Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP DÜNYA ÖLÇEĞİNDE BİLİM ADAMI Prof. Dr. Muzaffer Şerif için bilimsel toplantı Sosyal Psikoloji, toplumsal psikoloji alanında yazdığı kitaplar, yaptığı laboratuvar deneyleri nedeniyle bu bilim dalının kuruluş ve gelişmesinde büyük katkılar sağlayan, uluslararası üne sahip Muzaffer Şerif ne yazık ki ülkemizde pek tanınmaz. Emin Adnan (Sosyal ve Siyaset Bilimci) B u alanın önemli bir bilim insanı Prof. Dr. Kağıtçıbaşı “İnsan ve İnsanlar” adlı kitabında şöyle diyor: “Sosyal psikoloji kapsadığı konular bakımından çok eskilere kadar gider, ancak konulara yaklaşımı bakımından oldukça yenidir.” Bireylerin davranışını sosyal ve kültürel ortam içinde inceleyen sosyal psikoloji, l930’larda bu bilim dalının henüz emekleme evresinde, Muzaffer Şerif, “sosyal normların oluşumunu” laboratuvar deneyleriyle inceleyen ilk bilim adamlarından birisidir. Klasik laboratuvar araştırmalarıyla sosyal psikolojiye öncülük yapmıştır (1). Muzaffer Şerif 1935 yılında doktora tezini ünlü Harvard Üniversitesi’nde tamamladı. Şerif’in savunduğu doktora tezi, önemi ve ufuk açıcı niteliğiyle hemen kitap halinde yayımlandı. Bu önemli kitabın adı: “The Psychology of Social Norms” dur (2). Bu kitaba önsöz yazan o günlerin ünlü sosyal bilimcisi Prof. Dr. Gardner Murphy bu kitap ve Muzaffer Şerif için şöyle diyor: “Sosyal Psikolojiye parlak ve kamçılayıcı bir katkı, sosyal psikolojinin bilim olarak kabul edilmesinde önemli bir adım.” Muzaffer Şerif, bu doktora çalışmasının ardından yurda döndü. Ankara’da Gazi Terbiye Enstitüsü ve Dil Tarih ve Coğrafya fakültesinde ders vermeye başladı. 1941 yılında “Vaziyet Alışların Psikolojisi” adlı tezini vererek doçent oldu. O yıllarda aynı fakültede Behice Boran, Niyazi Berkes ve Pertev Naili Boratav gibi genç bilim insanlarıyla birlikte çalışmaya başladı. Onlarla birlikte “Yurt ve Dünya”, “Adımlar” ve “İnsan” dergilerinde yazılar yazmaya başladı. Bu dergilerde, konulara sosyalist düşünce sistemi çerçevesinde yazdığı yazılar özellikle gençler üzerinde etki yaratıyordu. İkinci Dünya Savaşı sürerken yükselen “ırkçı” düşünce ve hareketlerine karşı çıktı ve “Irk Psikolojisi” adlı kitabını yayımladı (3). *** İkinci Dünya savaşı sürerken, özellikle 1944’lerde başlayan ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nde süren kargaşa ve cadı kazanı çercevesinde ADIMLAR Dergisi,Türkiye Komünist Partisi’nin (TKP) yayın organı olma iddialarına hedef oldu. Öğretim üyeleri arasında tutuklamalar başladı. Mart 1944’te Muzaffer Şerif tutuklanarak cezaevine konuldu. Bu baskılara dayanamayan Ankara, Muzaffer Şerif’i serbest bıraktı. ABD üniversiteleri Muzaffer Şerif’i misafir öğretim üyesi olarak davet edip kürsü verdiler. Sonunda Prof. Şerif Amerika’ya gitti. Toplumsal psikoloji alanında bilimsel çalışmalar yapmaya başladı. Bu arada, yabancı bir kadınla evlenmesi gerekçe gösterilerek, Muzaffer Şerif Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Bilimsel çalışmalara gelince, Muzaffer Şerif bu dönemde bilimsel makaleler yazıyor, deneyler gerçekleştiriyordu. Ünlü “karanlık oda algılama” deneyimine ilave olarak, “gruplar arası ilişkiler ve gruplar arası çelişkiler”i ortaya koyan “Hırsızlar Mağarası” deneyini gerçekleştirdi. Bu deneylerin sosyal psikoloji bilim alanına sağladığı katkıların anlatımı bu kısa makalenin sınırlarını aşar.. Muzaffer Şerif 1963 yılında ABD Ulusal Psikoloji Derneği üyeliğine kabul edildi ve 1967 yılında bu önemli kurum tarafından “Kurt Lewin Ödülü”ne layık görüldü. Daha sonra kendisine Amerikan Ulusal Sosyoloji Derneği tarafından “Cooley Mead” büyük ödülü verildi. California Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. M. Brewster Smith, yazdığı makalede Muzaffer Şerif’i “20. yüzyılın ortasında sosyal psikolojinin merkezi bir katılımcısı” olarak niteledi. 1992 yılında yabancı sosyal bilimciler Muzaffer Şerif hakkında bir kitap yayımladılar. Kitap,” Sosyal Yargılar ve Gruplar Arası İlişkilerMuzaffer Şerif Onuruna Makaleler” adını taşıyor (4). Böylesi bir olay bir Türk sosyal bilimci için kanımca ilk kez yapılıyordu. Harvard Üniversitesi öğretim üyesi Roger Brown, Muzaffer Şerif için “Dünya da psikoloji alanında en geniş saha çalışması yapan bir bilim adamıdır” diyor (5). Muzaffer Şerif’in doğumunun yüzüncü yılında 2007 yılında dünyanın dört bir yanında öğretim üyeliği yapan Türk sosyal psikologları onun için “Muzaffer Şerif’e Armağan” kitabını yayımladılar (5). Viyana Üniversitesi sosyal psikoloji bölümü öğretim üyesi Sertan Batur, Toplumsal Tarih Dergisi’nin Ağustos 2013 sayısında yayımlanan makalesinde Muzaffer Şerif’in solcu düşünceleri nedeniyle ABD’deki yaşamında da, Amerikan Federal Polisi FBI’nın soruşturmasıyla karşı karşıya geldiğini anlatmıştır. Muzaffer Şerif, 1906 yılında Ödemiş’te doğdu. İzmir Amerikan Koleji ve İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünü bitirdi. Kuşkusuz gerçek bir bilim adamı ama Türkiye de çok az tanınıyor ve ihmal ediliyor. Geçen kasım ayında, CHP’li Ödemiş Belediye Başkanı Bekir Keskin, Muzaffer Şerif için “Uluslararası Muzaffer Şerif Sempozyumu” düzenledi. 3 ve 4 Kasım günleri Ödemiş’te gerçekleştirilen bu Sempozyum Muzaffer Şerif’e karşı bir sayGı ve “ahde vefa” örneği olduğu için çok önemlidir. Bu sempozyum bilimsel düzeyde gerçekleşti. Sempozyumda düzenleme kurulu adına eski Hamburg Başkonsolosu Ülkü Başsoy ve Muzaffer Şerif için bir tanıtım kitabı yazan eski Turizm Bakanı ve araştırmacı yazar Alev Coşkun ve Belediye Başkanı Bekir Keskin açılış konuşmaları yaptılar. Daha sonra, Koç Üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Çiğdem Kağıtcıbaşı “Şerif’in Geniş Perspektifli Bakış Açısı” başlığını taşıyan açılış konferansını verdi. Viyana Üniversi tesi öğretim üyesi Sertan Batur “Muzaffer Şerif’in Türkçe Metinleri Neden Okunmalı” adını taşıyan tebliğini sundu. Eski Kültür Bakanı Talat Halman’ın Muzaffer Şerif anısına gönderdiği iletisinin okunmasından sonra, öğretim üyeleri A. Mehmetefendioğlu, C. N. Gürel, G. Atılgan ve M.Vural 1940’larda Ankara’daki tarihsel durum ve aydınların yön arayışları üzerinde duran tebliğlerini verdiler. 9 Eylül Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Kemal Kocabaş “Köy Enstitüleri Döneminde Muzaffer Şerif” başlıklı tebliğini sundu. Sempozyumun ikinci günü Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı, öğretim üyeleri Aysel Kayaoğlu, Ayfer Dost, Sibel Atasayı ve Olcay İmamoğlu Şerif’in değişik yönlerden bilimsel kuramlarını ele alarak incelediler. Sempozyumun sonunda Ege Üniversitesi Psikoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Melek Göregenli’nin başkanlığında, ODTÜ Psikoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nebi Sümer, Bilgi Üniversitesi Psikoloj Bölüm Başkanı Prof.Dr. Diane Sunar, Kültür Üniversitesi Psikoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr.Tülay Bozkurt ve Prof. Dr. Hale Bolak Boratav yuvarlak masa çalışması yaparak, Muzaffer Şerif’ten sonra Türkiye’de Sosyal Psikoloji alanındaki gelişmeleri tartıştılar. Sempozyum sırasında Alev Coşkun ve Yasemin Coşkun tarafından yazılan ve Ödemiş Belediyesi tarafından yayımlanan ve yan tarafta kapağını verdiğimiz Muzaffer Şerif kitabı dağıtıldı. Bu kitapta Muzaffer Şerif’in özgeçmişi ve bilim dünyasına yaptığı katkılar verilmektedir. Kitabın sonuna İngilizce olarak kitabın özeti ve kaynakça da verilmiştir. Kitaba Muzaffer Şerif’e ait resimler de konulmuştur. Muzaffer Şerif adeta unutulmuştu. Oysa dünyaca ünlü Şerif, bütün dünyada önemli üniversitelerde tanınmakta ve kitapları referans olarak verilmektedir. Böylesi bilimsel bir sempozyumu düzenlediği için Ödemiş Belediyesi çalışanlarına ve Ödemiş Belediye Başkanı Bekir Keskin’e sosyal psikoloji ve sosyal bilimler adına teşekkür borçluyuz. Ödemiş Belediyesi, Ödemiş’te doğan bir evladına sahip çıktı, Muzaffer Şerif gibi büyük bir bilim insanına karşı vefa duygusunu somut olarak gösterdi. (1) Çiğdem Kağıtcıbaşı, İnsan ve İnsanlar,7.Baskı, İstanbul, Evrim Basım Dağıtım,1988.s.7,12,13. (2) Muzaffer Sherif, The Psychology of Social Norms, Oxford, Harper & Brothers,1936. (3) Muzaffer Şerif Başoğlu, Irk Psikolojisi, İstanbul,1943. (4) Donald Granberg &Gian Sarup, Social Judgement and Intergroup Relations, SpringerVerlog,1992 (5) Sertan Batur ve Ersin Aslıtürk,(Der.) Muzaffer Şerif’e Armağan, İletişim, 2007 ULUSLARARASI SEMPOZYUM Türk Öğrenciye Uluslararası Birincilik Ödülü Özyeğin Üniversitesi Makina Mühendisliği 3. sınıf öğrencisi Şevket Umut Yürüker’ in projesi, ASME’nin (American Society of Mechanical Engineers) 1521 Kasım tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletlerinin San Diego şehrinde gerçekleştirdiği Uluslararası Makina Mühendisliği Kongresi’nde (ASME IMECE 2013) birinci oldu.  Şevket Umut Yürüker, Özyeğin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Arık ve Özyeğin Üniversitesi Doktora Öğrencisi Enes Tamdoğan’ın destekleriyle hazırladığı proje sunumu, Li CBT 1399 18 / 10 Ocak 2014 Muzaffer Şerif’in özgürlüğünün elinden alınması, onun hapishaneye tıkılması, bilimsel çalışmalarına engel olunması bir anda bütün dünyada, bilim insanları arasında etki yarattı. Harvard, Columbia gibi üniversitelerdeki bilim insanları bu tutuklamaya karşı imza topladılar, açıklamalar yaptılar. Türkiye’de olan biten bu hareketi hukuk açısından kınadılar. BİLİM DÜNYASI AYAĞA KALKIYOR