Katalog

Türkiye’den tez manzaraları: Öğrenciler ve danışmanları Bu yazıda kimseyi herhangi bir suçla itham etmek ya da rencide etmek gibi bir gayem yok. Yazı içerisinde ismi geçen kişilerin bir kısmı gerçek anlamda mağdur kişiler. Dolayısıyla yazı içerisinde yer alan isimlere önyargı ile yaklaşmak son derece yanlış bir davranış olur. Muhtemelen ele alınan her örneğin bir savunması vardır. Yazıda karşı tarafın görüşlerine yer verilmediği için, hikayenin tamamını bilmiyor olduğunuz gerçeğini lütfen göz ardı etmeyin ve yazara güvenerek şüpheciliği elden bırakma hatasına düşmeyin. A. Murat Eren, PostDoctoral Researcher, Marine Biological Laboratory Josephine Bay Paul Center; [email protected], http://meren.org Yıldız Teknik Üniversitesi Bekir Karlık’ın doktora tezine dair bilgiler aşağıdaki gibi: Üniversite Yıldız Teknik Üniversitesi Tez Sahibi Bekir Karlık Tez Danışmanı Dr. Halit Pastacı Tez Komitesi Dr. Halit Pastacı, (komitedeki diğer isimlere tezde yer verilmemiş) Tez “Çok Fonksiyonlu Protezler İçin Yapay Sinir Ağları Kullanılarak Miyoelektrik Kontrol“, 1993 Bu örneği tamamlayacak bir tez daha var. O da şu: Üniversite İstanbul Teknik Üniversitesi Tez Sahibi Özcan Kuyucu Tez Danışmanı Dr. Mehmet Körürek Tez Komitesi Dr. Mehmet Körürek, Dr. Erdal Panayırcı, Ertuğrul Yazgan Tez “Elektromiyografik İşaretlerin Değerlendirilmesi“, 1989 Aşağıdaki ekran görüntüleri yukarıdaki iki tezden: Dr. Karlık’ın doktora tezinin çok kritik bir kısmı, Özcan Kuyucu’nun yüksek lisans tezi ile aynı. Dr. Karlık’ın tezinden Özcan Kuyucu’nun tezine sadece bir referans var, o da tezin giriş kısmında Türkiye’de yapılan başka çalışmalar da olduğundan bahsedilen cümlenin sonunda. Dr. Karlık’ın tezinde kullandığı verilerin Kuyucu’nun tezinden alındığına dair hiçbir bilgi olmadığı gibi, yukarıdaki ekran görüntülerinden de görebileceğiniz gibi kopyalanmış olan kısımların kaynağına dair hiçbir referans yok. Bir danışmanın birlikte çalıştığı doktora öğrencisinin kapasitesini ve imkanlarını bilmemesi mümkün değil. Dolayısıyla bu tezi okuyup altına imza atan Dr. Halit Pastacı’nın Dr. Karlık’ın tezinde yer alan verileri kendisinin toplamadığını bilmemesi imkansız. Fakat öğrencisinin akademik açıdan çok kritik olan bir süreci idrak etmesine vesile olma sorumluluğunu yerine getiremeyen Dr. Halit Pastacı sadece Dr. Bekir Karlık’ın değil, Selahaddin Kaya ve Ahmet Vehbi Olgaç’ın da sorumlusu. Burada çok önemli bir noktaya değinmek istiyorum: Akademide seviye bir gelenek. Bu böyle. Türkiye akademisindeki kötü geleneklerin sorumlularının bu gelenekleri nesilden nesile aktaranlar kadar bu geleneklere göz yumanlar olduğunu da hesaba katmak gerekli. Yazı boyunca bunun örneklerine rastlayacaksınız. Fatih Üniversitesi’nden Sıradaki tez yukarıdaki örneklere nazaran çok daha net ve çok daha ciddi bir etik ihlalini örnekliyor. Teze dair bilgiler: Üniversite Fatih Üniversitesi Tez Sahibi Ahmet Vehbi Olgaç Tez Danışmanı Dr. Bekir Karlık Tez Komitesi Dr. Bekir Karlık, Dr. Tuğrul Yanık, Dr. Mehmet Şevkli Tez “Software Development of Fuzzy Clustering Artificial Neural Networks“, 2009 Tezden bazı sayfalar aşağıdaki gibi: Y azıda yer alan tez ve raporların çok büyük bir kısmı sizlere Dr. Tansu Küçüköncü ve çeşitli anonim kişilerin üstün gayretleri sayesinde ulaşıyor. İtinalı çalışmaları ve kararlılıklarından Küçüköncü ve anonim akademisyenlere, yazıda yer alan tezlerden üç tanesini inceleyen anonim denetçilere ve hukuki konulardaki desteğinden ötürü Serkan Köybaşı’ya teşekkür ederim. Yazının bu kısmında gündeme getireceğim örneklerin her birisi akademik açıdan problemli bir durum teşkil ediyor. Her biri aynı şiddette olmayan bu problemler, şiddetinden bağımsız bir biçimde örnek olarak vereceğim tezlerin danışmanlığını yapan kişiler ve bu tezlerin altına imza atan tez komitelerinin çeşitli seviyelerdeki sorumsuzluklarının bir sonucu. Ne yazık ki burada ele alacağım tezlerin buz dağının görünen kısmı olduğunu iddia etmenin yanlış olmayacağını düşünüyorum. Tezin çok büyük bir kısmı Zhansou Yu’nun ABD’deki Houston Üniversitesi’ne verdiği yüksek lisans tezi ile aynı (Dr. Yu’nun tezi açık, ve kendisine bu adresten erişilebiliyor). Olgaç’ın tezinin geri kalan kısımları ise çeşitli İnternet kaynakları ve kitaplardan derlenmiş. Bir bakış açısı, Dr. Karlık’ın jürideki diğer iki isim ile beraber dikkatsizliklerinin mağduru olduğunu, eğer bir suçlu varsa o kişinin tezin yazarı olan Olgaç olduğunu ileri sürebilir. Öğrencisinin kabiliyetlerini ve yapabileceği şeyleri bilen bir danışmanın bu tezde çok büyük problemler olduğunu fark etmemesi mümkün değil. Bununla beraber Dr. Karlık’ın sadece kötü bir danışman olduğunu ve tezdeki problemlere bilerek göz yummadığını varsaymak da mümkün. Aşağıdaki örneğin bu konuya açıklık getirdiği kanâatindeyim. ODTÜ’den bir örnek İlk örnek ODTÜ’den. Bu tez çifti bu kısımda vereceğim tez örneklerinin en hafif, en gözardı edilebilir olanı. Tezlerden ilki şöyle: Üniversite Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Kimya) Tez Sahibi Selis Önel Tez Danışmanı Dr. Güniz Gürüz Tez Komitesi Dr. Güniz Gürüz, Dr. Canan Özgen, Recep Parlak, Dr. Suzan Kıncal, Dr. Deniz Üner Tez Energy Optimization of the Yankee Hood Dryer, 2000 Diğer tez ise şöyle: Üniversite Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Kimya) Tez Sahibi Akın Salih Toppare Tez Danışmanı Dr. Güniz Gürüz Tez Komitesi Dr. Güniz Gürüz, Dr. Canan Özgen, Oktay Orhan, Dr. Suzan Kıncal, Dr. Deniz Üner Tez “The Energy Analysis and the Multivariable Energy Optimization of a Yankee Hood Dryer“, 2002 2000 yılında yayınlanan iki tez de bir kağıt kurutma cihazının en optimum çalışma koşullarını araştırıyor. İki tez de kağıdın, kağıt üretiminin ve kağıt üretiminde yaygın bir şekilde kullanılan bir cihazın özelliklerini anlatmakla başlıyor. Önel’in 2000 yılında yayınladığı yüksek lisans tezinde yer verdiği ve malzemenin tarihçesi ve teknik özelliklerine dair yazılan giriş çok büyük oranda (zaman zaman aynı cümleler, zaman zaman ise küçük değişikliklerle) Toppare’nin 2002 yılında yayınladığı tezde alıntılanmış: Aynı ya da benzer projeler üzerinde çalışan öğrencilerin tezlerinin birbirine benzemesi kaçınılmaz bir durum. Bununla beraber cümleleri değiştirip aynı içeriği farklı bir sunumla araya sıkıştırmak, bir tez içerisine bir başka tezden aynen kopyalanmış cümleleri serpiştirmek bunun makul bir sonucu değil. Bu örnek ne tez danışmanı ne de komitesinin değinmeye değer gördüğü küçük bir problemi örnekliyor. Benzer projelerde çalışan öğrencilerin birbirlerinden alıntı yaparlarken çizginin nereye çekilmesi gerektiği net bir yanıtı olmayan bir soru. Bununla beraber bu çizginin özellikle danışman tarafından etik açıdan problem teşkil etmesi mümkün olmayan bir yere çekilmesi sadece öğrenciyi korumakla kalmayan, aynı zamanda yeni neslin etik konusunda daha tutarlı olmasını da sağlayabilecek bir pratik. Takip eden örneklerde bu durumun nerelere varabileceğine dair örnekler göreceksiniz. ODTÜ’den İkinci Örnek CBT 1331/ 11 21 Eylül 2012 CBT 1331/ 10 21 Eylül 2012 Dr. Sinan Bilikmen’in aynı yıl mezun ettiği iki öğrenciden ilkinin tezi aşağıdaki gibi. Üniversite Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Fizik) Tez Sahibi Demiral Akbar Tez Danışmanı Dr. Sinan Bilikmen Tez Komitesi Dr. Sinan Bilikmen, Dr. Gülay Öke, Dr. Cevdet Tezcan, Dr. Serhat Çakır, Akif Esendemir Tez “The NonUniform Argon DC Glow Discharge System Parameters Measured with Fast Three Couples of Double Probe“, 2006 Diğeri ise şöyle: Üniversite Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Fizik) Tez Sahibi Ebru Dağtekin Tez Danışmanı Dr. Sinan Bilikmen Tez Komitesi Dr. Sinan Bilikmen, Dr. Arif Demir, Dr. Gülay Öke, İsmail Rafatov, Dr. Burak Yedierler Tez “Measurement of Nonuniform Magnetized Argon Plasma Discharge Parameters“, 2006 İki tezi kısmen karşılaştıran ekran görüntüleri aşağıdaki gibi: Aynı yıl mezun olan iki öğrencinin tezleri arasındaki benzerlik ikisinin de danışmanı olan Dr. Bilikmen’in gözünden kaçmış olamaz. Lâkin kendisi bunda bir problem görmemiş. Son ekran görüntüsünde ilk tezden taşınırken yapısı bozulan ve okunurluğunu tamamen yitiren figür dahi ne danışman ne de komitenin ilgisini çekmemiş ve tez arşivlere bu haliyle girmiş. Sakarya Üniversitesi’nden bir örnek Danışman: Dr. Bekir Karlık, Sakarya Üniversitesi Dr. Karlık’ın danışmanlığını yaptığı bir diğer teze dair bilgiler şöyle: Üniversite Sakarya Üniversitesi Tez Sahibi Selahaddin Kaya Tez Danışmanı Dr. Bekir Karlık Tez Komitesi Dr. Bekir Karlık, Dr. Sabih Aksoy, Dr. M. Ali. Yalçın Tez “Yapay Sinir Ağları ile Ünite Planlaması ve Paylaşımı“, 1997 Tezi incelediğinizde Dr. Karlık’ın altına imza attığı içeriğin kayda değer bir kısmının, Dr. Karlık’ın 1993 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi’ne teslim ettiği “Çok Fonksiyonlu Protezler için Yapay Sinir Ağları Kullanılarak Miyoelektrik Kontrol” isimli tezinde de yer aldığını görüyorsunuz. Aşağıda tezden bazı kısımlar yer alıyor: Dr. Karlık’ın kendi tezinde yer verdiği kısımları hatırlamamasının mümkün olduğunu düşünmüyorum. Tezde yer verilen uygulamanın kaynak kodunun bile aynı oluşu, bu içeriğin öğrenciye Dr. Karlık tarafından tedarik edildiğine şüphe bırakmıyor. Özellikle Türkiye’deki gelenekler göz önünde bulundurulduğunda, bir öğrenciye danışman hocasının “uygun gördüğü” bir yönteme muhalefet etmediği için kızmanın haksızlık olduğunu düşünüyorum. Ahmet Vehbi Olgaç ve Selahaddin Kaya’nın tezlerinin sorumlusu elbette Dr. Karlık. Peki Dr. Karlık’ı suçlamak mubah mı? Suçluyu bulduk mu? Bu sorunun yanıtı belki de Dr. Bekir Karlık’ın doktora tezi, ve onun danışmanında.