodon delesyon vakalarında olduğu gibi okuma düzeni (reading frame) ni bozarak distrofin üretimini engelliyor. PTC 124 bazı ülkelerde Ataluren adı ile bilinmekte idi. İnsan kullanımı için ilaç ürünleri komitesi (CHMP) 5 yaş üzerinde yürüyebilen Duchenne hastalarında Ataluren 40mg/kg /gün için koşullu onayı benimsediğini bildiriyor. Bunun Avrupa Komisyonu kararına dayanak oluşturacağı bekleniyor Avrupa Birliğinde Ataluren’in ismi Translama olarak kabul edilecektir PTC 124 çalışması çeşitli merkezlerde yapılmakta.Ülkemizde yine Hacettepe çocuk nörolojisi bölümünde Prof. Dr. Haluk Topaloğlu ekibi bu çalışmayı da üstlenmiş bulunuyor. Bu çalışmaya alınanlar 7 yaşın üzerinde yürüyebilen ve 6 dk yürüme testini başarabilenlerdir. Bugüne kadar yapılan placebo kontrollü deneme tedavilerinde etkin ilacı alanlar placebo grubuna göre 6 dakika yürüme testinde ortalama 31.3 metre üstünlük göstermişlerdir. Avrupa Komisyonu tarafından onaylanırsa PTC Avrupa Birliği üyelerinde gerekli başvuruları yapacak ve ilaca ulaşım birkaç ay ile 1.5 yıl arasında gerçekleşecek. Daha yeni bir yöntem olarak sunuluyor. Endonucleases adını alan enzimler genin mutasyon içeren bölgesini kesiyor uchenne çok sayıdaki genetik kas hastalıklardan bir tanesi. 1986 yılında bu hastalıktan sorumlu gen bulundu. Bu keşfin, moleküler biyoloji alanında bir devrim sayılması gerekir. Hücrelerimizin çekirdeğinde 23 çift kromozom bulunuyor. Duchenne’den sorumlu vücudun bu en büyük geni cinsiyet kromozomu X üzerinde yer alıyor. İkinci X kızlar için koruyucu rol oynuyor. Bu yüzden hastalık erkek çocuklarda görülüyor. Anne burada taşıyıcı rol oynuyor. Taşıyıcı annelerin kız çocukları hasta olmuyor; %50 olasılıkla anneleri gibi taşıyıcı oluyorlar. 1987 de Duchenne geninin kodladığı (ürettiği ) protein bulundu. Buna distrofin adı verildi. Distrofin kasların gelişmesini sağlayan bir protein. Yokluğu kas atrofisine yol açıyor. Bu iki keşif doğaldır ki büyük umutlar yarattı. O yıllarda gen tedavilerinin çok gecikmeyeceğini düşünmüştük. Bu çok önemli buluşları sonraki yıllarda öteki genetik kas hastalıklardan sorumlu genlerinin keşfi izledi. Böylece sağlam genlerin kusurlu olanlar yerine konularak şifa sağlanabileceği umut edildi. Fakat yıllar içinde bu işlemin sanıldığından çok daha büyük güçlükler taşıdığı anlaşıldı. Organizma verilen geni ret ediyor ve ortaya immunolojik reaksiyonlar çıkıyordu. Bazı genler (Duchenne) çok büyüktü. Bu nedenle mini gen yapıldı. Bunlar zararsız hale getirilen virüslere yüklenerek verildi. Fakat yine beklenen sonuç elde edilemedi. Bu çalışmalar süregeliyor. Kavşak tipi müsküler distrofilerinde gen tedavi denemeleri var. Duchenne hastalığında distrofin yerine geçebilecek utrophin arttırma yolları denenmekte. Fare modellerinde umut verici sonuçlar alınıyor İngiltere’den. Kay Davis bu çalışmaları (SMTC 1100) yöneten ünlü İngiliz bilim kadını. Duchenne hastalarında genetik bir defekt var. Bu 3 değişik çeşitte olabiliyor. Birincisi delesyon, ikincisi nokta mutasyon, üçüncüsü duplikasyon adını alıyor. En önemli ve umut verici gelişme bu alanda oldu. Genleri uzun bir zincir gibi düşünebiliriz. Duchenne geni, yani bu zincir 79 exondan oluşuyor. Birinci genetik kusur, bazı eksonların yok oluşu delesyon olarak isimlendiriliyor. 79 ekson içinden bir bölümünün yok oluşu (delesyon) genin protein (buradaki adı distrofin) üretimini engelliyor. İşte exon atlama bu engeli aşma amaçlı bir çalışma. Ekson atlamayı sağlamak için sentetik antisens oligonukleotid kullanılıyor. Eğer bu eksik exon atlama başarılı olursa distrofon üretimi sağlanacak. Hollanda kaynaklı Prosensa firması yıllardır bu çalışmaları aldığı desteklerle yürütüyor. Dünyanın 7 merkezinde ve böylece kesik uçlar birleştiriliyor. Nasıl bir sonuç vereceğini göreceğiz. Charcot Marie Tooth adı ile anılan genetik periferik sinir hastalığında yine hayvan modellerinde yüksek doz C vitamini iyi sonuçlar verdi. Ancak aynı sonuç insanlarda elde edilemedi. Burada ünlü İngiliz bilim adamı Victor Dubowitz’in “fare doktorları ile başımız dertte” deyişini hatırlamak yerinde olur. Oldukça sık görülen SMA (Spinal Müsküler Atrofi) hastalığında da tedavi denemeleri var. Bu hastalıkta SMN olarak anılan protein eksik. Indoprofan ve HDAC inhibitörlerinin SMN proteinini arttırdığı bilgisine dayanan çalışmalar devam ediyor. Enzim yetersizliğine bağlı bir kas hastalığı olan POMPE de enzim replasmanı (yerine koyma) olanağı var. Kök hücre elbette en büyük, en çok ilgi uyandıran tedavi olarak heyecan ve umut yaratıyor. Yıllardan beri bu konuda çalışmalar çok sayıda merkezde devam ediyor. Hayvan modellerinde umut verici sonuçlar elde ediliyor. Bazı kan hastalıkları ve lösemiler için kök hücre tedavileri ile sonuç alınıyor. Ancak henüz başlıca mezenşimal kök hücrelerinin denendiği nörodejeneratif hastalıklar için klinik uygulama aşamasına ulaşılmış ve bir tedavi protokolü hazırlanmış değil. Yazık ki bugün için umut ticareti geçerli. Dünyanın çeşitli ülkelerinde bu ticareti yapan merkezler var. Yurdumuzda da izin alınmadan bu tedavinin yapılmakta olduğu yaygın bir söylenti. Bu söylentinin örnekler verilerek desteklendiğini eklemek istiyorum. Birkaç ay önce Prof. Dr. Ercüment Ovalı mahkeme kararı ile ve bu şekilde sağlık bakanlığının bilgisi içinde bir Duchenne vakasına bu tedaviyi Acbadem hastanesinde yaptı. Sonuç hakkında net açık bilgilere ulaşamadık. Prof. Dr. Ovalı bu tedavinin ardından hasta kasında distrofin üretildiğini bildiriyor. Hastadaki değişiklikler, klinik tablo hakkında bildiklerimiz bazı söylentilerden ibaret. Bu tedavi bir protokolle bir faz çalışması olarak yapılmadı. Yeni vakalarda yapılabilmesi için girişimler olduğunu öğreniyoruz. Ülkemizde kök hücre tedavi çalışmalarının yapılması elbette memnuniyet vericidir. Ancak yapılanların uluslararası bilimsel standartlara uygun prosedürler izlenerek yapıldığından emin olmak istiyoruz. Alınan sonuç varsa hakemli dergilerde yayımlanmalı. Bu gün bazı genetik hastalıklarda doğum öncesi (prenatal ) tanı olanağı var. Bu çok önemli bir gelişme. Böylece aile hastalık genini taşıyan cenini aldırma şansına sahip oluyor. Önümüzdeki hafta Fransa, NİCE’de Dünya Nöroloji Federasyonu’nun organize ettiği Uluslararası Nöroloji Kongresi yapılacak( 510 temmuz). Orada son gelişmeleri ve değerlendirmeleri dinlemek fırsatını bulacağız. Türkiye Kas Hastalıkları Derneği’nin katkısı ile hazırlanan belgesel filmi sunmamız için de bize programda yer verildi. Tedavi umutlarımızı sürdürürken bu hastaların yaşam kalitesini yükseltmek amacında hiçbir eksiklik, ihmalkârlık ve gecikme olmamalı diye vurgulamak istiyorum. Gelişmiş ülkeler de bizim gibi genetik kas hastalarını tedavi edemiyorlar ama onların toplumsal yaşamın her alanına ulaşabilmelerini sağlıyorlar. Biz de bunu başarmalıyız. Hedef bu olmalı. coskunoz@superonline.com. Not: Henüz tedavisi olmayan binlerce hastalık var. Genetik hastalıklar bunlar arasında. Ülkenin üniversite profesörlerinin ve bir başbakan yardımcısının “Allah tedavisi, çaresi olmayan hastalık yaratmamıştır. Her hastalığın çaresi ve ilacı vardır. Tıbbı Nebeviden yararlanmalıyız. Tıp fakültelerinde Tıbbı Nebevi enstitüleri kurulmalıdır” sözleri utanç verici bir skandaldır. Bu ifadeler acılar içinde yaşayan binlerce hasta ve yakınlarını olmayan tedavilere ulaşabilmek için sokaklara döküyor. KÖK HÜCRE PTC 124 DRİSAPERSEN EXON ATLAMA CBT 142514 /11 Temmuz 2014 GENOM SURGERY