Katalog

GÜNDEM Biraz daha tembellik yapıp, bu hafta ise yerimi Bozkurt Güvenç'in tartışmasına bırakıyorum. ‘Manevi Miras m Bilim ve Ak ld r!’ “Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kal pla m kural b rakm yorum. Benim manevi miras m bilim ve ak ld r... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumlar n, ki ilerin mutluluk ve mutsuzluk anlay lar bile de i iyor. Böyle bir dünyada, asla de i meyecek hükümler getirdi ini iddia etmek, akl n ve bilimin geli imini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve ba armaya çal t klar m ortadad r. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde ak l ve bilimin rehberli ini kabul ederlerse, manevi mirasç lar m olurlar.” Mustafa Kemal Milli E itim Bakan Dr. Re it Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yan t . Kaynak: smet Giritli, Kemalist Devrim ve deoloji, .Ü. Yay nlar Bilim İçin Başlıca Yol Göstericiler Üzerine... Bozkurt Güvenç Sayın Titiz’in “Bilim için başlıca yol göstericiler” mektubunu okurken, ister istemez, Atatürk’ün özsözünü anımsadım. Bilim belki de yanılmayı kabul ettiği için en güvenilir (hakiki) yol göstericidir, ama tek yol gösterici değildir. Bilim arar bulur, önerir ama zorlamaz. (Sayılı 1989) Bilim için 10 şeyi bilmek iyi ya da belki yeterli ve geçerli olsaydı sorusuna, alınan yanıtlara ve Sayın Titiz’in “çıkarsaması”na teşekkür etmeli; hatta şükran borcumuzu “dışardan güzel okumak” bahasına tartışmaya katılarak ödemeliyiz. Yorum ve derlemesine CBT okurlarından yankı beklemek Sayın Titiz’in hakkıdır. Görüş ve Öneriler (Kısaca ve alfabetik sırasıyla) A. Kendini Bilmek: (Ya da belki varlık bilinci), aynen katılırım. B. Görecelik: Gerçeklerin çokluğu/çeşitliği aynen katılırım. C. Ekosistem Zinciri: Ekosistemi zincirinde yer alan her şey kuşkusuz, enerjinin şekle dönüşmüş bir biçimi/hali’dir. Ancak, bilimin incelediği evrende, canlı olmayan ya da görünmeyen enerji kaynakları, gökadaları, güneşler, yıldızlar, gezegenler, mineral ve elementler var. Ontolojik canlı varlıkenerji ilişkisi mutlaka iki yönlü olmayabilir (Hartmann 1945) D. Değişim süreci (yasası): Cansız dahil bütün varlıklar için geçerlidir. İnsan yapısı bütünler ve sistemler de, taşıdıkları ve yarattıkları çelişkilerden dolayı değişir ve değişmek zorundadır. (Lange 1975). Onun için sistemlerin ortak ve değişmeyen özelliği çalışmamasıdır. (Gall 1975) E. Sorun Çözme: Soru ve sorunların yanıtlardan ve çözümlerden önce geldiğini vurgulayan 6 maddenin beşine aynen katılırım nedensellik yani “nedensiz sonuç olmaz!” göstergesi dışında. Beşer aklı ve dilleri öylesine yoğrulmuş ki lojistiğin “neden” sorusuyla, önce hep bu soruyu hep soruyor ve yanıtlıyor. Yalnız bu soruyu neden sorduğunu sorgulamıyor. Tanrı’nın bu alemi, canlıları ve insanı neden yarattığını, hayatın bir anlamı ve gayesi olup olmadığını sorup soruşturuyoruz ama bilmiyor ya da emin olamıyoruz. “Bilim” denince ilk akla gelen doğal bilimleri, kuruluşundan bu yana nedenselliği (nedensonuç ilişkisini) aramıştır. Oysa, sözgelişi insanbilimci Kroeber (1948), öncüsü ve öğrencisi olduğu canlıüstü (superorganic) kültür olgusunun nedeni olmadığını açıkladığında karşı çıkan olmadı. Ancak, bilim felsefecisi Ernest Nagel’in bilimde izlenen nedensellik, işlevsellik ve olasılık (ortak değişkenlik / co varianc) ilişkilerinin birbirine dönüştürebileceğini kanıtlayan )1950 yılındaki) teoremlerinden sonra, nedensellik ilkesi geçerliğini tümüyle yitirmemekle birlikte “Stokastik bir Devrim”le tahtından indirilmişti (Rescher 1970). Bu yıllardan sonra, toplum, topluluk, hayat ve değişim olaylarında, açıklama yerini anlama (Ferschtehen)’e bırakmaya başlamıştır. Son on yılların “karmaşıklık” paradigması, yaşamın kilit ya da düğüm noktalarındaki çok boyutlu, çok yönlü, Tahir Ceylan’ın CBT (7 Ağustos) “Eşzamanlılık ve Nitelik Atlaması” adını verdiği bir olguyu, oluşumu yakalamaya çabalıyor. Bu yaklaşımda her neden bir sonuç, her sonuç aynı zamanda bir nedendir. (Kendi kendine örgütlenmenin ve karmaşıklığın yasaları için bkz. Stuart Kaufmann 2005) Sayın Tınaz Titiz izin verirse, onun altı maddesine, edebiyatta Nobel kazanmış bir yedinciyi eklemek isterdim: “Her doğruda yanlışlar ve her yanlışta doğrular var!” (Pinter 2005). Neden ve nedensellik, varlık bilincimize ve dillerimize öylesine işlemiş ki yalnız açıklar ya da savunurken değil, dost sohbetlerimizde bile, bilerek ya da bilmeyerek sorulmayan, örtülü bir “neden” sorusuna cevap bulmaya çalışırız. Bu bağlamda “Zihinsel duruluk”un (E6) sağlanması, bilimin nedensellik kaygısından arındırılması sanki hiç de kolay görünmüyor. F. Birlikte Yaşam: Ortak bir akıl ve sorumluluk gerekli, hatta zorunludur. İnsanı yaratan eğitim süreci, Alex Pope’un (1734) Karamsar yakınmasına göre, böyle bir aklı belki yaratabilirdi ama büyük bilgin ve bilgelerin karşılıklı saygıları dışında “Homo libertas”ların küçük dünyasında başarılı bir örneğine rastlanmıyor. Kaynakça CBT 1170 / 3 21 Ağustos 2009 Cumhuriyet BİLİM VE TEKNOLOJİ Sayı: 1170 21 Ağustos 2009 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk GENEL YAYIN YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU MÜDÜR Miyase İlknur GÖRSEL YÖNETMEN Tüles Hasdemir Sağlık sayfası VKV Amerikan Hastanesi’nin katkıları ile hazırlanmıştır YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212.3437274 Faks: 0212.3437264 CUMHURİYET REKLAM Tel: 0212.2519874/3437274 Yerel Süreli Yayın BASKI DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/İstanbul GALL., J. 1975 Systemantics: Ho+ Systms Work or Fail? Amazon. HARTMANN, N. 1945 (1942) Die Neue Wege der Onthologie. Stuttgart. KAUFMANN, S. 2005 Evrende Evimizdeyiz. İstanbul: KPMG Yay, No: 1 KROEBER, A.L. 1948 Anthropology. Harcourt Brace and Co. LANGE O. 1975 Wholes and Parts. Pergamon. NAGEL, E. 1961 “Methodological Problems...” Structure of Science. New York. SAYILI, A. 1989 Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir. Gündoğan. PINTER, H. 2005 (Nobel ödülü törenindeki konuşmasının açılış cümlesi.) Teksir. POPE, a. 1734. an Essay on Morals. Britannica. RESCHER, N. 1970 Scientific explanation. The Free Press. NY.