Katalog

YENİ İKTİSAT PENCEREMDEN Oktay Yenal [email protected] Ürünler Denizlerdeki atıklardan elektrik süpürgesi pağı, çöp toplama kamyonlarının sıkıştırma düzeneğine benzer bir şekilde işliyor. Smash Can çöp kovası sayesinde hem çöp torbası tasarrufu yapıyor hem de sık sık torba değiştirmekten kurtuluyorsunuz. http://www.reduceeveryday.com/CompactorCan.php Electrolux firması denizlerdeki plastik atıklardan beş farklı renkte elektrik süpürgesi üretti. Yüzde yetmişi geri dönüşümlü plastikten üretilen elektrik süpürgesinin motoru Electrolux Ultra One Green modeliyle aynı. Deterjan kutuları, kovalar ve diğer plastik kutular yuvarlak biçimler olarak kesildikten sonra cam elyaf dokusuna yerleştirildikten sonra termik olarak biçimlendirilmiş. http://www.electrolux.se/Innovation/Campaigns/Vacfromthesea/ Öyle görünüyor ki devlet harcamalarının önemi önümüzdeki on, onbeş yılda daha da artacak. Kamu Harcamaları Devlet ve kamu harcamaları modern dünyada her zaman önemli olmuştu. Önceleri Osmanlı’da olduğu gibi devlet, imparatorluğu ve hükümdarı korumak için vardı. Nitekim büyük imparatorluklarda kamu harcamalarının büyük kısmı askeriyeye ve saraya gidiyordu. Osmanlı’da bu düzen 20. yüzyıla kadar uzanırken Sanayi Devrimi ile atılım yapan Avrupa’da ve Amerika’da kamu, sosyal görevler de yükleniyor ve kamu harcamalarının artan bir kısmı da eğitim ve sağlık gibi sosyal hizmetlere ve ulaştırma gibi altyapı hizmetlerine de gidiyordu. Türkiye Cumhuriyeti’nin büyük başarısı da Osmanlı’daki sınır ve hükümdarı koruma olarak tanımlanan devlet kavramından halkçı devlet kavramına geçmesi idi. 1929 Dünya iktisadi bunalımında kamu harcamaları eksik toplam talebi karşılamak için kullanıldı. Özellekle gelişmiş ülkelerde ve hatta onların idaresindeki sömürgelerde sosyal devlet düşüncesi İkinci Dünya Savaşı sonrası yıllara kadar sürdü. Fakat son yıllarda yaygın olan kapitalist düzenlerde devletin küçülmesinin iyi olacağı düşüncesi hakim olmağa başladı. Bu doktrin, sadece devletin üretim alanlarındaki girişimlerinin özelleştirilmesi ile sınırlı kalmıyor, devletin alt yapı yatırımlarından çekilmesini ve sosyal hizmetlerinin büyük kısmının özel sektöre bırakılmasını da kapsıyordu. Washington Concensus’a göre piyasalar her şeyi çözerdi. Ne var ki son dünya krizi bu düşüncelerin değiştirilmesine sebep olabilir. Batı’nın iktisadi durgunluğa girmesi, gelir dağılımının her ülkede giderek bozulması ve yapısal işsizliğin artması, devletin sosyal alanlardaki önemini artıracak ve bu da devlet harcamalarının amaç ve büyüklüklerinin gözden geçirilmesi sonucunu doğuracaktır. En önde akla gelen husus, işsizler ordusuna ve onların ailelelerine nasıl yardım edilebileceği konusudur. Giderek bozulan gelir dağılımı nedeniyle, yeni iktisadi düzenlerin tartışılmağa başlanması yanında, devletin vatandaşlarından aldığı ile onlara verdiği arasındaki ilişkiler de herhalde daha dikkatle incelenecektir. Sosyal bir devlette, hele bizim gibi yoksul ülkelerde, kamu harcamalarının büyük bölümünün halkın en muhtaç kesimlerine yönelik olması ilke olarak kabul edilmelidir. Kapitalist düzende bile, piyasanın uzanamadığı kesimlerin bir biçimde devlet görevi olarak belirmesi tartışılamaz. “Allah vesin, sen de git çalış” felsefesi hiç bir zaman geçerli sayılamazdı, fakat büyüyen işsizlik sorunu karşısında büsbütün anlamsızdır. Gerçekten, eğer kapitalist sistemde kalınacaksa, devletin gelir dağılımına karışması ancak bütçe yoluyla mümkündür. Bu günlerde görüşülmekte olan Türkiye’nin bütçesine bakarsak, faiz yükü ve devletin alışılagelmiş fonksiyonları dışında yoksullara uzanabilecek devlet harcamaları arasında ilk göze çarpan kalemler, sosyal güvenlik, milli eğitim ve sağlıktır. Bunalım ertesi yıllarda, sosyal nedenlerle, bu üç kalemin çoğaltılması ve yoksul halka yönlendirilmesi gerekecektir. Her ne kadar milli gelirimize oranla bu kalemlerde devlet harcamaları Avrupa ülkelerinden geri kalmıyorsa da, herhalde işsiz ve yoksulları çoğalacak Avrupa ülkelerinin de bu harcamaları yoksullara yönlendirmesi ve artırması gerekecek. Peki bunlar için para nereden bulunacak? Herhalde son tartışmalar ışığında savunma bütçesinden yapılabilecek tasarruflar üzerine dikkatle eğilmekte fayda var. Artık milyarlarca liralık tahsisatı “milli savunma tüketim harcamaları”olarak bir kalemde verip orduya alınacak uçak, tank ve tüfeklerden bir kelime ayrıntı yokken “O Cetvel”inde orduya alınacak at, katır ve köpeklerin boy ve fiyatlarını belirtmek gibi acaipliklerden kurtulmak gerekir. Bir de kamu harcamalarında verimlilik gözden ırak tutulamaz. Örneğin neden ilk okul öncesi eğitime o kadar az harcıyoruz? Yurdun çeşitli bölgeleri arasında kamu harcamaları neden bu kadar farklı? Niçin orta eğitimde çok para harcadığımız halde sonuç o kadar düşük oluyor? Her şehirde üniversite açacağız diye yurdu masraflı ve düşük verimli meslek okulları ile doldurmanın anlamı var mı? Üniversite giriş sistemimizi ne vakit düzene koyacak ve dersanelerden vaz geçeceğiz? Kamunun öbür kısımlarında da tasarrufa yatkın kalemler kolaylıkla bulunabilir, örneğin makam arabası saltanatı. Umalım ki bu yıl bu noktalar bir parça daha dikket çeker. Anında aydınlanıyor Enerji tasarruflu ampullerin genelde belli bir aydınlanma süresi vardır. General Electric firmasının hibrid halojen kompakt ampulüyle artık bu da tarihe karışacak. Teknik, klasik ampullerin pozitif özelliğini yeni enerji tasarrufla ampullerinkiyle birleştiriyor. Elektrik düğmesine basıldığında aynı anda hem normal ampul hem de enerji tasarruflu ampul açılıyor. Enerji tasarruflu ampul tamamen aydınlandığında, klasik ampul otomatik olarak sönüyor. Üretici firmaya göre hibrid ampul, 6075 vat yerine 1520 vatla aynı ışığı veriyor. Yeni ampul daha az enerjiyle çalıştığı gibi normal ampulden sekiz misli daha uzun ömürlü. Yeni ampulün önümüzdeki yıl piyasaya verilmesi bekleniyor. Bilgi için: http://www.geconsumerproducts.com/pressroom/pressreleases/lighting/consumerlighting/Hybrid halogenCFL2010.htm Hırsızlığa karşı FakeTV Hırsızlıktan korunmak için genelde evde bir ışık açık bırakılır. Televizyonu açık bırakmak da belki bir önlem olabilir. Ancak iki durumda da boşu boşuna elektrik harcanır. Düşük enerjiyle çalışan Fake TV bir soruna bir çözüm getiriyor. Üzerinde birçok LED bulunan alet, zaman zaman renk değiştirerek, tavanda televizyondan yansıyanlara benzer ışıklar yaratıyor. Dışarıdan bakıldığında evde televizyon çalışıyormuş gibi görünüyor. Fiyatı: 30 dolar. Bilgi için: http://www.faketv.com/ Japonlardan şeffaf cep telefonu Ş u sıralar şeffaf elektronik aletler pek moda. Japon tasarımcı Tokujin Yoshioka da bu gelişmeye ayak uydurarak XRayPhone modelini üretti. KDDIs “iida” serisinin bir parçası olan telefon polikarbonat ve cam elyafından üretilmiş. Resimde tasarımcının ismini gösteren 7x102 DotMatrix LED normalde gelen çağırıları gösteriyor. Bilgi için: http://www.core77.com/blog/objectculture/xraytokujinyoshiokastransparentcellphone17669.asp Dünyanın en küçük FullHD ekranı Ortus firmasının yeni ekranı 12.1cm. üzerinde 1.920x1.080 piksel çözünürlükte görüntü veriyor. Kısa bir süre önce Japonya’da tanıtılan Hyper Amorphous Silicon TFT, üreticinin açıklamasına göre diğer tüm TFT ekranlarından yüzde otuz daha aydınlık. 16.8 Elektriksiz çalışan yükselteç milyon renk gösterme özelliğine sahip ekran ayrıca yüz altmış derecelik bir bakış açısı sunuyor. Bilgi için: http://www.crunchgear.com/2010/10/25/thisistheworldssmallestfullhddisplay48inches/ Griffin firmasının “AirCurve” ürünü, elektriksiz işleyen pratik bir yükselteç. Gramofonların yükselteçlerine b e n z e y e n AirCurve, iPhone’ların sesini 12db kadar yükseltiyor. Alet ayrıca ayak görevini de görüyor. Fiyatı: 25 dolar. Bilgi için: http://www.wired.com/gadgetlab/2010/10/boneampgivesiphonethehorn Dolan çöp kutusundaki çöpleri bastırarak biraz daha yer açmaya çalışırken ellerimiz de kirlenir. Şık tasarımlı Smash Can çöp kutusuyla çöpleri el değmeden sıkıştırmak mümkün. İlginç çöp kovasının ka Nilgün Özbaşaran Dede CBT 1233/ 5 5 Kasım 2010 Çöpleri el değmeden sıkıştırmak