Katalog

Bilim dünyasını derinden sarsan keşif: Nötrinolar ışıktan hızlı Yoksa E=MC yanlış mı? 2 Üç yıldır sürdürülmekte olan OPERA deneyi kapsamında nötrinoların ışıktan daha hızlı olduğu anlaşıldı. Bu atomaltı parçacıkların CERN ile 730 km uzaklıktaki İtalya’daki Gran Sasso’daki Laboratuvar arasındaki yolu ışıktan daha hızlı kat etmesi, Albert Einstein’ın Özel Görelilik Kuramı’nın yanlış olma olasılığını gündeme getiriyor. Bu iddia zaman içinde doğrulanırsa, Einstein’ın evreni kavrayışımızın temel taşlarından birini oluşturan ve hiçbir şeyin ışıktan daha hızlı ilerleyemeyeceğini öne süren Özel Görelilik Kuramı tarihe karışabilir. Bu beklenmedik sonuç bilim dünyasında büyük rahatsızlık yarattı. Böyle bir sonucu kabullenmekte zorlanan bilim insanları, özellikle çok hassas ve özenli bir ölçüm yapılmadan sonucu bir keşif olarak kabul etmeyeceklerini bildiriyor. SORU YANITLARLA OPERA DENEY Temel bir atomaltı parçacık olan nötrinonun ışık hızından daha hızlı yol aldığı görülüyor (başka bir deyişle, nötrinolar bir vakum içindeki fotondan daha hızlı gidiyor). Bilim dünyasını sarsan bu buluş nedir? OPERA deneyinde (Oscillation Project with EmulsiontRacking Apparatus) görev alan bilim insanları CERN’den gönderilen nötrino ışınlarının talya’daki Gran Sasso’daki dedektöre tahminlerinden önce vardığını keşfettiler. Işığın 730 km. uzunluğundaki bu yolculuğu yaklaşık 2.4 Fizikçiler bu sonuca ulaşmak için tam olarak ne yaptı? Clerk Maxwell’in öncü çalışmalarından yararlanarak ışık hızının (c) temel bir sabit olduğunu ve hiçbir şeyin ışıktan daha hızlı yol almayacağını gösteriyordu. Uygulamada bu hızda yol alan tek cisim, bir vakum içinde giden fotonlardır (ışık parçacıkları). Einstein c’yi Özel Görelilik Kuramı içine yerleştirmişti. Bu kuram fizik yasalarının kimin gözlemlediğine bakmaksızın aynı olduğunu söylüyordu. Özel Görelilik ayrıca Einstein’in en ünlü denkleminin E=mc2 oluşumuna da yol açmıştı. Burada E enerji, m ise kütledir. görece olarak keşfedilmemiş bazı alanlarına dalıp bunu açıklamanız gerekir. Görüşlerden biri, nötrinoların uzayın gizli ve yeni bir boyutuna ulaşabildiği yönünde. Bu da nötrinoların kestirme bir yolu izlediği anlamına geliyor. Illinois’teki parçacık fiziği laboratuvarı Fermilab’den Joe Lykken, New York Times’a bu konuda şu açıklamada bulundu: “Özel görelilik yalnızca düz, yassı bir uzayı işaret eder. Dolayısıyla eğer eğilmiş bir beşinci boyut varsa, bunun diğer dilimlerinde ışık hızının farklı olması mümkündür. Indiana Üniversitesi’nden ışıktanhızlıyolalma olasılığı konusunda uzman Alan Kostekecky, 1985 yılında vakum içine sızan bilinmeyen bir alan ile etkileşim içine giren nötrinoların ışıktan daha hızlı gidebileceğini öngörüyordu. Kostekecky, “Böyle bir ortamda doğayı sınırlayan hız, ışığın hızı değil, nötrinoların hızıdır; ışık nötrinolardan daha yavaş hareket eder” diyor. Kaynak: www.guardian.co.uk/science/2011/sep/23/fasterlightneutrinos http://www.telegraph.co.uk/sciencesciencenews/8783217/speedoflightmayhavehttp://blogs.scientificamerican.com/basicspace/2011/09/23/fasterthanlightneutrinosshowscienceinaction/ Bu keşif niçin bilim insanlarında şaşkınlık uyandırdı? Eğer Gran Sasso sonuçlarının doğru olduğu kanıtlanırsa, bilim insanları halihazırdaki Özel Görelilik formülasyonunun yanlış olduğuna inanmak için yeterli nedene sahip olabilecekler. Bu bilim insanlarını oldukça tedirgin eden bir durum, çünkü bu kuram sayısız kez test edilmiş ve hiçbirinde yanlışlanmamıştı. Bu, evreni kavrayışımızın temel taşlarından biridir. BLM NSANLARI BEKLEY ŞTE Ülkemizin önde gelen fizikçilerinden Prof.Dr. Ömür Akyüz, ışıktanhızlınötrinolarla ilgili çeşitli bilim insanlarının görüşlerini derleyerek, bilimin şu anda kesin sonuç için beklemede olduğunu belirtiyor: CNGS demetindeki Nötrino hızının OPERA varlayıcısıyla ölçülmesi 174 üyeli OPERA işbirliği (22 Eylül 2011’de “Nature Letters”e sunuldu) Yeraltındaki Gran Sasso Laboratuarında ki nötrino deneyi, CERN CNGS demetinden gelen nötrinoların hızlarını, 730 km’lik bir hat üzerinde, daha önce hızlandırıcı nötrinoları üzerinde yapılan çalışmalardakinden çok daha sağlıklı olarak ölçmüş bulunuyor. Ölçüm, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında OPERA’da alınan yüksek istatistikli verilere dayanmaktadır. CNGS zamanlama sisteminin ve OPERA (Oscillation Project with EmulsiontRacking Apparatus) varlayıcısının özenli iyileştirilmesi ve de nötrinoların gidiş hattının ölçülmesinde, yüksek duyarlılıklı jeodezi uygulaması kıyaslanabilir sistemsel ve istatistiksel sağlıklılık getirmiştir. CNGS müon nötrinolarının varışı, ışığın vakum hızıyla hesaplanana (2,4 ms) göre 60,7 ns (istatistik hata mertebesi milyonda 6,9; sistemsel hata mertebesi milyonda 7,4) erken olmakta. Bu normaldışılık, müon nötrinosu hızı ile ışık hızı farkının ışık hızına oranının ((vc)/c =) milyonda 24,8 (istatistik hata mertebesi milyonda 0,28; sistemsel hata mertebesi milyonda 0,30) demektir. (Toplam hata, değerin 1/40’ı kadar) Buna gelen kimi tepkiler: Alexander Keesling <kees Nötrino nedir? Nötrinolar elektriksel olarak nötr parçacıklardır ve çok küçük bir kütleleri (ancak sıfır değil) bir kütleleri vardır. Normal madde ile etkileşimleri çok zayıftır. Bu da bunların tespit edilmelerini neredeyse imkansız kılar. Bunlar, atomların ve kozmik ışınların birbirleriyle çarpışması ve nükleer reaksiyonlar (Güneş çekirdek tepkimelerinin yan ürünü olarak) sırasında yaratılır. Nötrinoların yolculuğu Cenevre’den başlayıp İtalya’daki Gran Sasso’da son buluyor Bütün bunlar zaman yolculuğunun mümkün olduğunu mu gösteriyor? Eğer parçacıklar ışıktan daha hızlı yol alırsa, Özel Görelilik Kuramı’na göre zaman içinde geriye doğru yolculuk mümkün olabilir. Ancak içinde bulunduğumuz koşullarda, sahip olduğumuz teknoloji ve malzemelerle bu varsayımı gerçeğe dönüştürmek mümkün değildir. Fizikçiler, ışıktan daha hızlı yol alan takiyon adı verilen, varsayımsal bir parçacığın zaman içinde geriye doğru gidebileceğini öngörüyorlardı. Ancak takiyonların, var olsalar bile, normal madde ile etkileşime girmeleri mümkün değildi. CBT 1280/ 10 30 Eylül 2011 Fizikçilerin hiçbir şeyin ışıktan daha hızlı gidemeyeceğine inanmalarının nedeni nedir? 20. yüzyılın başlarında Albert Einstein, fizikçi James Sonuçları açıklayacak herhangi bir kuram var mıdır? Bu sonuçların doğru olduğu kanıtlanırsa, kuramsal fiziğin Geoff Brumfiel, (naturnews yazarı) …Nötrinolar nötr elemanter parçacıklardır. Maddeyle çok ender etkileşirler ve yok kadar küçük kütlelidirler. Ama her tarafımızda bulunurlarGüneş çekirdek tepkimelerinin yan ürünü olarak o denli çok üretir ki gözümüzün önünden –hatta vücudumuzun içinden her an milyarlarcası geçer durur. 1800 tonluk OPERA varlayıcısı[…nın] sözcüsü Antonio Era CBT 1280/ 11 30 Eylül 2011 milisaniyede tamamlaması gerekir. Ancak deneyi 3 yıl boyunca tekrarlayan bilim insanları 15.000 nötrinonun Gran Sasso’ya saniyenin 60 milyarda biri kadar (60 nanosaniye) erken vardığını keşfettiler. Işığın bir vakum içindeki hızı saniyede 299.792.458 metredir. Oysa nötrinoların hızı saniyede 299.798.454 metre olarak ölçüldü. ling@mit.edu> Işıktan hızlı parçacıklar olup olmaması ilginç bir soru. Aslında bunlar “takiyon” adıyla kuramsal olarak önerilmişti . Ancak, ışıktan hızlı gidişten çıkacak sonuçlar muazzam. … Çoğu şimdi kullandığımız fizikten farklı olacak. Bunların kimileri görelilik ve bilişim kuramı gibi çeşitli alanlara ters düşecek. [Bu durumda söylenen kimi şeyler şöyle olabilir] makineler ve ölçümler her zaman deneycilere iyi davranmazlar. Bugünkü deneysel verilerimiz kullanmakta olduğumuz kuramsal modellerin önsöyümlerine öylesine yakın ki (23 ondalığa kadar bile) modellerin mükemmel olmadıklarını (örneğin genel görelilikle kuantum mekaniğini henüz birleştiremdik, ya da kütleçekimini standart modele katamadık) biliyoruz ama herhangi bir değişikliğin eldeki modellerin büyük önsöyüm gücüne saygılı olması gerektiğini de biliyoruz (yani, haklı olmasak da hiç habersiz değiliz) dolayısıyla da nötrinoların ışıktan hızlı gittiklerini kabullenmek zor, özellikle çok keskin ve özenli bir inceleme yapılmadan. ditato (Bern Üniversitesi’nde fizikçi) “Şok geçirdik” dedi. … [Sözlerine devamla] yeni sonuçtan kamuya duyurabilecek kadar emin olduklarını … geçtiğimiz 2 yıl içinde 16 000 olay incelendiğini söyledi. CERN’deki kuramsal fizikçilerden John Ellis ise “Gerçekse, gerçekten olağanüstü” diyor. … Çok daha düşük güvenirlik düzeyindeki bir deney 2007 yılında MINOS (Main Injector Neutrino Oscillation Search) çalışmasıydı. Bunlar Illinois’teki parçacık fiziği laboratuarı olan Fermilab’dan gelen nötrinoların beklenenden azıcık daha önce geldiklerini gördüler, ancak güvenilirlik yeterli olmadığı için ilan etmediler. … Sözcüleri Jenny Thomas ‘ın söylediğine göre OPERA deneyinden önce kendi deneylerini daha sağlıklı olarak yinelemeyi planladıklarını söylüyor. … Eğer MINOS, OPERA’nın bulgularını onaylarsa sonuçları muazzam olacak. “Işık hızından cayarsak, özel göreliliğin kuruluşu çöker” diyor, Antonino Zichichi (Kuram fizikçisi, Bolonya Üniversitesi emekli profesör) “OPERA’da gözlenen ‘ışıkötesi’ nötrinolar, sicim kuramı gibi kuramların önsöydüğü fazla boyutlardan sızıp gelmiş olabilirler.” Öte yandan Ellis kuşkulu. “Geçmişte pek çok deney ışıktan hızlı giden parçacıkları aradı ama elleri boş kaldı” diyor. OPERA için sıkıntının en çoğu 1987a diye bilinen kocayeniden (süpernova) gelen nötrino atOPERA nötrino masının ayrı bir çözümlemesi. OPEdedektörü RA’da gözlenen hızlar tüm nötrinolar için geçerliyse bu atma, patlayan yıldızın ışık parlayışından yıllar önce gelmeliydi, oysa birkaç saat farkla geldiler. Ellis “Bunu OPERA’nın gördüğüyle bağdaştırmak zor.” diyor. …Çözümlemenin atladığı bir sistemcil hata kaynağı olabilir. Bu yapılan çözümlemeyi okuyan fizikçilerin büyük çoğunluğunun vargısı. Bu sırf statükonun direnişi değil. Kocayeni sonuçlarıyla çarpıcı bağdaşmazlık var. Bunun oluştuğu Büyük Magellanik Bulut 170 000 ışıkyılı ötede. Şiddetli nötrino atması dünyadaki nötrino varlayıcılarında gözlenince insanlara “Bu da ne ola!” dedirtti. Üç saat sonra yıldızın patladığı gözlendi. Olan şu ki en iyi yıldız ölümü modellerimizde başlangıçtaki olay bir nötrino püskürtmesiyle önceleniyor. Birkaç saat sonra yoğun yıldız çekirdeğinden sıçrayan bir şok dalgası yıldızın zarfındaki maddeye vurarak fotonlarla aydınlanmasına yol açıyor. Başka deyişle nötrinolarla ışık arasındaki üç saatlik gecikme (a) yıldızların ölümüne ilişkin en iyi anlayışımızla; (b) nötrinoların ışık hızında gitmeleriyle mükemmel uyumlu. … [ ]çimden gelen ses temel bir şeyin atlandığını söylüyor. Harvard Üniversitesinden Lisa Randall ise, çok çok önemli bir noktaya parmak basıyor: “Eğer özel görelilik bütünüyle çökerse GPS (Küresel yer belirleme sistemi) çalışmamalı.” (Aslında bu sistemin OPERA’da çok büyük rolü var.) Bu doğrultuda OPERA ölçümleriyle Kocayeni 1987a arasında çarpıcı bir fark var: Derin uzayın vakumuna karşılık yeryüzündeki ölçümler. …[Uzayda] nötrinolar ve fotonlar yüzbinlerce ışıkyılı, dünyadaki en iyi endüstriyel vakumlardan çok daha boş yerlerden geliyor; OPERA nötrinoları ise yer kabuğundan. Dünyanın atmosferinden ve manyetik alanından gelen olayları yaftalayan ve zamanlayan GPS işaretleri dolanan ve dönen dünyanın pek de eylemsiz olmayan referans sisteminde çözümlenmekte. Makalenin yazarları da bu sonucun huzursuzluk verdiğinin fakındalar. Makalelerinin son paragrafı da yazarların bu yönde düşündükleri havasında. Derleyen: Reyhan Oksay Türk beyin cerrahlarının büyük başarısı 2017 WFNS (Dünya Beyin Cerrahisi Federasyonu) Kongresi’nin İstanbul’da yapılması kesinleşti. 2 017 yılında yapılacak olan Dünya Beyin Cerrahisi (WFNS) Konferansı’nın stanbul’da yapılması konusunda defalarca teşebbüste bulunan Türk Nöroşirürji Derneği, en sonunda 16 Eylül 2011 tarihinde RecifeBrezilya’da yapılan toplantıdaki oylamada rakipleri olan Londra, Prag, Madrid, Kartagena ve Buenos Aires karşısında tüm rakiplerinin toplamından daha fazla oy alarak Kongre’yi stanbul’a almayı başardı. Bu konuda görüşlerini sorduğumuz Türk Nöroşirürji Derneği Başkanı Dr. Murad Bavbek, “Dünya Olimpiyat Oyunları’nın Türkiye’de yapılması ne anlama geliyorsa, dört yılda bir yapılan Dünya Beyin Cerrahisi Kongresi’nin Türkiye’de yapılması, Türk beyin cerrahları için aynı anlama geliyor” dedi. Bavbek bu süreci şöyle anlattı: “17 Ekim 2008 yılında Dünya Beyin Cerrahisi Kongresi’ne aday olmaya karar verdik. Bu nedenle stanbul’da bir dizi uluslararası toplantı düzenledik. 17 Ekim 2008 de 1. Kore Dostluk Toplantısı yaptık. 1618 Ekim 2009’da 6. Karadeniz Ülkeleri Nöroşirürji Toplantısı’na dokuz ülkeden 7 delege ve başkanlarını davet ettik. 811 Nisan 2010’da 1. Ortadoğu ülkeleri Nöroşirürji Sempozyumu’nu yaptık. (20 ülke). Derneğimizin ana kurumsal kimliğini tanıttık. 16 Mayıs 2010 tarihinde 2. Kore Dostluk Toplantısı’nı yaptık. Daha sonra Kuveyt, Ürdün, Suriye, Fransa, Hollanda, Yemen, Mısır, Cezayir, Malezya, Ukrayna, Kırgızistan vb. birçok ülkeye giderek kendimizi, derneğimizin kurumsal kimliğini tanıttık ve onların desteğini aldık. 1820 Şubat 2011 tarihinde 1. AnadoluAsya Nöroşirürjiyenler Dostluk Toplantısı’nı gerçekleştirdik (8 ülke). 2023 Şubat 2011 tarihinde Başbakan’ın yaklaşık 30 ülkeden 45 delegeye stanbul'da verdiği resepsiyonla kurumsal devlet desteğimizin olduğunu bir kez daha delegelere gösterdik. Tüm bunlarla birlikte kişisel yazışmalar ve temaslarla ilişkileri sürekli sıcak tuttuk. Bu başarı kişisel olmayıp, Türk Nöroşirürji Derneği’nin tüm eski ve yeni yöneticilerinin yanında 1000’i aşkın üyesinin başarısıdır.”