Katalog

2010 llüzyon Yarışması Scientific American dergisinin sponsorluğunda her yıl düzenlenen Yılın En Başarılı İllüzyonları Yarışması’nda 2010 yılında dereceye giren çalışmalar, fiziksel gerçeklikle bağdaşmayan görüntüleri içeriyor. Bu yarışmanın amacı algılama ve kavramanın altında yatan sinirsel mekanizmaları anlamamıza yardımcı olacak eserler yaratmak. Yarışmaya katılan bilim insanları, yazılım mühendisleri, matematikçiler, sihirbazlar, grafik tasarımcılar, heykeltıraşlar ve ressamlar insan algısının sınırlarını zorluyorlar. Yarışmanın birincisi: leştirmek bu etkiyi arttırır. Ancak bunun nedeni henüz bilinmiyor. Tasarımcılar, “ llüzyon çok basit, fakat etkisi çok sağlam. Daha önce kimsenin böyle bir illüzyon yapmamış olması şaşırtıcı” diyor. YERÇEK M NE MEYDAN OKUYAN TAHTA TOPLAR Bu illüzyonda, tahta toplar, eğimli rampalardan yerçekimine karşı gelerek yukarı doğru tırmanıyormuş gibi gö 2010 llüzyon Yarışması’nda üçüncü seçilen proje, algısal belirsizlik konusundan yararlanıyor. llüzyonu tasarlayan Prag’daki Charles Üniversitesi’nden Jan Kremlacek, “Beynimiz öğrenilmiş yorumları yeniden oluşturma yeteneğine sahiptir, ancak herhangi bir anda yalnızca birini algılayabilir” diye konuşuyor. Kremlacek’in “ ki Sinusoid” adını verdiği bu çalışma B R TAŞLA ALTI KUŞ rünüyor. Gerçekte toplar rampalardan aşağı doğru yuvarlanıyor, fakat farklı bir açıdan bakıldığında, destek sütunlarının içinde en uzununun merkezdekiymiş gibi görünüyor. Japon matematik mühendisi Kokiçi Sugihara, bu tasarımda üç boyutlu çizimler için geliştirilmiş bilgisayar programından yararlandı. Bu programı test ederken Escheresk nesneleri kullandı. Programın hata mesajı vereceğini beklerken, yazılım bazı görüntüleri üç boyutlu nesneler olarak yorumladı. Sugihara programında bir yanlışlık yaptığını düşünürken, yazılımın belirgin açılardan olanaksız olan nesneleri tanıdığını fark etti. Bu sonuçtan yararlanma yoluna giden Sugihara, nesnelere hareket de katarak illüzyonu geliştirdi. Bu hareketli illüzyonu izleyiniz: http://Illusionoftheyear.com/2010/Impossiblemotionmagnetlikeslopes. Bu illüzyonun yapım aşamalarını gelecek hafta ayrıntılı bir şekilde yayımlayacağız. Algısal belirsizlik bu küvet illüzyonunda net bir şekilde görülüyor. Bir açıdan bakıldığında küvet uzun ve dar görülürken, başka bir açıdan küçük ve daha kare olarak görülüyor. Sugihara’nın yerçekimini reddeden toplarında olduğu gibi küvet illüzyonu da bakanın perspektifi farklı algılamasından kaynaklanıyor. Sugihara’da olduğu gibi Washington D.C.’deki American Üniversitesi’nden Lydia Maniatis de bu illüzyonu tamamen rastlantısal olarak geliştirmiş. Bu illüzyon ile ilgili fotoğraf ve videolar için : http://illusionoftheyear.com/2010/stretchingoutinthetub UZUN VE KISA KÜVET B R YERDE 2005 Illusion Yarışması’na katılan Tse, en basit, ancak en önemli illüzyonlarından biri ile katılmıştı. Yarı sayda, sabit duran ve hareketli sinusoidleri birleştiriliyor. Görüntü altı farklı şekilde algılanabiliyor. Kremlacek’in illüzyonu burada gösterilemeyecek kadar dinamik (http://illusionoftheyear.com/2010/twosinusoid.61perceptions adresinden izleyebilirsiniz). Ancak illüzyonu, ngiliz sanatçı W.E.Hill’in Karım ve Kaynanam isimli basit taslağını anımsatıyor. Hill’in 1915 yılında yaptığı bu taslak (üstte, solda) 1930 yılında deneysel psikolog Edwin Boring tarafından şöyle tanımlandı: “Taslak şekillerden biri genç bir kadını, arkadan, dörtte üç sol profilden gösteriyor. Diğer şekil ise yaşlı bir kadını, önden, dörtte üç profilden gösteriyor. Genç kadının kulağı, yaşlı kadının sol gözü; genç kadının sol kirpiği, yaşlı kadının sağ kirpiği; genç kadının çenesi, yaşlı kadının burnu; genç kadının boyun bandı yaşlı kadının ağzı yerine geçiyor. 40 yıl sonra ngiltere’deki Newcastle Üniversitesi’nden görsel bilimci Gerald H. Fischer üçlü görüntü içeren bir şekil yarattı (üstte, sağda). Burada tek bir figür üzerinde genç bir kız, yaşlı bir kadın ve yaşlı, bıyıklı bir erkek görülüyor. BAKMA SONRASINDA ORTAYA ÇIKAN SANAL GÖRÜNTÜLER dam, birbirinin üzerine binmiş dairenin (yanda) kesiştiği bölgenin ortasındaki mavi noktaya dikkatlice bakın. Bu arada dikkatinizi sıra ile üç diske yönlendirin. Örneğin eğer alttaki diske bakıyorsanız, bu diskin diğer ikisinden daha parlak olduğunu fark edeceksiniz. Aynı şey diğer iki disk için de geçerli olacak. Tse’nin bu illüzyonu keşfinden önce, nöropsikiyatristler insanların dikkatlerini bir noktaya yoğunlaştırdıkları zaman dünyanın geri kalanının görece bir karanlıkta kaldığına inanıyorlardı. Tse, bu deneyi ile sahne ışıkları kavramının doğruluğunu kanıtlamış oldu. Aradan beş yıl geçtikten sonra Tse, şimdi dikkat eğiliminin görüntü sonrası algısını da etkilediğini ortaya koydu. Sonraki görüntüler, parlak bir noktaya dikkatlice baktıktan veya bir resme uzun süre baktıktan sonra ortaya çıkan illüzyonlardır. Bakışlarınızı kareli şeklin (aşağıda, solda) tam merkezine bir dakika boyunca odaklayın. Daha sonra bakışlarınızı sağdaki boş dikdörtgenlere kaydırın. Boş alanların dolduğunu göreceksiniz. Dikey dikdörtgene dikkat ederseniz, buna uyan görüntü sonrası ile karşılaşırsınız; yatay dikdörtgene bakarsanız yine uyumlu bir görüntü sonrası göreceksiniz. Görüntü sonrası kavramı yardımı ile bilim insanları, gözlerdeki ve beyindeki nöronların geçici olarak, değişmeyen uyarılara tepki vermeyi nasıl durdurduğunu anlamaya çalışıyor. şte insanlar bu geçici sürede, şekilleri illüzyon olarak görür. Derleyen: Reyhan Oksay Kaynak: Scientific American, Mayıs/Haziran 2011 Gördüğümüz her şey gerçeği yansıtmayabilir Görsel algılama, nesneyi kuşatan renk ve şekillere bağlı olarak değişir. Çevre değiştikçe renkler de farklı algılanır. ABD, Phoenix’teki Barrow Nöroloji Enstitüsü’nden sinirbilimci Stephen L.Macnik ve Susana Martinez, günlük yaşantımızda sık sık karşılaştığımız görsel yanılgıların altında yatan nedenleri sinirbilim yardımı ile açıklıyor. B ilim kurgu yazarı H. P. Lovecraft’a göre en başarılı öyküsü 1927 yılında kaleme aldığı “The Color Out of Space”dir. Öykü aslında uzaydan gelen bir “belanın” yarattığı korkuyu anlatır. Massachusetts’deki küçük bir çiftçi toplumu, evrenin derinliklerinden gelen tanımlanamayan bir bela ile tanışır. Bu bir uzaylıdır; ama görüntüsü bugün uzaylı denilince hemen akla gelen yaratıklardan farklıdır. Bu, ne insanların suratına yapışan ahtapot benzeri bir yaratık, ne de insan vücudunun içine yerleşen, zamanı gelince vücudu parçalayarak dışarı fırlayan bir yaratıktır; daha da korkunç bir şeydir. Bu, yalnızca dünyada benzeri bulunmayan tuhaf bir renktir. Yavaş, fakat sürekli mutasyon geçiren bu renk, ekinleri, böcekleri, vahşi hayvanları ve çiftlik hayvanlarını yok eder, suya ve toprağa nüfuz eder. Bu tuhaf rengi görme talihsizliğine uğrayan çiftçiler önce akıllarını yitirir, daha sonra da ölürler. Kitaoka tarafından geliştirilen bu diğer görüntü maviyeşil dairesel yapılardan oluşur. Kırmızı halkalar ise tamamen beyninizin yarattığı bir yanılgıdır. Renk değişmezliği olarak isimlendirilen bir süreçte, nesneler farklı ışıklandırma koşulları altında değişmezler; aynı görünürler. Oysa nesneden yansıyan ışık fiziksel olarak farklıdır. Renk değişmezliği yaşantımızın çok önemli bir unsurudur, çünkü atalarımız nesneleri, aile üyelerini, arkadaşlarını geceleri mağaradaki ateşin ışığında da günışığında tanır. Farklı ışık kaynakları altında da olsa bildik görüntüler değişmezler. Buradaki halkalar mavinin tonlarına doğru çekildiği için beyin hatalı bir şekilde görüntünün mavi ışık ile aydınlatıldığını ve mavi yapıların içindeki gri halkaların kırmızımsı olduğunu sanır. Görsel sistem, mavi “çevre aydınlatmasını” gri halkalardan çıkartır ve ortaya şöyle bir sonuç çıkar: gri mavi = pastel kırmızı renk 1979 yılında Tasmanya leri Eğitim Koleji’nden Michael White, görsel bilimlerde her şeyi değiştiren bir illüzyon yarattı. Solda bulunan gri çubuklar, sağdaki çubuklardan daha parlak görünür. Aslında gri çubuklar tamamen birbirinin aynısıdır. White bu etkiyi keşfetmeden önce, parlaklık üzerine yapılan tüm illüzyonların, karşıt süreçlerden kaynaklandığı düşünülürdü. Başka bir deyişle, gri bir nesne, ışıklı bir ortamda bulunduğu zaman daha koyu görünürken, karanlık ortamlarda daha açık görünür. Fakat bu illüzyonda daha açık görünen gri çubuklar beyaz bir ortam ile çevriliyken, daha koyu görünen gri çubuklar siyah bir ortam ile çevrilidir. White’ın etkisinin altında yatan beyin mekanizması, halihazırda çözülmüş değil. SARI AY VE MAV AY BEYAZIN ETK S ATMAKTA OLAN KALB N SIRRI CBT 1261/ 10 20 Mayıs 2011 Yazının devamı 18. sayfada CBT 1261/ 11 20 Mayıs 2011 Sınırları belirgin olmayan bu illüzyon, basit ancak etkileyicidir. Gözleriniz artı şekillerinin arasında gezinirken, bulanık kalbin atıyormuş gibi göründüğünü fark edersiniz, ancak konturları net olan kalp sabittir. Tokyo Üniversitesi’nden Kohske Takahaşi, Ryosuke Nimi ve Katsumi Watanabe isimli görsel bilimciler tarafından geliştirilen bu illüzyonun gözünüzü yanıltmasının nedeni, bulanık kenarların hareketleri algılayan nöronları faaliyete geçirmesidir. Mavi rengin üzerine kırmızı bir kalp yer Sihirbaz Victoria Skye, Randi’nin portresini kullanarak bu klasik yüzvazo illüzyonunu yarattı. Skye’ın illüzyonu Amaz!ng Randi performansı için geri plan oluşturdu. YÜZ MÜ VAZO MU? 1999 yılında yapılan ünlü bir deneyde Harvard Üniversitesi’nden Daniel J.Simons ve Christopher F.Chabris, deneklerden bir basketbol topunu kendi aralarında süren iki grubu izlemelerini istedi. Üç oyuncu beyaz tişört, üç tanesi de siyah tişört giyiyordu. zleyicilerden, beyaz tişört giyen oyuncuların birbirlerine attıkları pasları saymaları istendi. Deneyin ortalarına doğru goril giysisi içinde bir kişi top sürülen sahneye çıktı; kameraya bakarken göğsünü yumrukladı ve sahneden çıktı. Simon ve Chabris, pasları sayan deneklerin %50’sinin gorili fark etmediklerini keşfedince çok şaşırdı. Bu ilginç deney anında klasiklerin arasında yer alarak ders kitaplarında, konferanslarda sık sık referans olarak gösterildi. Seçici dikkat konusunda mükemmel bir örnek oluşturan bu deney, beynin o anki göreviyle ilgili olmayan bilgiyi nasıl göz ardı ettiğini gösteriyordu. Şu anda Illinois Üniversitesi’nde görevini sürdüren Simons 2010 llüzyon Yarışması’nda bu deneyi, farklı bir senaryo ile yeniden sahneye koydu. Galaya goril kıyafeti ile katıldı. Orijinal goril illüzyonunun yalnızca tek bir kez yapılacağına dikkat çeken Simon, bir sonraki deneyde izleyicilerin gorile bakacağını tahmin ediyordu. Yeni versiyonda başka değişiklikleri gündeme getirdi. Örneğin sahnenin bir kenarında duran korsan kıyafeti içindeki oyuncuya kimse dikkat etmemişti. Bu arada siyah tişörtlü oyunculardan biri, oyunun ortasında sahneyi terk etmiş, perdenin rengi de kırmızıdan sarıya dönmüştü. Bunları da gören olmamıştı. llüzyon için : http://illusionoftheyear.com/2010/themonkeybusinessillusion GÖR ÜN MEYEN GOR L Renkler, yalnızca H.P.Lovecraft’ın değil, gezegendeki herkesin ilgisini çekiyor. Sinir bilim konusundaki son gelişmeler insan gözünün renkleri algılayışında rol oynayan etmenleri yavaş yavaş ortaya çıkartıyor. Barrow Nöroloji Enstitüsü’nden Macknik ve MartinezConde, görüntü yanılsamalarının insan beynini nasıl aldattığını aşağıdaki örneklerle açıklıyor: Uzaydan gelen iki adet ayımız var. Biri sarı, diğeri mavi. Yoksa yanılıyor muyuz? Aslında iki ayın da rengi aynı. Japonya’daki Ritsumelkan Üniversitesi’nden psikolog Akiyoşi Kitaoka’nın geliştirdiği bu illüzyonda yalnızca çevre renkleri farklıdır. Eğer inanmıyorsanız bu iki ayı makasla kesip, üst üste koyun. kisinin de aynı olduğunu göreceksiniz. Renklerin görüntüsündeki farklılık tamamen geri plandaki renk değişikliğinden kaynaklanır. REX VE F DO KIRMIZI HALKALAR Efsaneye göre Roma, Romulus ve Remus adında ikiz kardeşler tarafından kurulmuştur. Anneleri bakire rahibe (Vestal Virjin) Rhea Silvia ve babaları savaş tanrısı Mars’tır. Vestal bakirelerinin çocuk doğurmaları yasaktır, babaları tanrı Mars bile olsa. Rhea’nın babası için kızının doğurması çok büyük bir utanç kaynağı olduğu için kızını öldürür, ikizleri ormanda bırakır. Lupa adındaki bir kurt ikizleri bulur ve bunları yavrularıymış gibi besler. Ancak Lupa’nın kendi yavruları da vardır. simleri Rex ve Fido’dur. Solda, farklı gibi görünen ikizler, geri plan ortadan kalktığı zaman birbirinin aynısı olurlar.