Katalog

Su kaynaklarını mı yönetmeliyiz, yoksa ‘su ürünlerini’ mi? Dünya suya koşarken, su ürünleri fakültesi nereye koşuyor? Su, yaşamın kaynağı. Hayatın merkezi. Tüm inançlarda kutsal kabul ediliyor. Başka gezegenlerde yaşama ilişkin kanıt olarak su aranıyor. Son yıllarda küresel iklim değişimi ile ilgili yapılan tüm tartışmaların odağında da aslında su var. Çünkü iklimin değişmesi suyun döngüsünü değiştiriyor. Su döngüsünün bir parçası olan yağışlarda dengesizlikler ortaya çıkıyor. Bazı yerlerde aşırı yağış yüzünden sel zararı yaşanırken, bazı yerlerde yetersiz yağış yüzünden tarım alanları zarar görüyor, hayvanlar ve insanlar ölüyor. Prof. Dr. Mustafa Sarı, YYÜ Su Ürünleri Fakültesi Dekanı, [email protected] ralarda yetiştirilen su ürünleri mühendisleri, ülke bazında su ürünleri yetiştiriciliği konusunda önemli katkılar sağlamış olmakla birlikte, balıkçılığın ve su kaynaklarının yönetilmesinde sağlanan başarı beklenen düzeyde gerçekleşmedi. Su ürünleri fakülteleri, su kaynakTablo 1. Su Ürünleri ve Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği 2011 yılı kontenjanları yönetimini kendi alanları içinde bir iş ları ve ilk yerleştirme sonuçları (Kaynak: www.osym.gov.tr) olarak tanımlamazken, balık stoklarının sürdürülebilir kullanımını sağlayacak baNo Üniversite/Fakülte veya Bölüm İsmi Kont. Yerleşen İl Kur. Yılı lıkçılık yönetiminde, elde edilen araştırma SU ÜRÜNLERİ FAKÜLTELERİ sonuçlarına rağmen bürokrasi üzerinde et1 Akdeniz Üni. Su Ürünleri Fak 67 24 Antalya 1998 kili olamadı. Balıkçılık yönetimini ilgili ba2 Çukurova Üni. Su Ürünleri Fak 93 9 Adana 1982 3 Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fak 154 71 İzmir 1982 kanlık kendi hükümranlık alanı saydı, su Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fak İÖ 154 6 İzmir ürünleri fakültelerini yönetim paydaşı ola4 Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fak 72 5 Elazığ 1982 rak değil, yönetim kararlarını alırken ihti5 İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fak 93 93 İstanbul 1982 yaç duyulan verileri, bilgiyi üreten kendi alt 6 Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fak 31 10 Mersin 1992 birimi gibi gördü. Özeleştiri olarak söylemek 7 Muğla Üniversitesi Su Ürünleri Fak gerekirse, bir meslek olarak su ürünleri müMuğla Üni. Su Ürünleri Fakültesi İÖ 62 13 Muğla 1992 hendisliği öne çıkarılamadı, su ürünleri Muğla Üni. Su Ürünleri fakültesi İÖ 62 0 Muğla mühendisliği, alabalıkçipuralevrek yetiş8 Mustafa Kemal Üni. Su Ürünleri Fak 31 6 Hatay 1992 tiriciliği ile eşdeğer görüldü. 9 Onsekiz Mart Üni. Su Ürünleri Fak 72 10 Çanakkale 1992 Her gün su kaynaklarımızı ve başta ba10 Rize Üni. Su Ürünleri Fakültesi 31 2 Rize 1992 11 Sinop Üni. Su Ürünleri Fakültesi 31 6 Sinop 1982 lık türleri olmak üzere birçok su ürününü 12 S. Demirel Üni. Su Ürünleri Fak 31 0 Isparta 1982 kaybetmemiz, su kaynakları ve su ürünleri13 Tunceli Üni. Su Ürünleri Fakültesi Tunceli 2008 ni iyi yönetemediğimizi gösteriyor. Bu du14 Yüzüncü Yıl Üni Su Ürünleri Fak 31 2 Van 2010 rum hükümet nezdinde de görülmüş olacak 15 Atatürk Üni. Su Ürünleri Fakültesi 31 7 Erzurum 2010 ki bakanlıkların yeniden yapılandırılması yö16 İnönü Üniversitesi Su Ürünleri Fak Malatya 2010 nünde gerçekleştirilen en son değişiklikle su 17 Katip Çelebi Üni. Su Ürünleri Fak İzmir 2010 çok ön plana çıkarıldı. Eskiden adında su ge18 Kastamonu Üni. İnebolu Su Ür. Fak Kastam. 2010 çen sadece bir genel müdürlük bulunurken, TOPLAM VE YERLEŞME ORANI 1046 264 %25 bugün Orman ve Su şleri Bakanlığı adıyla DENİZ BİLİMLERİ FAKÜLTELERİ bir bakanlığımız var. Yine eskiden Tarım ve 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi Köyişleri Bakanlığı içinde en fazla daire başSürmene Deniz Bilimleri Fakültesi, kanlığı seviyesinde temsil edilen su ürünBalıkçılık Teknolojisi Mühendisliği 31 5 Trabzon 1982 lerine ilişkin, Gıda Tarım ve Hayvancılık 2 Ordu Üniv. Fatsa Deniz Bilimleri Fakültesi, Bakanlığı bünyesinde Balıkçılık ve Su Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği 31 2 Ordu 2003 TOPLAM VE YERLEŞME ORANI 62 7 %11 Ürünleri Genel Müdürlüğü kurulmuş durumda. YÜKSEKOKULLAR Bu değişimler aslında ortaya çıkan so1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, runların bürokratik olarak iyi okunduğunu Balıkçılık Teknolojisi (YGS2) 41 41 Çanakkale 2008 gösteriyor. Ancak bu değişimlerin sonuç veTOPLAM VE YERLEŞME ORANI 41 41 %100 rebilmesi için su ve su kaynaklarının yöneSU ÜRÜNLERİ BÖLÜMLERİ timine ilişkin meslek insanlarını yetiştiren 1 Ankara Üniv. Ziraat Fak. Su Ürünleri Müh. Böl. 41 41 Ankara 1979 su ürünleri fakültelerinde aynen bakanlık2 Bingöl Üniv. Ziraat Fak.Su Ürünleri Müh. Böl. 31 0 Bingöl 2010 larda olduğu gibi yeniden yapılanma şart. 3 Adnan Menderes Üniv. Zir. Fak.Su Ü. Müh. Böl. 4 Sütçü İmam Üniv. Ziraat Fak. Su Ü. Müh. Böl. 5 Gazi Osman Paşa Üniv. Zir. Fak. Su Ü. Müh. Böl. TOPLAM VE YERLEŞME ORANI 72 41 Aydın K.maraş Tokat %57 2008 1996 1992 Bu yüzden dünyanın neresinde “SU” odaklı bir tartışma varsa, hemen herkes dikkatini oraya çeviriyor. Hatta iklim değişiminin su kaynakları üzerindeki etkilerine bağlı olarak ba ederiz. Bugün ülkemizde 18 adet Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Mühendisliği, 2 adet Deniz Bilimleri Fakültesi altında Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği, 1 adet yüksekokul altında Balıkçılık Teknolojisi Bölümü, 5 adet Ziraat Fakültesi altında Su Ürünleri Mühendisliği bölümü olarak eğitimöğretim ve araştırma faaliyeti yapan üniversite birimi bulunuyor. Su Ürünleri Fakültelerinin 15 adedinde, Deniz Bilimleri Fakültelerinin ikisinde, Yüksekokulun Balıkçılık Teknolojisi Bölümü’nde ve Ziraat Fakülteleri altında bulunan 2 bölümde lisans düzeyinde meslek insanı yetiştirilmektedir. Diğer taraftan halen 25 adet meslek yüksekokulu iki yıllık su ürünleri ön lisans eğitimi yapmaktadır. Su ürünleri mühendisliği ile balıkçılık teknolojisi mühendisliği unvan olarak farklı olsa da aslında aynı müfredatla eğitimöğretim yapan eşdeğer mesleklerdir. Su ürünleri lisans eğitiminde, ülkemizde lisans eğitimi yapan birçok program gibi aslında ders içeriklerinin meslek insanı yetiştirmekten daha çok, akademisyen yetiştirmeye yönelik olduğu görülmekte. Yani, bu programa kayıt yaptıran öğrenciler, meslek alanı ile ilgili olabildiğince fazla bilgi ile donatılmaya çalışılmakta, bu bilgilerin ne kadarının hazmedilebileceği ya da uygulamada kullanılabileceği çok fazla sorgulanmamakta. Bunun bir sonucu olarak uygulama oranları düşmekte, öğrencinin alacağı teorik derslerin kredileri yükselmekte. Biz hocalar ne zaman yetiştirdiğimiz öğrencilerin niteliği konusunu kendi aramızda konuşacak olsak anında, eksik verilen dersler, ders içeriklerinin yetersizliği ve gelen öğrencinin kalitesinin düşüklüğünü öne çıkarır, geri kalan hiçbir şeyi umursamayız. Bu yüzden su ürünleri lisans eğitiminde geçen yıla kadar sürekli ders içeriklerini genişletme, ders sayısını arttırma, bunlara ek olarak da uygulamaları arttırma yönünde kararlar alındı. AB’ye uyum kapsamında geçen yıl alınan bir kararla ders programı hafifletilse de Su Ürünleri Fakültelerinin halen piyasanın istediği mühendisi yetiştirme yaklaşımından uzak olduğunu üzülerek ve bu fakültelerin birisinin yöneticisi sıfatıyla özeleştiri anlamında ifade etmek zorundayım. Aslında yukarıda anlatılanları en iyi şekilde bu yıl, yani 2011 yılı ÖSYM tarafından açıklanan üniversiteye yerleştirme sonuçları gösteriyor. Bu sonuçlara göre bu yıl Su Ürünleri ve Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliklerine yapılan yerleştirmeleri Tablo 1’de görebiliriz. Bu tabloyu değerlendirirken tek bir cümle kurmak yeterli aslında: Su Ürünleri Fakülteleri ve Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği bölümleri boş kaldı. Daha yumuşak ifade edersek Su Ürünleri ve Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliklerinin lisans eğitimi için öğrenci tercihleri açısından durumlarının çok vahim olduğunu söyleyebiliriz. stanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi dışında ülkemizdeki hiçbir fakülte kontenjanını dolduramamıştır. Bu tabloyu bulunduğunuz konum, statü ve ilişkileriniz açısından çok farklı şekillerde yorumlamak mümkün. Tablo 1’e baktığınızda eğer büyük bir üniversitenin eski bir fakültesinde iseniz sorunu “fakülte sayısının artması”; eğer yeni kurulmuş bir fakültede iseniz “büyük üniversiteler kontenjanı arttırdı, bir de ikili öğretim açtılar, bu yüzden bizim fakülteler boş kaldı”; eğer özel sektörde iseniz “lisans eğitimi, piyasanın ihtiyaçlarını karşılamamaktadır”; eğer işsiz bir mühendisseniz “mezunlar iş bulamıyor ki yenileri neden gelsin”; eğer çok iyimserseniz “puan türünü değiştirelim, hedef kitleye kendimizi tanıtalım”; çok kötümser ve kızgınsanız “Türkiye’nin su ürünleri lisans eğitimine ihtiyacı yoktur” şeklinde tanımlayabilirsiniz. Türkiye gibi gençlerini eğitmede ne yazık ki başarılı ola SU ÜRÜNLERİ MÜHENDİSLİĞİ+BALIKÇILIK TEKN. MÜH. CBT 1278/ 18 16 Eylül 2011 1221 353 zı mesleklerin öne çıkması, bazılarının ise gözden düşmesi üzerine analizler yapılıyor. World Watch Institute (WWI) kurucusu, Lester Brown, EkoEkonomi isimli kitabında, bu konuyla ilgili tablolar veriyor; su ve su ürünlerine ilişkin mesleklerin önümüzdeki 30 yıl içinde en gözde meslekler olacağını ifade ediyor. Dünyadaki yaşamın devamı suya bağlı olduğu gibi, gelecek de suya bağlı. Lisans düzeyinde su ürünleri eğitiminin başlaması ve bu Suyla ilgili bir sürü meslek grubu içinde suyu ve su kaynaklarını en kapsamlı ola%29 rak eğitimöğretim programları içine dahil eden ve adında da “SU” bulunan Su Ürünleri Fakültelerinde bu perspektif dikkate alınarak tam bir revizyon gerekli. Eğer Su Ürünleri Fakülteleri bu revizyonu yapabilirse o zaman tüm dünyada geleceğin meslekleri arasında sayılan Su Ürünleri Mühendisliği, ülkemizde de sadece balık yetiştiriciliği ya da avcılığı ile ilgili değil, balığın da dahil olduğu tüm su, su kaynakları ve su ürünleri alanında yönetimi üstlenebilir. Aksi takdirde su kaynaklarımızı ve ürünlerini birer birer kaybetmeye devam FAKÜLTELERDE YEN YAPILANMA ŞART S Z NE DERD N Z?