Katalog

2011 Uluslararası Kimya Yılı Olarak Kutlanıyor Doç. Dr. Nihal Sarıer (İstanbul Kültür Üniversitesi) Kimya alanındaki ilerlemeleri duyurmak, kimya biliminin insanlığın esenliğine katkısını dünya çapında kutlamak amacı ile 2011 yılı Birleşmiş Milletler tarafından Uluslararası Kimya Yılı (IYC 2011) olarak ilan edildi [1]. Kimya bilimi için uluslararası bir kutlama yapılması fikri, ilk olarak 2006 yılında Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından ortaya atıldı. IUPAC (kuruluşu:1919), bu düşünceyi olgunlaştırarak, UNESCO’ya (kuruluşu:1945) ortak çalışma önerisi götürdü. IUPAC ve UNESCO ‘nun “2011 Uluslararası Kimya Yılı” önerisi 2008’de Birleşmiş Milletler’de (BM) kabul edildi. “Yaşamımız ve geleceğimiz için kimya “ resmi sloganı ile başlatılan IYC 2011’in hedefleri: (i) dünyanın artan gereksinimlerine çözümler üreten kimya biliminin kamuoyunda tanınırlığını artırmak,(ii) genç kuşaklara kimyayı sevdirmek, (iii) kimya alanında yaratıcı çalışma arzusu yaratmak olarak belirlendi. 2011 yılı aynı zamanda, Radyum ve Polonyum elementlerini keşfeden ve özelliklerini belirleyen Marie Curie’nin Nobel Kimya Ödülü’nü (1911) alışının yüzüncü yıldönümüne rastlamaktadır. Bu vesile ile kadın araştırmacıların bilime katkılarını kutlama fırsatı da doğmakta. IYC 2011’in açılış töreni ve konferansı 2728 Ocak 2011’de Paris’te yapılacak. BM, UNESCO ve IUPAC tarafından düzenlenen açılışın konu başlığı “Kimya ve Birleşmiş Milletlerin Bin Yıl Hedefleri” olacak. Ev sahipliğini kimya endüstrisi ve İlaç Endüstrisindeki şirketlerin üstlendiği IYC 2011 kapanış etkinliği de, 1 Aralık 2011’de Brüksel’de, düzenlenecek. IYC 2011’de, etkileşimli, eğlendirici ve eğitici etkinlikler yıl boyunca her yaştan bireyler için yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerde sürdürülecek. Etkinliklerde, yerküre üstündeki yaşamımızın sürdürülebilirliği ve gelişmesi için kimyanın hayati ve yaratıcı bir bilim olduğu vurgulanacak. Yeryüzündeki varlığımız açısından yaşamsal öneme sahip gıda, su, enerji, sağlık gibi alanlarda hızla artan problemlerin çözümünde kimya alanında yapılan araştırmaların oynadığı kritik rol, konferanslar, sergiler ve deneylerle ilgi duyanlara sunulacak. 2011 Kimya Yılı’nın en önemli konu başlıklarından biri “ kimya ve sürdürülebilirlik” olarak belirlendi, özellikle su kaynaklarına odaklanılması planlandı. Örneğin, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencileri “Su: Kimyasal bir çözüm” temalı bir etkinlik kapsamında “küresel deneyler” yapabilecekler, yaşadıkları yerlerden topladıkları su örneklerinin asitlik, bulanıklık gibi özelliklerini inceleyerek, ortak bir veri havuzuna ölçüm sonuçlarını aktarabilecekler, temiz su temini için kimyanın sunduğu teknolojik çözümleri internet Bu tablo, iki sayının 12 ile bölümünden elde edilen kalanlara göre bu iki sayının toplamının 12 ile bölümünde ortaya çıkan kalanı veriyor. Matematikte bu tabloya 12 modülüne göre kalan sınıflar kümesinin (Z12 kalan sınıflar grubunun) toplam tablosu denir. Matematikçiler, G kümesinin bu toplama işlemine göre bir grup olduğunu söylüyor. Özellikle, G nin her x elemanının bir y tersinin var olduğu görülebilir, bu y elemanı x ile toplandığında 0 elde edilir. Örneğin 10, 2’nin tersidir ve 6’nın tersi kendisidir. Müzisyenler bu durumu şu şekilde tercüme eder: “si bemol, re’nin tersidir ve fa diyezin tersi kendisidir” Alt Gruplar ve Akortlar Müzisyenler bu grubun başka bir özelliğini de kullanırlar; alt gruplara sahip olma özelliği, yani G deki toplama işlemine göre kapalı olan P alt kümelerinin varlığı (P nin iki elemanın toplamı gene P nin bir elemanıdır. Bu durumda P alt kümesi toplama işlemine göre bir gruptur). Buna göre G nin alt grupları aşağıdaki gibidir: G (G’nin kendisi G nin bir alt kümesidir), + 0 3 6 9 Pa={0}, 0 0 3 6 9 3 3 6 9 0 Pb={0, 6}, 6 6 9 0 3 Pc={0, 4, 8}, 9 9 0 3 6 Pd={0, 3 , 6, 9}, Pe={0, 2, 4, 6, 8, 10} Bu alt kümelerin birer alt grup olduğu, işlem tablosu yardımıyla kolaylıkla kontrol edilebilir. Örneğin, Pd’nin toplam tablosu aşağıdaki gibidir: Müzisyenler G’nin bu alt gruplarını akortlar için kullanıyorlar. Bu alt gruplara karşı gelen akortlar aşağıdaki gibidir: Pa: do Pb: triton (do, fa diyez) Pc: beşli artık akort (do, mi, sol diyez) Pd: yedili eksik akort (do, mi bemol, fa diyez, la) Pe: tonlara göre gam (do, re, mi, fa diyez, sol diyez, si bemol) üzerinden birbirleri ile paylaşabilecekler [2]. 2011 yılı sonunda internet ortamında etkileşimli ve küresel bir veri haritası üzerinde sonuçları yayımlanacak olan bu küresel deney ile, genç kuşaklarda bilim ile uğraşma heyecanının artırılması, bilimde uluslararası işbirliğinin öneminin kavranmasına katkıda bulunulması hedeflenmektedir. IUPAC, ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencileri için “ Polimersiz bir dünya” temalı bir video film ve makale yarışması düzenledi[3]. Öğrencilerden hayal güçlerini kullanarak “polimersiz bir dünyanın neye benzeyeceğini” anlatmaları isteniyor. Öğrenciler hazırladıkları 10 dakikalık video filmleri “YouTube” sitesine yükleyecekler, ya da 5 sayfalık makalelerini 31 Mayıs 2011 tarihine kadar IUPAC sitesine girecekler. Kazananlar 30 Haziran 2011’de ilan edilecek. En iyi üç video film IUPAC Polimer Bölümü tarafından ödüllendirilirken, makale yazarları 27 Temmuz 2011’de San Juan, Puerto Rico’da yapılacak olan 46. ncı IUPAC toplantısına makalelerini sunmak üzere davet edilecekler. “2011 Kimya Yılı”nın Türkiye’deki resmi temsilciliğini Türkiye Kimya Derneği yürütmektedir[4]. Kaynaklar: http://www.chemistry2011.org/ http://www.chemistry2011.org/participate/activities/show?id=92 http://www.iupac.org/polyedu/page30/page30.html http://www.turchemsoc.org/ http://acswebcontent.acs.org/iyc/ Gitarın Matematiği2 Prof. Dr. Erhan Güzel (İstanbul Kültür Üniversitesi) Kromatik Gam Grubu Şimdi, frekansı 22/12 olan “re” yi göz önüne alalım. Bu “re” ye göre bir oktav daha ince olan nota ilkine göre frekansı iki kat olan “re” notasıdır, yani 2x22/12 = 22/12+1 = 214/12 dir. Buna göre, 2 ile 14 aynı adlı bir notaya, yani “re” ye karşı gelir. Benzer biçimde, 4 ile 16 arasındaki fark 12 olduğundan, 4 ile 16 “mi” adlı notaya kaşı gelir. Başka bir deyişle,12 ile bölündüklerinde ayı kalanı bırakan sayılar için aynı adlı nota elde edilir. Böylece, örneğin 5, 17, 29, 41 sayılarının 12 ile bölünmesinde kalan hep 5 olduğundan, bu sayılar frekansları birbirinden farklı olan “fa” adlı notalara karşı gelir. Buna göre bir notanın adı 0 ile 11 arasındaki bir tam sayı ile gösterilebilir. Böylece, örneğin tüm “si” ler 11 ile gösterilebilir ve diğerleri için benzer bir gösteriliş geçerlidir. Şimdi, müzisyenlerin “transpozisyon” adını verdikleri notaların ikişer ikişer toplamına geçebiliriz. Örneğin, 3+2 = 5 (3 yarım ton + 2 yarım ton = 5 yarım ton, yani mi bemol+2 yarım ton = fa) 6+6 = 0 (6 yarım ton + 6 yarım ton = bir oktav , yani fa 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 diyez+ 6 yarım ton = 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 do) 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 9+5 = 2 (9 yarım 4 5 6 7 8 9 10 11 0 1 ton + 5 yarım ton = bir 5 6 7 8 9 10 11 0 1 2 6 7 8 9 10 11 0 1 2 3 oktav , yani la + 5 ya7 8 9 10 11 0 1 2 3 4 rım ton = re) 8 9 10 11 0 1 2 3 4 5 9 10 11 0 1 2 3 4 5 6 Buna göre, G’nin 10 11 0 1 2 3 4 5 6 7 elemanları arasındaki 11 0 1 2 3 4 5 6 7 8 bu toplama işlemine 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 göre “”toplam tablosu yandaki gibidir: + 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 Gitar hâlâ elinizde ise bütün bu alt kümeler için notaları inceden kalına sonrada kalından inceye çalabilirsiniz. Majör Gamlar Mademki başladınız çok iyi bilinen şu gamı çalınız: do, re, mi, fa, sol, la, si… Bu G’nin başka bir alt kümesine karşı gelir: P0 ={0, 2, 4, 5, 7, 9,11} Bir müzisyen için P0, “do majör” tonalitedir. Şimdi P0’ın her elemanına 1 ekleyelim (müzisyen deyişiyle yarım ton transpoze yapalım) : P1 = {1, 3, 5, 6, 8,10, 0} elde edilir. Bu da “do diyez majör” tonalitedir. Benzer biçimde devam edilirse, P2 = {2, 4, 6, 7, 9, 11,1} “re majör”, P3 “mi bemol majör” tonaliteler gibi müzik dilinin on iki majör gamı elde edilir. Şaşırtıcı olan, hepsinin birbirinden farklı olasıdır. Birbirine en yakın olanlar, yedi notadan altısının ortak olduğu P0 “do majör” gamı ile P7 “sol majör” gamıdır. Birbirine en uzak olanlar ise, P0 ve P1 gibi sadece iki ortak nota içerir. Dinleyince, birbirine yakın olan gamlar arasında geçişin daha kolay olduğu anlaşılır. Ancak bu kez, söz konusu gamlar matematikten ödünç alınmamıştır. Zaten, P0’dan P12’ye bu alt kümeler matematiksel olarak daha az ilginçtir, çünkü bu kümeler toplama işlemine göre kapalı değildirler. Örneğin, P0’ın 2 ve 4 elemanlarının toplamı olan 8, P0’ın bir elemanı değildir. Bu durum dikkate alındığında, matematiğin en azından müzik konusunda daha alçak gönüllü olması gerektiği ortaya çıkıyor, Matematik müzikte önemli bir etken olsa da tek etken değildir. Kaynakça 1 Gardner,Fox,Jeffery,Knowlws (1996). “Improves Reading and Math Performance” Nature May:23 2 http://udes.iku.edu.tr ,UDES Cebir I, İstanbul Kültür Üniversitesi,MatematikBilgisayar Bölümü 3 Laborde Jean Benjamin, Essais Sur Le Musique Andenne et Moderne, C.I.,Paris 1780. 4 Tangente,le magazine des mathématiques,Horssérie no 11 (2005) BP 21490506 Argenteuil cedex France CBT 1243 / 14 14 Ocak 2011