Katalog

Sağlık Her yaşta spor ve egzersiz Günümüz insanı çocukluğundan itibaren ders, bilgisayar, internet, cep telefonu ve sınavlarla hareketsiz bir yaşama mahkum oluyor. Ev işlerini makinelerle hallediyor, iş yerinde sürekli masa başında, evde televizyon karşısında oturuyor, hafta sonları alışveriş merkezlerinde tükeniyoruz. Kullanılmayan kaslar, eklemler ve kemikler eskiyor; ilerleyen tıp teknolojisine rağmen kalpdamar, solunum ve kasiskelet sistemlerimiz çok daha sağlıksız. Prof. Dr. Nadire Berker, Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı G enel sağlığı korumak ve ağrıdan kurtulmak için gerçek koruyucu yöntem spor ve egzersiz. Egzersiz fiziksel uyumu ve genel sağlığı koruyan ve arttıran tüm vücut aktivitelerine verilen genel isim; kuvvet için ağırlık çalışması, eklemler için germe, kalp için aerobik egzersizler mevcut. Egzersiz sırasında vücut havadan oksijen alır, kalp ve damar sistemi oksijeni kasa götürür, oksijen kasta yakıt ile buluşur, kas yakıtı yakarak ortaya çıkan enerjiyi işe dönüştürür. Kasın yakıtı yiyeceklerle aldığımız ve karaciğerde depoladığımız glikojen ile yağ dokusunda depolanan yağlardır. Halter gibi çok kısa süren patlayıcı sporlarda kas kendi içindeki az miktarda enerjiyi kullanır, 100 metre koşusu veya yüzme gibi 30 saniye ila üç dakika süren sporlarda ise, glukozu oksijen gerekmeden yakar, ancak bu çalışmalarda kasın içinde laktik asit birikir, egzersiz uzun süre sürdürülemez. Maraton gibi bir saatten fazla sürdürülebilen sporlarda karaciğerde depolanan glukojen bittiğinde yağ dokusundan serbest yağ asitleri ortaya çıkar ve kas onları yakar. kika civarında olmalıdır. Güçlendirme egzerizlerinde ise kaslar dirence karşı hareket ederler, kas lifi büyür, kemik ve bağ dokular güçlenir, kişi 10 haftada 3 kilo yağsız kas kütlesi kazanabilir. Güçlendirici egzersiz haftada en fazla 4 kez yapılmalı, ağırlıklar çok yavaş arttırılmalı, aşırı yüklenmelerden kaçınılmalıdır. Bu grup sporcuda haftada 2 gün egzersizle 6 ayda %30 daha fazla kuvvet kazanıldığı, 80 yaş ve üzeri kadınlarda haftada 90 daklika yürüme ve denge eğitimi ile düşme oranlarının yarıya indiği bilinmektedir. Ancak ileri yaş sporcuda omuz, dirsek, bel ve diz yaralanmalarının sık gözlendiği de bir gerçekProf. Dr. Nadire Berker tir. Bunun nedeni aktiviteyi ani ve hızlı olarak arttırmak ve öncesinde ısınma yapmamaktır. Yanlış teknik ve uygun olmayan ekipman, giysi ve ayakkabı nedenleriyle de sakatlanmalar gözlenebilir. Buna rağmen, genel nüfusta %80 90 oranında bel ağrısı görülürken sporcularda bu sıklık %30 civarındadır. Yürüyüş ve koşu bel ağrısını önleyen sporlar olarak kabul edilir, düzenli spor yapanlarda bel ağrısı sıklığı %15 azalır. DÜZENLİ EGZERSİZİN ÖNEMİ Düzenli spor ve egzersizlerle tüm nedenlere bağlı ölümlerde, kalp hastalığı riskinde, kan yağlarında ve kanser riskinde azalma olur. Kan basıncı düzelir, diabet önlenebilir, kemik yoğunluğu artar, bağışıklık sistemi güçlenir, uyku düzelir, kişi optimal kilosuna varır. Ayrıca egzersiz sırasında salgılanan endorfin ve P maddesi yardımıyla ağrı algılaması azalır, psikolojik iyilik hali olur. Egzersiz optimal kiloyu korumaya yardımcıdır, ancak diyet yapmadan sadece sporla kilo vermek mümkün değildir. Haftada 6 gün, en az 60 dakika süreyle, hafif veya orta derecede zorlanarak yapılan, vücut yükünü taşımayacak bisiklet veya yüzme gibi egzersiz programlarıyla 912 ayda istenen kiloya ulaşmak mümkündür. Spor, egzersizi devam ettirmenin en keyifli yöntemidir. Çocukluk döneminde ideal sporlar yüzme, jimnastik ve atletizm’dir. Ergenlikte takım sporlarına ve futbol, basketbol gibi kontakt sporlara başlanabilir. Büyüme tamamlanana dek ağırlık çalışması ve 5 km’den uzun koşular yapılması doğru değildir. Orta ve ileri yaşta spora başlamak isteyen ve önceden hiç spor yapmamış bireylerin doktor kontrolünden geçmesi önerilir. Dünyada erişkin sporcu sayısı giderek artmakta, A.B.D.de 4050 yaş arası insanların %40’ı en az haftada 2 kez egzersiz yapmakta, 25 milyon kişi tenis oynamaktadır. İleri yaşta sağlıklı kalabilmek için tek çare spordur. 65 yaşında spor yapan kadınların günlük yaşamda 18 yıl daha bağımsız kalabildikleri, yapmayanların 13 yıl içinde başkasına bağımlı hale geldikleri görülmüştür. SAĞLIK SORUNLARI VE SPOR Ancak diabet, hipertansiyon, astım, koroner arter hastalığı, artrit gibi sağlık sorunları olan bireylerin spor ve egzersiz programlarının mutlaka rehabilitasyon uzmanları denetiminde olması gereklidir. Özellikle tansiyon düşürücü, insülin, nefes açıcı gibi ilaçları kullananlarda egzersizin reçetelenmesi uzmanlık gerektirir. Egzersiz ve sporda herkese uygun genel bir reçete yoktur. Bireyin özelliklerine uygun program çizilmeli, aşırı zorlanmalardan kaçınılarak egzersiz miktarı ve süresi yavaşça arttırılmalı, kişinin tükenmesi ve vazgeçmesi engellenmelidir. Performansı arttırmak için kullanılan vitamin, mineral ve antioksidanların etkinliği kanıtlanmamıştır. Karbonhidrat ve kafein içeren enerji içeceklerinin ise emilimi bozarak mide ve barsakta rahatsızlığa yol açtığı bilinmektedir. Bu tür uyarıcılardan uzak durulması gereklidir. Son yıllarda maraton gibi uzun süreli efor gerektiren sporlarda ani ölümler görülmesi nedeniyle yapılan araştırmalar, bu tür sporların zor, ancak ölüm riski açısından tehlikeli olmadığını göstermiştir. Ani rahatsızlığa yol açan nedenler arasında en başta eskiden varolan kalp hastalıkları, aşırı sıcağa bağlı ısı şoku, ve aşırı terlemeye bağlı vücuttan tuz kaybı gelmektedir. Kalp hızını dakikada 100 ve üzerine çıkaran ve uzun süre devam ettirilen her türlü aktivitede ortam ısısı yüksekse, hafif giysiler giyilmesi ve bol sıvı alınması hayati önem taşır. Spor ve egzersiz günlük yaşam rutinimizde yıkanmak, giyinmek, beslenmek gibi temel ihtiyaçlar arasında hakettiği yeri aldığında sağlık harcamalarımız da anlamlı ölçüde azalacaktır. TÜKETTİĞİNİZ OKSİJEN ÖNEMLİ Vücudun egzersiz sırasında yapabildiği iş, kilo başına tükettiği maksimum oksijen miktarı ölçülerek hesaplanır. Vücut dakikada ne kadar fazla oksijen tüketebiliyorsa iş kapasitesi o kadar yüksek, kalp o kadar sağlıklıdır. Bir seferde çok miktarda kanı vücuda pompalayabilen kalp hem daha yavaş atar, hem daha az yorulur. Sporcularda kalp kapasitesi yüksek, kalp kası kuvvetlidir, tek atışta vücuda pompaladığı kan miktarı fazla olduğu için az yorularak daha çok iş yapabilir. Kalbi, akciğerleri ve kasları bu şekilde güçlendiren, kalça, bacak, karın ve bel kaslarını sürekli çalıştırarak insanın oksijen tüketme ve iş yapabilme kapasitesinde artış sağlayan koşu, yüzme, bisiklet gibi spor aktiviteleri aerobik egzersizlerdir. Aerobik egzersiz yaparken kişinin belirli bir kalp hızında ve aşırı yorulmadan çalışması gerekir. Süre en az 20, tercihan 60 da Rasathanemiz “Rasathanemiz son teçhizatla fenni nevakısını (eksikliklerini) ikmal etmiştir (tamamlamıştır).” Osman Bahadır [email protected] 19 Teşrinisani (Kasım) 1929 tarihli Cumhuriyet gazetesinde, Kandilli Rasathanesi’nin son durumuyla ilgili olarak yukarıdaki başlık altında şu haber yer aldı: “Kandilli Rasathanesi yeni ilaveler ve aletlerle fenni kabiliyetini iktisap etmiş bir vaziyete gelmiştir. Tarassudatı semaviye (gökyüzü gözlemleri) için getirtilen büyük dürbün yerine vazedilmiştir (koyulmuştur). Konulduğu binanın inşaatı bitmek üzeredir. Dürbün devvar (dönen) ve elektrikle müteharrik (çalışan) bir kubbe altına konulmuştur. Seyyarelerin (gezegenlerin) fotografisini alacak tertibatı haizdir. Bununla bütün hadisatı semaviye (gökyüzü olayları) takip ve tetkik edilebilecektir. Diğer taraftan Avrupa’dan getirtilen sismograf için ayrı bir bina yapılmaktadır. Sismografın yakında yerine konulması ve Kânunisâni iptidalarında (Ocak başlarında) faaliyete geçmesi mukarrerdir (karar altına alınmıştır). Rasathanenin yeni inşaat için ihtiyaç gösterdiği para Maarif Vekâleti’nce gönderilecektir. Geçenlerde memleketimize gelen İngiliz riyazinunundan (matematikçilerinden) Pr. Young, rasathanemizi mevki, tesisat ve mesai itibariyle dünya rasathaneleri içinde çok şayanı takdir bulmuştur. Bundan üç sene evvel Fen Fakültesi riyaset intihabı icra edileceği zaman Fen Fakültesi müderrisleri iki gruba ayrılmışlardı. Müderris Fatin (Gökmen) Efendi (astronomi müderrisi, OB) taraftarlarıyla Hüsnü Hamit Bey (matematik müderrisi, OB) taraftarları arasında uzun münakaşalar cereyan etmişti. Neticede reis intihabı için 25 müderris içtima etmiş (topHÜSNÜ HAMİT BEY NEDEN lanmış), Fatin Efendi 13 rey, buna mukabil İSTİFA ETTİ? Hüsnü Hamit Bey 11 rey almıştı. Hüsnü Hüsnü Hamit (Sayman) Yeni intihapta (seçimde) Fatin Efendi’nin reis (deBey (18901975) Hamit Bey, Fatin Efendi’den 2 rey noksan alkan) olacağı tahmin edilmektedir. 21 Mayıs 1930 tadığı halde Divan tarafından tercih edilmiş ve rihli Cumhuriyet gazetesinden: Darülfünun Fen mesele bu suretle kapanmıştı. Fakültesi reisi Hüsnü Hamit Bey istifa etmiş ve istifanamesiHalbuki son günlerde intihap zamanı yaklaştığından müni Darülfünun emini (rektörü) Neşet Ömer Bey’e vermiştir. nakaşalar tekrar alevlenmiştir. Bu meyanda Fen Fakültesi müHüsnü Hamit Bey istifanamesinde, ahvali sıhhiyesinin vazife derrislerinden 5 zat bir takrir (önerge) vererek müderrisin mecifasına müsait olmadığını, berayi tedavi (tedavi amacıyla) lisinin toplanmasını istemiştir. Bu takrirde riyaset meselesinin Avrupa’ya gideceğini söylemektedir. müzakere edileceği bildirilmekte idi. Bu takrir usulen 6 müderris Hüsnü Hamit Bey’in istifanamesi dün Maarif Vekâleti’ne tarafından imzalanmadığından reis tarafından mevkii muagönderilmiştir. Vekalet istifayı kabul edinceye kadar Hüsnü meleye (işleme) konmamıştır. Ve bu hadiseyi Hüsnü Hamit Hamit Bey riyaset (başkanlık) vazifesini ifa edecektir. Hüsnü Bey’in istifası takip etmiştir. Fen Fakültesi’nde icra edilecek yeHamit Bey dün vazifesine gelmiştir. ni intihabatta (seçimlerde) Fatin Efendi’nin reis intihap ediHüsnü Hamit Bey’in istifası, Darülfünun muhitinde büyük dedikoduları mucip olmuştur. Hüsnü Hamit Bey’in istifasının leceği tahmin edilmektedir. Darülfünun emini intihabatı (seeski bir münakaşa yüzünden ileri geldiği tahmin edilmektedir. çimleri) ise Teşrinievvel’de (ekimde) icra edilecektir. CBT 1188 / 13 25 Aralık 2009