Katalog

Uluslararası Uzay İstasyonunda Nasıl Yaşanır? İnsanoğlunun uzaya çıkışını kutlamak için her yıl 12 Nisan’da dünyanın her yerinde Yuri Gecesi etkinlikleri düzenleniyor. Bu sene de 1012 Nisan tarihlerinde Yuri Gecesi İstanbul 2010 Etkinlikleri İstanbul Astronomi Toplulukları tarafından İstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü’nde gerçekleştirilecek. Katılım herkese açık ve ücretsiz. Öğr. Gör. Dr. Ayşegül F. Yelkenci (İstanbul Kültür Üniv. Fizik Böl.) Araş. Gör. F. Korhan Yelkenci (İstanbul Üniv. Astronomi ve Uzay Bilimleri Böl.) U luslararası Uzay İstasyonu (International Space StationISS) her 90 dakikada bir Yer’in etrafında dolanıyor. Her gece yeryüzündeki insanların yaklaşık % 80’i ISS’i görebilir. Ama bazı şanslı insanlar için ISS hem bir iş yeri hem de bir ev, uzaydaki bir yaşam alanı. İnsanlığın uzay macerasının, uzaya çıkıp sağ sağlim geri dönebilen ilk insan olan Rus kozmonot Yuri Gagarin ile 1961 yılında başladığı kabul ediliyor. Bugün ise bu macera, tarihteki en büyük ve en kompleks uluslararası bilimsel proje olan Uluslararası Uzay İstasyonu’nun yapımı ile sürüyor. Bu zorlu çalışma insanlık için uzayın karanlığına ve yanlızlığına meydan okuyor. Yapımına 1998’de 16 ülke tarafından ortaklaşa başlanan ve 160 milyar dolardan daha fazlaya mal olan Uluslararası Uzay İstasyonu projesinin yörüngedeki inşaatı, Yer’den uzay mekikleri ve roketlerle parça parça taşınan modüller sayesinde gerçekleşiyor ve 2011 yılı içerisinde ISS’nun bitirilmesi düşünülüyor. Yer’den ortalama 450500 km yukarıda yerçekimsiz ortama sahip 373 m3’lük yaşam alanında astronotlar hayatlarını sürdürürken, ISS, 90 dakikada bir Yer’in etrafında 27000 km/saniye lik ortalama hızda bir turunu tamamlıyor. Yeryüzünde birçoğumuz uzaya gitmeyi; uzay istasyonunun içinde yerçekimsiz ortamda hiç güç harcamadan hareket etmeyi, 450 kilometre yukarıdan Dünya’nın neCBT 1203 / 14 9 Nisan 2010 fes kesen manzarasını görebilmeyi hayal ediyoruz ama insan ne istediğine dikkat etmeli, orda yaşamak hiç de kolay değil! 28 bin kilometrelik ortalama bir hızla Yer’in etrafında dolanırken, bir gün boyunca 16 günbatımı görebilen astronotlar, her sabah 6’da kalkarak periyodik kontrollerin ardından günde 10 saat çalışıyorlar. Uzay istasyonunda zaman zorlu çalışmalar ve biyoloji, fizik, astronomi, meteoroloji gibi alanlarda yaptıkları karmaşık bilimsel deneylerle dolu geçiyor. Yorucu bir iş günün ardınan iyi bir uyku gibisi yoktur. Yeryüzünde olduğu gibi uzayda çalışan insanlar da gece yatıp ertesi sabah tekrar işbaşı yapıyorlar, yine de bazı farklılıkar var. Uzay istasyonunda yukarı veya aşağı olmadığından, astronotlar yerçekimsiz ortamda istedikleri yönde uyuyabilirler. Ancak uyurken yüzerek biryere çarpmamaları için bir koltuğa yada duvara kendilerini bağlamaları gerekiyor. Genellike duvara sabitlenmiş özel tasarım uyku tulumlarının içerisine girerek, ayakta dikey konumda sekiz saat uyuyorlar. Uyku kabinlerinde uykuya dalmadan önce veya sabah uyandıklarında Dünya’yı seyredebilecekleri bir pencere oluyor. ISS’de astronotlar için özel hazırlanmış tuvalet ve banyo sistemi; dondurulmuş, kurutulmuş, toz gıdalar ve sürekli kaslarını çalıştırmak için egzersiz aletleri de bulunuyor. Ağırlıksız ortamın en zor yanı hareketlerinizi ve yaptıklarınızı kontrol etmek. Astronotlar için düzenli egzersizler şart aksi halde ağırlıksız ortam gereği daha az kullanıldığından kaslarda erimeler başlıyor ve kemikleri zayıflıyor. ISS’de herşey yeryüzü kaynaklarından bağımsız yapılmak zorunda. Enerjisini Güneş’ten, oksijeni ise suyun elektrolizini yapan yaşam destek sistemlerinden kar şılıyor. Astronotlar terledikleri ve nefesleri alıp verdiklerinde kabin içerisinde oluşan nemi ve atık sıvıları geri dönüştürerek içme suyu elde ediyorlar. Hiçbirşey yeterince geri dönüştürmeden çöpe gitmemeli! ISS’nin inşaatına başlandığından beri, astronotlar onlarca uzay yürüyüşü gerçekleştirdi. Yeni bir modülü monte etmek veya güneş panellerini tamir etmek için istasyonun dışına çıkarken için özellikle Güneş’in zararlı ışınlarından korunmak için özel tasarlanmış giysiler kulanıyorlar. Aynı zamanda Uzay yürüyüşlerinde başlıklarının içerisindeki telsizlerle, radyo dalgaları kullanarak konuşmak zorundalar. Çünkü hava olmadığından ses dalgaları uzayda yayılamaz. Bu yüzden uzay gerçekten çok sessiz bir yer! Ama ISS’nin içerisinde hava olduğundan trompet bile çalabiliyorlar! Doğru zamanda doğru yere bakarsanız dev güneş panelleri sayesinde parlayan ISS’nin geçişini çıplak gözle rahatlıkla görebilirsiniz. (Türkiye üzerinden geçiş saatleri, http://www.heavensabove.com adresinden öğrenilebilir.) İnsanoğlu merakı ve arzusuyla keşfetmeye ve keşfettikçe yeni yarınlar çizmeye devam ediyor. Enginlikte ve sonsuzlukta bir adım daha ilerlerken ISS sayesinde diğer gezegenlere de daha da yaklaşılmış olunacak. İnsanoğlunun uzaya çıkışını kutlamak için her yıl 12 Nisan’da dünyanın heryerinde Yuri Gecesi etkinlikleri düzenleniyor. Bu sene de 1012 Nisan tarihlerinde Yuri Gecesi İstanbul 2010 Etkinlikleri İstanbul Astronomi Toplulukları tarafından İstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü’nde gerçekleştirilecek. Halkın uzay keşiflerine karşı merak ve ilgisini arttırmak, yeni nesil keşifçilere ilham kaynağı olabilmek amacıyla düzenlenen etkinlikte her yaşa hitap eden ücresiz aktiviteler mevcut: konferanslar, oyunlar, gökevi şovları, çocuk atölyeleri, teleskop yapım atölyesi, Güneş gözlemleri, film ve belgesel gösterimlerinin yanı sıra rock konserleri ve gece gözlemleri de gerçekleştirilecek. www.astronomiistanbul.com