Katalog

Kasım ayı boyunca gök olayları Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri, [email protected] GÖK OLAYLARI GÜNLÜĞÜ gün 2 5 4 7 9 16 17 22 24 26 saat 21 10 21 09 18 21 01 22 24 20 DOLUNAY Merkür Güneş’in tam arkasında Neptün kavuşumda (Yer–Güneş–Neptün) Ay Yer’e en yakın SON DÖRDÜN YENİ AY Göktaşı fırtınası Ay Yer’e en uzak İLK DÖRDÜN Uranüs Ay’ın 6 derece güneyinde AY EVRELERİ Son Dördün Gün Saat 9 17:56 yucular 17 Kasım Salı gece yarısından sonra (Çarşamba gününe sarkan) doğuda ufuktan 15 derece kadar yüksekteki Aslan takım yıldızı bölgesine bakabilirler. Yakınında Mars’ın bulunması ve bir–iki göktaşının görülmesi yağışın yerini de belirler... Yaklaşık mercimek büyüklüğündeki gök taşları doğal havai fişek gösterisi görünümündeler… Ayrıntılı bilgi http://www.imo.net adresinde. GÜNCEL GÖK ATLASI 15 Kasım akşam saat 21:00 için verildi. Gök atUZAY HABERLERİ lasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırarak eşleş1–İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi tirmek yeterli. Ay boyunca takım yıldızlar–burçlar buradan izlenebilir… İlk Dördün Gün Saat 24 23:39 Dolunay Gün Saat 2 21:14 Yeni Ay Gün Saat 16 21:14 AY–YER UZAKLIĞI Ay Yer’e En Yakın Ay Yer’e En Uzak Gün Saat Uzaklık km Gün Saat Uzaklık km 7 9 368905 22 22 404735 25 kasım’da küçük gezegenlerin parlaklıkları (kadir) Ceres 8.7 Pallas 9.4 Juno 8.8 Vesta 7.8 Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nce 20 Kasım 2009 tarihinde “2009 Astronomi Yılında Türkiye’deki Astronomi Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi” başlıklı Sempozyum düzenlenecektir. Astronomi ve astrofizik alanındaki öğretim üye ve Lisansüstü öğrencilerine yönelik sempozyumun web adresi: http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/sempozyum2009/. 2– TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ndeki yeni 1 metrelik teleskoptan “ilk ışık” alındı. Bu sayfadaki Ay resmi 8– 9 Ekim 2009 gecesi alınmıştır. Ayrıntılı bilgi için web: http://www.tug.tubitak.gov.tr/haber.php?id=162. 3– Güncel uzay söyleşileri Salı akşamları TRT Radyo1’den 19:30–20:30 arasında Hayat Bilgisi programı Fen Bilgisi köşesinde dinlenebilir. İnternet adresi: http://www.trt.net.tr/Canli/anasayfa.aspx?kanal=RADYOFM&slv=0. mıştır. Bu yüzden, Ay’da su ve buz izine rastlanılması büyük bir keşif olacaktır. Ay yüzeyinde su olması ayrıca uzayın insanlı keşfinde bir şıçrama tahtası olacağını da öngörebiliriz. Ay dahil uzay çalışmalarındaki ilerlemeler haklı olarak bu yönde hızla artmaktadır. Bu bilgilendirmeler ışığında, Ay’da su bulmak en kıymetli saydığımız uranyum veya altın bulmaktan daha öneme sahip dersek nasıl olur? 2– Güneş sistemi dışında 32 yeni gezegen bulundu 32 yeni gezegen keşfinden sonra Güneş sisteminin dışında bulunan gezegenlerin sayısı 400’ü aşmıştır. Bununla birlikte, tüm bulunan gezegenler Jüpiter büyüklüğünde olup Dünyamız küçüklüğünde olanı henüz keşfedilmemiştir. Belki NASA’nın yeni gönderdiği Kepler uzay mekiği bunu başarabilir. Her yıldız potansiyel bir yaşamdan ibaret dar bir bantla çevrilidir. Yıldızların bu bölgeleri bir gezegen içerse bile yaşamı desteklemesi beklenemez. Güneş’e yakın tipte yıldızların etrafındaki gezegenleri gözlersek, yaşamla ilgili ip uçları bulabiliriz. Kendi sistemimizde Güneş’ten 150 milyon km uzakta yaşam vardır. Mars boyutunda bir gezegen Güneş’e daha yakın olsaydı o gezegende de yaşam olabilirdi. Güneş Sistemi’nde yaşanabilir bir gezegenin kabaca Venüs ile Mars arasında bir yörüngede olması gerektiği düşünülebilir. Yaşamı destekleyebilecek koşullara sahip bu uzaklığa “yaşam bölgesi” denir ki, Samanyolu’muzdaki 400 milyar yıldız içerisinden, 90 milyar yıldızın etrafında yaşama uygun dünyalar araştırılmayı beklemektedir. 3– Satürn’de dev halka Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün dev gaz gezegenlerdir ve dördünde de halka vardır, ancak Satürn’ün halkası en ünlüsüdür. Satürn’ün bu kalın halkasının ötesinde soğuk dev halkası daha olduğu şimdiki teknoloji ile ancak bulunabildi. Satürn’ün halkasında dışarıya doğru uzanan bir başka yapı daha görünür ki bunun nedeni tam anlaşılmamıştır. Bir gizemli durum da Satürn, Uranüs ve Neptün’de çok ince halkaların var olmasıdır. Bu çok ince halkaları oluşturan parçacıkların yavaş yavaş dağılıp kaybolmaları gerekir. Bir şey halkayı oluşturan parçacıkların dağılıp kaybolmalarını engelliyor olmalı. Bu bir şey halka parçacıklarını dar yörüngelerde tutan küçük uydular olabilir. Böyle cisimlere “çoban uyduları” adı verilir ki tıpkı çobanın sürüyü bir arada tutması gibi. Ama dar halkaların çoğunda böylesi cisimler bulunamamıştır. Satürn’ün halka yapısındaki anlaşılamayan yönleri ve özellikle çoban uyduların nerede olukları gelecekte çözümlenecekler arasında sıralarını beklemektedirler. Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009 Kasım ayı boyunca gökcisimlerin Doğuş–yükseliş–batış saatleri (saat : dakika) GEZEGENLER NEREDE? Akşam Gece Sabah Jüpiter Mars Venüs (1–18) Uranüs Uranüs Mars Neptün Satürn MEDYADA ASTRONOMİ 1– Ay’da su arayışı Yaşamın olması için nelere gereksinim vardır? Sıralayalım: • sıvı suya, • üreme ve metabolizma için gerekli elementlere, • bir enerji kaynağına ve • uygun çevresel şartlara. Uydumuz Ay da dahil olmak üzere diğer dünyalarda yaşamı aramanın yolu suyun izini sürmektir. Çünkü karbonla birlikte su, bilinen yaşamın temelidir. Amonyak ve silikonu da katabiliriz. Bu 4 element yapı taşlarıdır. Evrenin bir yerlerinde bizim bilindik yapımızın dışında başka elementleri temel alan oldukça farklı yapıda canlılar da olabilir. Suyun varlığı bizleri doğrudan yaşamın orijinine götürür. Dünyamız dışında başka uzayın hiçbir yerinde sıvı suya rastlanılma GÖKTAŞI YAĞMURU Aslan takım yıldızından 10–23 Kasım arasında Leonidler isimli göktaşı fırtınası özellikle 17 Kasım gecesinde izlenebilecek... saatte 100 veya daha fazla sayıda göktaşı görülebilir/sayılabilir... Göktaşı yağışını izlemek isteyen oku D 6 –0.9 D 11 –0.6 CBT 1180/ 5 Tarih (Kasım) 5 15 25 Merkür Uzaklık Par. Venüs Uzaklık Par. B 17 –3.9 B 14 –3.9 B 12 –3.9 Mars Uzaklık B 94 B 100 B 107 Par. +0.4 +0.2 +0.1 Jüpiter Uzaklık Par. D 95 –2.4 D 86 –2.4 D 77 –2.3 Satürn Uzaklık Par. B 42 +1.1 B 51 +1.1 B 60 +1.0 30 Ekim 2009 Parlak gezegenlerin güneş’ten açısal uzaklıkları ve parlaklıkları (D: Doğu taraftan, B: Batı taraftan, Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir)