Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 de Hisarcık deresi üzerinde kurulu baraj – Dinamiti bulan İsveçli mucit. 15. Tuğla ve harçla örülmüş, alttan obruk, yarım silindir biçiminde tavan örtüsü – Beyaz, yeşil, mavimsi gri renkte billurlaşmış bir tür kalsiyum karbonat. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. Oğlak burcu – Gelgitten denizin kabarması. 2. Hakkında (kısa) – “Anayurt …” (Yusurf Atılgan’ın bir romanı) – Acı portakal kabuğundan yapılmış bir içki. 3. Doğada, kemik dokusunda bulunan, içinde flüor ve klor olan doğal kalsiyum fosfat – el – Kapçıkmeyve. ilginç SORULAR Atalarımızın ten rengi nasıl açıldı? Soru: Afrika’dan çıkan insanların cilt rengi nasıl açıldı? Yanıt: Kaynak: New Scientist, 22 Ağustos 2009 İlk insanların Afrika’dan çıkıp kuzeye doğru yönelmeleriyle, ten renklerinin açılması ve böylece yeterli miktarda D vitamini üreterek sağlıklı kaldıkları iddiası yeniden tartışmaya açıldı. Oysa bu konunun üzerinde ortak görüşün sağlandığı düşünülüyordu. Afrika’nın ekvatoral bölgesinde melanin –cildin rengini koyulaştıran pigment cildi yoğun güneş ışınlarından korur. Ancak melanin aynı zamanda morötesi radyasyonunu (UVB)* bloke ederek ciltte D vitamin üretimini tetikler. Bu özellik, UVB radyasyonunun atmosfer tarafından çok az miktarda filtre edildiği tropiklerde avantaj sağlar. Ancak UVB yoğunluğu kuzey enlemlerde büyük ölçüde azaldığı için, melanin koyu renk ciltli insanlar için sorun yaratır. D vitamini yetersizliği raşitizme yol açabilir. Raşitik kadınlarda bu hastalık pelvislerde deformasyona neden olduğu için doğum sırasında sorun çıkması kaçınılmaz hale gelebilir. D vitamini varsayımına göre, insanlar Afrika’yı on binlerce yıl önce terk edip, Avrupa’ya vardıklarında doğal seçilim melanini ayıklamıştı. Açık renk ciltli insanlar yeterli miktarda D vitamini ürettikleri için koyu renk ciltli insanlar raşitizme daha yatkındılar. 20.Yüzyıl’ın başlarında ABD’deki zencilerin bu hastalığa yakalanma olasılığının beyazlara göre iki ve üç misli olması bu varsayımın sağlam bir yer edinmesine yol açmıştı. SOLDAN SAĞA 1. Çirozname adlı şiiriyle yurdumuzda tanınan, renkli fotoğraf çekme usulünü bulan, 1877’de Bilimler Akademisi’ne verdiği bir raporda paleofon denilen, gramofonun özünü oluşturan bir aygıtı Edison’dan önce açıklayan, Fransız bilgin ve şair – Slayt. 2. Lahana, turp, şalgam, karnabahar gibi bitkilerin kök dışındaki bütün bölgelerine yerleşebilen yosunumsu mantar – Özgül bir kromozom üzerinde aynı noktayı tutan (loküs) bir genin iki ya da daha çok çeşidinden birine verilen ad. 3. Güvemeriği – Ay. 4. Gemi, uçak yolu – Yeni – Sulak yer. 5. Güven – Süpürgeotu – Madagaskar’ın plaka işareti. 6. Ata – Söz – Müslümanların, bir çocuğun doğumundan yedi gün sonra, Allah’a şükretmek amacıyla kestikleri kurban. 7. O’nun eski biçimi – Bir balık türü – Dogma. 8. Matematik – Yemin – Lityumun simgesi. 9. Hayli, çok – Çiftleşme zamanı gelmiş kısrak ya da eşek – Temiz. 10. İçe dert olan şey – Yiyecekleri, nesneleri yüksek ısıyla sterilize ve dezenfekte etmekte kullanılan kapalı araç – Aydınlatma araçlarında kullanılan bir asal göz. 11. Asker – Çinlilerin bir uzunluk ölçüsü – Güney Fransa’da bir kent – Nazi Askeri Polis Örgütü. 12. Akciğer sesi – Spor bir ceket – Cevher. 13. “… yağı” (gres) – Ateşli silahlarda namlunun içindeki helisin çıkıntı bölümü – “… Corbusier2 (mimar). 14. Ucu yanık odun – Kayseri’nin, Yeşilhisar ilçesin 4. Sayı işareti –Tropikal Afrika ormanlarında yetişen ve Fildişi Kıyısı’nda abudikro adı verilen çok büyük bir ağaç. 5. Uyuşturucu bir madde – Tropikal deniz rüzgarları – Cilve. 6. Mikropla bulaşan hastalıklar – Havagazı lambasının ucu. 7. Bir Japon içkisi – Yer çatlağı – Çiektozu – Kiloamperin simgesi. 8. “Per Teodor …” (1879’da holmiyumu ve tulyumu bulan, aynı zamanda Cleveit’ten helyum elde eden kimyacı) – Düzenleyici. 9. Avrupa’da bir ırmak – Çoban – Bir meyve – Evet ünlemi. 10. “Dedi gördüm … habibin anesin” (Süleyman Çelebi) – Nicelik – Kulağın duyabildiği titreşim. 11. Çok sert porfir türü bir mermer – Şey, nesne – ABD’de kolay boşanma yasalarıyla ünlü kent. 12. Bakırtaşı – Bilinç – Bir balık türü. 13. Katar’ın başkenti – Tarla sınırı – Makam, mevki, sandalye – Bizmutun simgesi. 14. İridyumun simgesi – Zirkonyumun simgesi – Meydan – Öldürücü hastalık salgını. 15. Pamukçuk – Bir uzay aracı – Öncesizlik. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 K A R L B E N Z APPERT 2 O T T O N İ EPCE NAR 3 MA L T I Z MA İ Ş E T E 4 P R UR İ S RL AE T 5 Ü E S AM İ S İ AŞK A 6 T E B B DE TANT AR 7 E H R L İ C H E L EMENT 8 R E E L MA S OMA C A Z 9 MA Z İ R İ A ON İ KS 10 C GAME T REM RA F 11 A R A R WH İ T N E Y R E 12 Y O M H ACE TAPAN 13 L İ KAR ARAK O K 14 E M RH ER İ T EM PS 15 Y A Z A N A K T E AR İ D VİTAMİNİ VARSAYIMINA KARŞI ÇIKANLAR Güney Afrika’daki Cape Town Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Ashley Robins bu varsayıma karşı çıkarak yeterli D vitamininin sorun oluşturmayacağını ileri sürüyor. Melaninin UVB’ye karşı tam bir kalkan oluşturmadığını söyleyen Robins, kuzey enlemlerinde yaşayan koyu derili insanların, kan dolaşımlarında yeterli miktarda D vitamini depolayabilmeleri için beyazlara göre 6 veya 10 kez daha çok güneş ışığına maruz kalmalarının gerektiğine dikkat çekiyor. Örneğin İngiltere’de yaşayan koyu derili bir insanın haftada 3 kez yaklaşık 23 saat güneşte kalmaları yeterli olabiliyor. Robins, bu bilgiye dayanarak varsayıma karşı çıkmasının nedenlerini şöyle açıklıyor: “İlk insanlar büyük bir olasılıkla bu süreyi güneş ışığı altında geçirmişlerdir. Bu da melanin bariyerini aşmak için yeterli olmuştur. Bu koşullarda raşitizmin yaygınlaşmış olduğunu sanmıyorum.” Dolayısıyla koyu renk derili insanlarda karaciğer ve böbrek enzimleri daha çok çalışarak D vitamini düzeyini beyazlarla aynı seviyeye çekmiş olabilirler. ALTERNATİF VARSAYIMLAR Oslo Üniversitesi’nden Asta Juzeniene, D vitamini eksikliğinin raşitizmin dışında başka etkileri olduğuna da işaret ediyor. Juzeniene’e göre diyabet, kanser, romatoid artrit, MS ve kalp hastalıkları da bu vitaminin eksikliğinden kaynaklanabiliyor. Juzeniene ve meslaktaşları insanların niçin daha açık renk cilde sahip olduklarına ilişkin alternatif varsayımlar ürettiler. Bu varsayımların arasında en tartışmalı olanı cinsel seçilim ile ilgili. Daha açık ten renginin Afrika’daki kadar zararlı olmadığı anlaşılınca, cinsel çekiciliği daha fazla olduğu için tercih edilmiş olabilir. Bir diğer fikir de koyu renk ciltlerin kuzey enlemlerinde soğuktan daha fazla etkileniyor olması. Dolayısıyla negatif seçilim etkisiyle yavaş yavaş ortadan kalkması. Ne var ki Juzeniene bu alternatifleri yeterince inandırıcı bulmuyor: “Bence D vitamini varsayımı bu alternatifler içinde en mantıklısı.” Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu d ü ş ü n SORULAR Cumhuriyetimiz Düzenleyen Necah Büyükdura [email protected] Sevgili Süleyman Çeviker dostumuz aramızda olsaydı, herkesin Cumhuriyet Bayramını kutlar, bir de ustası olduğu Sözmetik bulmacasını sunmuş olurdu. Onun anısına düzenlediğim bulmacamı sunarken ben de herkesin Bayramını kutluyorum. Y İ R M İ 9EKİM 1178.sayıdaki “Üçlük Düzen” isimli bilmecenin yanıtı: 10 ve 12 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Ender Aktulgaİstanbul, Necah BüyükduraAnkara, Faruk Kozİzmit, Ahsen Canatİzmir, Murat Apaydınİstanbul, Meltem Tiregölİstanbul, Sait Eslekİzmir, Hüseyin ErgönülEdirne, Mesut MetinManisa +CUMHURİYET B A YRAMIMIZ Bu toplama işleminde, "EKİM" sözcüğünün E, K, İ ve M harfleri dışındaki diğer sözcüklerin harfleri 0'dan 9'a kadar rakamları temsil ederken, EKİM'in harfleri de bunlardan bağımsız olarak yine 0'dan 9'a kadar olan rakamların dört tanesini simgeliyor. SORU: CUMHURİYET sayısı 29 ile bölünebiliyorsa, rakamlarının toplamı kaçtır? 23 Ekim tarihli bulmacanın çözümü