Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 – 1912 yılında batan transatlantik – Güneydoğu Anadolu’da bir ırmak. YUKARIDAN A A IYA 1. 17071783 yılları arasında yaşamış olan İsviçreli büyük matematikçi. 2. Canon’un yaptığı electro optical system – Kokarağaç – Kar romanındaki temel tip. 3. Sarımsı yeşil renkli, cam parıltılı, magnezyum ve demirli silikat, peridot – Çavuşkuşu, hüthüt. 4. “… Ünsal” (şarkıcı) – Kutsal kimse, aziz – Atın başındaki süsler. 5. Kutsal Mısır boğası – Fransiyumun simgesi – Devinim. 6. Broşür – ilginç SORULAR Uranyum tüketimi ve üretimi aras ndaki denge Soru: Küresel uranyum kaynaklar , dünyan n nükleer reaktörlerinin imdiki tüketim h z na ne kadar dayanacak? Yan t: Kaynak: Maryland Üniversitesi, Kamu Siyaseti Bölümü’nden Steve FetterScientific AmericanMart 2009 Nükleer Enerji Ajansı (NEA), gezegenin ekonomik uranyum kaynaklarının miktarını hesaplamış olsaydı, reaktörlerin bugünkü tüketim hızında 200 yıl daha çalışabilecekleri anlaşılırdı. Her yıl dünyada nükleer enerjiden elde edilen 2.8 trilyon kilovatsaat elektrik büyük oranda hafifsu reaktörlerinde (Light Water ReactorsLWR), azzenginleştirilmiş uranyum (Lowenriched uranium LEU) yakıtı kullanılarak üretilir. Yaklaşık 10 metrik ton doğal uranyumdan bir metrik ton LEU elde edilir ve bundan da daha sonra yaklaşık 400 milyon kilovatsaat elektrik üretilir. Dolayısıyla şimdiki reaktörler yılda 70.000 metrik ton doğal uranyuma ihtiyaç duyar. NEA’ya göre tespit edilmiş uranyum kaynakları toplam 5.5 milyon metrik tondur ve buna ilave olarak 10.5 milyon ton henüz keşfedilmemiş durumda uranyum vardır. Bütün bunlar bugünkü üretim hızında 230 yıllık bir üretimi karşılayacak miktardır. Yeni arama ve çıkartma teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak bu tahminleri iki katına yükseltebilir. Daha fazla zenginleştirme işlemi uygulamak, LWR’lerin uranyum gereksinimini LEU ton başına %30 oranında azaltabilir. Kullanılmış LEU’dan plutonyum ve uranyumu ayıklamak ve bunları kullanarak taze yakıt üretmek LWR’lerde kullanılan uranyum ihtiyacını ilave %30 daha azaltır. Bu iki yöntemi bir arada kullanmak LWR’lerin talebini %50 azaltır. İki teknoloji büyük ölçüde uranyum kaynaklarının ömrünü uzatır. Şu anda ikisi de ekonomik değil. Ancak gelecekte uranyum fiyatları artarsa ekonomik boyuta çekilebilir. İlki deniz suyundaki uranyumu çıkartmaktır. Bu da uranyum kaynaklarının 4.5 milyar metrik ton artması ve 60.000 yıllık kaynak oluşturması anlamına gelir. İkincisi, tükettiğinden daha fazla uranyum üreten yakıtgeridönüşümlü, hızlıbeslemeli reaktörler, bugünkü LWR’ler için gerekli olan uranyumun %1’ini kullanılır. SOLDAN SA A 1. Bina, her çeşit makine, anatomi ve geometri çalışmaları da yapan, İtalyan Rönesansı’nın ünlü sanatçı ve bilimadamı. 2. İskenderiyeli Heron’un bulduğu makine – Bir peygamber – Eski Yunan mitolojisinde, şafak tanrıçası. 3. Eski Mısır inancında baştanrı – Sovyetler’in uzaya gönderdiği bir seriye verilen ad. 4. Ortalama – Kalbur. 5. İhanet eden kimse – “Joseph …” (1867’de antiseptik karbolik buhar püskürten bir aygıt yapan İskoç cerrah) – Avuç içi. 6. Göz – “Enrico …” (Şikago’da ilk atom pilini yapan, atom bombasının yapımında katkısı bulunan İtalyan fizikçisi) – Aşıboyası. 7. Lübnan’ın plaka işareti – Bir yüzey ölçüsü – Sıvı içilen ince boru – Gelgitte denizin kabarması. 8. “Sir Humphry …” (Elektrik arkını bulan, elektroliz yoluyla alkalin metalleri ayıran ve madenciler için güvenli lambayı bulan İngiliz fizikçisi) – İstençsiz kas devinimi – “Gregori …” (Kafka’nın, bir sabah kalktığında kendini böcek olarak bulan kahramanı). 9. Genişlik – Antlaşma – Radyumun simgesi – Utanma duygusu. 10. Ut çalan kimse – Ruh – Kısa imza. 11. Londra mali piyasasında yürütülen işlemlerde, birinci sınıf bankaların kullandığı kredilere uygulanan faiz oranı – Bir nota – Eti beyaz ve lezzetli, on kilodan 50 kiloya kadar ağırlığı olan bir balık türü. 12. Cefa – Nautilus denizaltısının kaptanı. 13. “Mülkiyet hırsızlıktır” diyen Rus anarşisti – Erkek ve dişi gametin birleşmesiyle oluşan döllenmiş hücre. 14. Hareketle ilgili – Eski Yunan mitolojisinde, çobanların tanrısı – Bir bağlaç. 15. Tibet öküzü Ruh – Papağan. 7. Romen rakamıyla “550” – Küçük bahçe çapası – 1.44 bit’e denk bilgi. 8. Depremle ilgili – Gemi havalandırma bacası. 9. Oyuk bir yerin en alt kısmı – Aynı türden bütün varlıkların temel özelliklerini geniş ölçüde kendinde toplayan örnek – Thor Heyerdahl’ın, eski Mısırlıların Amerika’ya gittiğini kanıtlamak için papirüsten yaptığı tekne – Beygir, katır, eşek gibi hayvanların damağında, ön dişlerinin arkasında oluşan şişkinlik. 10. Sessiz, dingin – Avrupa Uzay Ajansı (kısa) – Kutsal Hint hecesi – Matematikte 3,14 sayısı. 11. Saniyede bir jüllük iş gören bir motorun güç birimi – Gemi ya da uçak yolu – Paranoyak Amerikan halkının teskin, yatışma ilacı. 12. Bir soru sözü – Bağışık – İndiyumun simgesi. 13. Ay’a ilk kez ayak basan ABD’li astronot. 14. Yarış atına binen kimse – Sümer su tanrısı – Yeterli olmayan – Yazı. 15. Duman kiri – “Immanuel …” (Salt Aklın Eleştirisi ve Pratik 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 A k l ı n 1 L E O N A R D O D A V İ N C İ Eleştirisi ad 2 E O L İ P İ L İ S A E O S lı yapıtları da 3 O S İ R İ S S P U T N İ K N VASAT İ D E L EK olan Alman 4 5 H A İ N L İ S T ER AYA filozofu)– 6 A Y N F E R M İ O K R N Finrlandiya’ 7 R L A R P İ P E T M E T 8 D A V Y T İ K SAMSA nın plaka 9 E N A H İ T R A U T S işareti – 10 U D İ A N İ M A P A R A F 11 L I B O R LA ORFOZ Bozkır. 12 E Z İ Y E T N EMO N S Hazırlayan: 13 R B A K U N İ N Z İ G O T İlker 14 K İ N E T İ K P A N V E 15 Y A K T İ TAN İ C ZAP Mumcuoğlu I k y l n yaya olarak katetmek Soru: Bir k y l n yürümek kaç y l m z al r? Yan t: İlk dinozorların ortaya çıktığı dönemlerde yürümeye başlamış olsaydınız yolculuğunuz bu günlerde bitmiş olurdu. Bir ışık yılı yaklaşık 5.9 trilyon mildir. Eğer her 20 dakikada bir mil yol alabiliyorsanız, 225 milyon yılda yolculuğunuz sona erer (Yemek ve ihtiyaç molalarının saymazsak). Bu yolu yaya olarak değil de dünyanın en hızlı hava taşıtı olan NASA’nın Mach 9.68 X43A hipersonik “scramjet”i ile kat etmek isterseniz, bu mesafeyi 95.000 yılda alırsınız. Ancak yanınızda çok büyük bir bavul da taşımak zorundasınız. Ortalama bir insan bir millik yürüyüşte 80 kalori yakarsa, iki trilyon “PowerBar” yemeniz gerekir. Ayrıca bir tepe oluşturacak kadar ayakkabı eskitebilirsiniz. Tipik bir spor ayakkabı 500 mil dayandığına göre 11.8 milyar çift ayakkabıya ihtiyaç duyarsınız. Aslında bu kadar büyük bir çaba sizi astronomik olarak hiçbir yere götürmez. Çünkü güneşe en yakın yıldız olan Proxima Centauri 4.22 ışık yılı uzaktadır. d ü ş ü n SORULAR ASAL : TAM KARELER Düzenleyen: Necah Büyükdura ([email protected]) Matematik dersimizde öğretmen, kimi asal sayıların iki tamkare sayının toplamına eşit olabildiklerini anlatmıştı. Sınıfımızın ikizleri, Deniz ve İdiz kardeşler, teneffüste yanıma geldiler. İdiz dediki: "Kardeşimle benim okul numaralarımız birer tamkaredir. Benim numaramdaki rakamlar, kardeşimle benim numaramın toplamı olan 4 basamaklı asal sayıda da yer alıyor. Üstelik benimle kardeşimin numaralarının farkı da bir tamkaredir. Amma tesadüf, değil mi?..." 1147.sayıdaki “Sıra Numarası” isimli bilmecenin yanıtı: Niyazi’nin sıra numarası=338, N=17 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Süleyman Çevikerİst, Ender Aktulgaİst, Tayfun Bahçekapılıİst, Ömer Gemiciİzmir, Melih Aktaşİst, Naim Uygunİst, Melih Aktaşİst, Erdin Türeİst, Namık Çatalsakalİst, Ahmet AvşaroğluAnkara, Sevil AvşaroğluAnkara, Aydın BingölAnkara, Nesrin Gönülİstanbul 1149/4 27 Mart 2009 20 Mart tarihli bulmacanın çözümü SORU: DENİZ'in okul numarası kaçtır? Not: Yanıtlarınızı, bilmeceyi düzenleyenlerin eposta adreslerine değil, ([email protected]) eposta adresine veya derginin 3. sayfasındaki "İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ" başlığı altındaki adrese gönderebilir, telefon ya da faks ile bildirebilirsiniz.