Katalog

Jeotermal enerji araştırmaları Jeotermal enerji su, güneş ve rüzgâr gibi, yenilenebilir, önemli enerji kaynaklarından biri. Ülkemizin yüksek bir jeotermal potansiyeli var. AlpHimalaya orojenik kuşağında yer aldığından, yoğun tektonizma ve genç volkanik etkinliğe sahip. Türkiye’de başlıca jeotermal alanlar, dört ana bölgede yoğunlaştı: Batı Anadolu Graben Sistemi, Kuzey Anadolu Fay Zonu ile İç ve Doğu Anadolu’da yer alan volkanik bölgeler. Ölçülen en yüksek rezervuar sıcaklıkları Batı Anadolu Graben Sistemi’nde gözlendi. Prof. Dr. Şakir Şimşek (Hacettepe Üniversitesi) E. Prof. Dr. Okay Eroskay (İstanbul Kültür Üniversitesi) sı oldukça azdır. Bu kuyuların çoğu (kuyuların toplam sayısı yaklaşık 500) MTA tarafından açılmış olup ayrıca, valilikler, belediyeler ve özel şirketler tarafından finanse olanlar da vardır. Diğer yandan, sığ derinliklerde yüksek sıcaklıklı formasyon içeren zonlar için Sıcak Kuru Kayaç (HDR) sistemlerindeki çalışmalar sürdürülüyor. Bu sistemlerin ekonomik olması halinde, Türkiye’nin jeotermal kaynaklardan yararlanma olanakları hızla artacaktır. Bu bakış açısından, İç Anadolu’daki Acıgöl ve Doğu Anadolu genç volkanik alanları olumlu alanlardır. Güneydoğu Anadolu’daki mevcut petrol araştırma kuyularından bazılarında jeotermal akışkan çıkışları belirlendi. Jeotermal elektrik üretimi ile ilişkili ilk araştırma Büyük Menderes Grabeni’ndeki Kızıldere jeotermal alan araştırması ile 1968’de başlatıldı. 1974’te 0.5 MWe kapasite ile bir pilot tesisten sonra 1984’te Kızıldere Jeotermal Santralını 20 MWe kurulu kapasitesiyle (15 MWe işletme kapasitesi ile) TEAŞ kurdu. Bu güç tesisi özelleştirme kapsamında Zorlu Enerji’ye devredildi. Halen bu santraldan, ortalama 1215 YÜKSEK SICAKLIK UYGULAMALARI T ürkiye’deki ilk jeotermal araştırmalar ve incelemeler 1960’larda, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından başlatıldı. MTA yaklaşık 550 kuyu açtı ve 198 jeotermal alan keşfedildi. Türkiye’deki jeotermal enerji ısıtma, elektrik üretimi, endüstriyel işlem, termal turizm ve balneoloji gibi çeşitli uygulamalarda kullanılıyor. Toplam jeotermal alanların % 95’i çoğunlukla doğrudan kullanım uygulamaları olan düşük ve orta entalpilli alanlardır. Halen, kurulu ısı kapasitesi doğrudan kullanım için 2084 MWt’dur. Türkiye’deki elektrik enerji üretimi kurulu gücü 99 MWe’tır. Toplam üretim, 104.6 GWh/yıl’dır. Ayrıca, Kızıldere’de ise karbondioksit ve kuru buz üretim tesisleri kuruldu. MTA tarafından hesaplanan kaynak ve kuyuların jeotermal kapasite toplamı 4078 MWt düzeyindedir. Muhtemel jeotermal ısı potansiyeli 31.500 MWt (5.000.000 konuta denk) olarak tahmin ediliyor. Bu, Türkiye’deki toplam konutların % 30’un jeotermal enerji tarafından ısıtılabileceği anlamına gelmekte. Toplam jeotermal potansiyelin sadece %6’sı ancak değerlendiriliyor. Finansal destek sağlanması halinde 2015 yılları için 300 MWe güç üretimi ve 4000 MWt ısıtma kapasitesi hedeflendi. Türkiye’nin çok büyük termal turizm kapasitesi ile 2020 yılına kadar termal turist sayısının 30 milyon kişiye yükselmesi, yabancı termal küristlerin sayısının ise 2020 yılına kadar 1 milyon olabileceği beklenmekte. 1935 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü kuruldu. 1947 İlk kapsamlı sıcak ve mineralli sular envanter çalışmaları gerçekleştirildi. (Türkiye Maden Suları, Prof. Dr. K. Ö. Çağlar, İÜ Tıp Fakültesi). 1962 MTA jeotermal araştırma projeleri başlattı. Sıcak ve mineralli suların envanteri yenilendi. İlk ayrıntılı jeolojik, jeofizik ve jeokimyasal çalışmalar İzmir, Balçova jeotermal alanında gerçekleştirildi. 1963 İzmir, Balçova ilk jeotermal sondaj kuyusu açıldı (40m, 124oC). 1966 MTAUNDP Batı Anadolu Jeotermal Araştırma Projesi başlatıldı. 1968İlk derin kuyu DenizliKızıldere jeotermal alanında açıldı (540m198oC). 1974İlk jeotermal pilot güç tesisi (0.5 MWe) ve 1000 m2 pilot sera DenizliKızıldere’de kuruldu. 1975 Türk kaplıcaları için ilk tıp envanteri yayımlandı. (İstanbul Üni. Tıp Fakültesi) 1982AydınGermencik (232oC) ve ÇanakkaleTuzla (174oC) jeotermal alanları keşfedildi. 1983Kuyu içi ısı eşanjör sistemi ile İzmirBalçova ala KRONOLOJİK GELİŞMELER nındaki jeotermal kaynaklar konut ve termal tesis ısıtmasında kullanılmaya başladı. 1984İlk jeotermal elektrik santralı (JES) DenizliKızıldere alanında (20 MWe) kuruldu. 1986İlk jeotermal CO2 üretim tesisi DenizliKızıldere’de üretime başladı. 1987İlk jeotermal merkezi ısıtma sistemi (JMIS) BalıkesirGönen jeotermal alanında 1500 konut ile işletmeye alındı. 1990Kabuklaşma ve reenjeksiyon sorunları çözüldü ve uygulamalar arttı. 1990Merkezi ısıtma projeleri ve uygulamaları; Afyon, Kırşehir, Balçova, Narlıdere, Edremit, Salihli, Sandıklı, Dikili, Sarayköy, Simav, Sorgun, Sarıkaya, Kozaklı, Diyadin, Bigadiç’te devreye alındı. 2003 İller Bankası Genel Müdürlüğü, jeotermal kaynağı olan belediyelere jeotermal ısıtma ve entegre kullanımlar için destek amacıyla arama, geliştirme ve kredilendirme çalışmalarını başlattı. 2005 Antalya’da Dünya jeotermal kongresi (WGC2005) düzenlendi. 2006 Türkiye’nin 2. Jeotermal Elektrik Santralı AydınSalavatlı’da kuruldu (DORA1). 2007 Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Resmi Gazete yayımlandı (13062007). 2008 Çeşitli sahalarda ruhsat uygulamaları ve intibaklar yapıldı, araştırma ve üretim faaliyetleri arttı. 2009 MTA’nın keşfettiği bazı jeotermal alanlar, tesis kuracak firmalara ihale edildi. Halen Türkiye’nin en büyük jeotermal elektrik santralı (47.4 MWe) AydınGermencik jeotermal alanındadır. 2010Şehir ve sera ısıtmaları ile elektrik üretimi için jeotermal kurulu güç kapasitesi arttı. 2011 MTA bazı jeotermal alanlar için ihaleye çıktı. Türkiye’de, sıcaklığı 20242oC arasında değişen, 1500 dolayında sıcak ve mineralli su kaynağı ile ekonomik ölçekte kullanılabilecek 195 jeotermal alan belirlendi. Bu alanlar, başlıca Batı Anadolu’daki grabenler boyunca, Kuzey Anadolu Fay Zonu boyunca, İç ve Doğu Anadolu’daki volkanik bölgelerde yer almakta. Jeolojik, jeofizik ve jeokimyasal araştırmalar ile MTA tarafından gerçekleştirilen sondajların sonucunda jeotermal alanlarda belirlenen sıcaklıklar ve termal kaynakların debileri önemli oranda yükseldi. Türkiye’de yaklaşık 800 jeotermal araştırma ve üretim sondajı ve 200 gradyan sondajı yapıldı. İlk değerlendirmelere göre Türkiye’nin jeotermal ısı kapasitesi yaklaşık 31500 MWt hesaplandı. Türkiye’nin yüksek jeotermal potansiyeli ile karşılaştırıldığında jeotermal üretim kuyularının sayı AydınGermencik GÜRMAT jeotermal elektrik santralı (47.4 MWe) MWe üretilmekte. Yeni kurulması planlanan 60MWe kapasiteli santral için üretim/reenjeksiyon kuyularının açılması planlandı. Kızıldere jeotermal alanında rezervuar sıcaklığı 242oC dir. Bir başka santral 2006’da 7.36 MWe (Dora1) AydınSalavatlı’da çalışmaya başladı. Böylece 20052010 yılları arasında elektrik üretimi kurulu kapasitesi 20 MWe’den 99 MWe’ye çıkıldı. Gelişmenin çoğu, jeotermal enerjinin doğrudan kullanım uygulamalarında, konut ile alan ısıtması, termal tesis ve jeotermal sera ısıtmasında oldu (2084 MWt eşdeğeri). İzmirBalçova, Narlıdere, Afyon, Kırşehir, AfyonSandıklı, KütahyaSimav, AnkaraKızılcahamam, BalıkesirGönen, EdremitBigadiç, NevşehirKozaklı, ManisaSalihli, AğrıDiyadin, DenizliSarayköy jeotermal enerji ile ısıtılmakta. YozgatSarıkaya, Sorgun, Yerköy alanlarındaki uygulamalar için sondaj kuyuları açıldı ve bu alanlar jeotermal enerji ile ısıtılmakta. Toplam doğrudan kullanım 20052008 yılları arasında 1131 MWt’den 1342 MWe’ye yükseldi. Hedef, 2013’e kadar 4000 MWt’ ısıtma tesisi tesisi kurulu gücüne ulaşmaktır. Türkiye’deki jeotermal gücün büyük kısmı ısı üretim amacı için daha uygun görülmekte. Jeotermal alan ısıtması yatırımı yerel yöneticiler, belediyeler ve özel sektör ile gerçekleştirilebilir. Türkiye’nin termal turizm olanakları da çoktur. Çok sayıda kaplıca yaklaşık 260 balneolojik amaçla kullanılmaktadır (552 MWe). DÜŞÜK SICAKLIK UYGULAMALARI JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİ Yazının devamı 18. sayfada CBT 1323/ 13 27 Temmuz 2012